PAYG’AMBAR ALAYHIS-SALOMNING O’G’ILLARI IBROHIMNING VAFOT ETISHI

Shu yili payg‘ambar alayhis-salomning o‘g‘illari Ibrohim vafot etdi. Munajjim Mahmud Poshoning aniqlashicha, bu qayg‘uli hodisa hijratning o‘ninchi yili shavval oyining 29-kuni (melodiy 632-yil birinchi oyning 27-kuni) yuz bergan.

HIJRATNING O’N BIRINCHI YILI QO’SHIN YUBORISH

Shu yili safar oyida payg‘ambar alayhis-salom rumliklar bilan urushish uchun Ubno degan joyga Usoma ibn Zayid boshchiligidagi qo‘shinni jo‘natdilar. Avvalgi to‘qnashuv paytida Usomaning otasi Zayid shu yerda shahid bo‘lgan edi. Payg‘ambar alayhis-salom Usomaga: "Otang shahid etilgan joyga borib, dushmanni tor-mor keltir. Seni bu qo‘shinga sardor etib tayinladim. Ubno aholisiga sahar paytida hujum qil. Ularning uy-joylarini yondirib tashla. Dushman xabardor bo‘lib qolmasligi uchun tez harakat qil. Olloh senga g‘alaba ato etsin. Dushman yerida ko‘p turma. Yo‘l boshlovchilarni hamroh qilib ol, xabarchilar, choparlar oldinda yurishsin", deya tayinladilar. Bu qo‘shin safida Abu Bakr, Umar, Abu Ubayda, Sa’d kabi muhojir va ansorlarning kattalari ham bor edi. Rasululloh a’lamni Usomaga tutqaza turib: "Bismillah deb Ollohning yo‘lida g‘azot qilgin. Ollohni inkor etuvchilar bilan urushgin", dedilar. Muhojirlarning kattalari bor qo‘shinga Usomadek o‘n yetti yashar yoshgina yigitni sardor etib tayinlanganiga ayrim sahobalar norozilik bildirishdi. Rasululloh ularning gaplarini eshitib, qattiq ranjidilar. "Ey jamoat, Usomani lashkarboshi etib tayinlaganimdan ba’zi birovlarning norozi bo‘layotganini eshitdim. Uni yosh bola fahmlab ta’na toshlarini otibsizlar. Usomaning otasini lashkarboshilikka tayinlaganimda ham xuddi hozirgidek ta’na-malomatga qolgan edim. Xudo. haqqi, Usomaning otasi sardorlikka qanchalik munosib bo‘lsa, bolasi ham shunchalik munosib. Bu ota-bola men uchun eng suyukli kishilar, ularni eng yaxshi odamlardan deb hisoblayman. Usomaga yaxshi munosabatda bo‘linglar deb vasiyat qilaman. U orangizdagi yaxshi odamlarning biridir", dedilar. Biroq bu qo‘shinga Rasulullohning zamonida yo‘lga chiqish nasib etmadi. Bu qo‘shinning payg‘ambar alayhis-salom vafotlaridan keyingi yurishlari haqida "Siyratul xulafo" (Xalifalarning tarjimai holi) nomli kitobimizda hikoya qilamiz.

PAYG’AMBAR ALAYHIS-SALOMNING BETOB BO’LISHLARI

Payg‘ambar alayhis-salom odamlarni Islom diniga da’vat etishdek Xudoning ulkan topshirig‘ini bajo keltirganlaridan va shu tufayli parvardigori olam u kishining ummatini hidoyat qilganidan keyin Olloh u zoti muborakni o‘z dargohiga chorladi. Payg‘ambar alayhis-salom bir kuni minbarda o‘tirib: "Olloh bir bandasiga bu dunyoda qolish yoki u dunyoga ketishni istash ixtiyorini o‘ziga berdi, bu banda u dunyoga, ketishni ixtiyor etdi", dedilar. Bu gapni eshitgan Abu Bakr ho‘ngrab yig‘lab yubordi: "Ey rasululloh, ota-onamiz qurboning bo‘lsin", dedi u yurak bag‘ry ezilib. Payg‘ambar alayhis-salom: "Men Abu Bakrning suhbatidek (shirin) suhbat ko‘rmadim, undan benihoya xursandman. Agar do‘st tutsam albatta Abu Bakrni do‘st tutgan bo‘lardim. Lekin bizga diniy qarindoshlikning o‘zi kifoya. Masjidga ochilgan tuynuklardan* Abu Bakrnikidan boshqasi yopib tashlansin", dedilar.

Hijratning o‘n birinchi yili safar oyining oxirlarida payg‘ambar alayhis-salom Maymunaning uyida turganlarida betob bo‘la boshladilar. Kasal o‘n uch kunga cho‘zildi. Rasululloh har kuni asllaridan birining uyiga ko‘chib turdilar. Dardlari og‘irlashgach, Oisha Siddiqning uyida muqim turishga boshqa ayollaridan rozilik so‘radilar. Bu yerga ko‘chib o‘tganlaridan keyin kasal zo‘raydi. Payg‘ambar alayhis-salom: "Ustimga og‘zi ochilmagan yetti mesh suv quyinglar, odamlarga vasiyat qilaman", dedilar. Rasulullohni sopol tog‘oraga o‘tqizib, to qo‘llari bilan bo‘ldi, deya ishora qilgunlaricha ustilaridan suv quyishdi. Sarvari olam kiyimlari ustidan hovurdek ufurib turgan isitma haroratini pasaytirish uchun yuvinishni ixtiyor etgan edilar.

_____________
*Ba’zi sahobalarning uylari masjidga tutash bo‘lgani uchun ular to‘ppa-to‘g’ri masjidga chiqadigan tuynuk ochib olishgan edi.

ABU BAKRNING NAMOZDA IMOM BO’LISHI

Payg‘ambar alayhis-salom isitmalab, oyoq-qo‘llarida darmon ketgani uchun Abu Bakrga jamoatga imom bo‘lib namoz o‘qishni buyurdilar. Bu rasulullohning Abu Bakrni o‘zlariga xalifa (o‘rinbosar) qilishni ixtiyor etganlarining nishonasi edi. Ansorlar payg‘ambar alayhis-salomning dardi og‘irligini bilib, masjid atrofida aylanib yurishdi. Abbos ichkariga kirib, ansorlar tashvishda qolishganini aytdi. Rasulullohning ishorasiga binoan Ali bilan Fazl u kishining qo‘ltig‘iga kirishdi. Abbos oldinda yo‘l boshlab yurdi. Boshlari tang‘ib bog‘langan sarvari olam minbarning birinchi pillapoyasiga o‘tirdilar. Odamlar u kishining hurmatlari uchun gur etib o‘rinlaridan qo‘zg‘alishdi. Payg‘ambar alayhis-salom Ollohga hamdu sano aytganlaridan keyin:

 "Ey xaloyiq! Sizlar payg‘ambaringiz vafot etishidan qo‘rqayapsizlar. Avvalgi payg‘ambarlar mangu yashagan emas, men ham abadiy yashamayman. Men robbimning dargohiga ketaman, sizlar ham orqamdan yetib borasizlar. Mendan keyin hijratning avvalidagi muhojirlarga yaxshi muomala qilishinglarni tavsiya etaman, muhojirlar ham o‘zaro bir-birlariga mehr-oqibatli bo‘lishsin. Olloh Qur’ondagi Val’asr surasida bunday deydi: "Zamon bilan qasamki, barcha inson ziyon ichidadir, faqat imon keltirgan, yaxshi amallarni qilgan, bir-biriga haqni tavsiya etgan, bir-birini sabrli bo‘lishga undagan kishilar bundan mustasnodir". Hamma ish Ollohning izni bilan amalga oshadi. Hech bir ishda shoshqaloqlik qilmanglar, Olloh insonning shoshilishiga qarab bir ishni tezlatmaydi. Ollohga qarshi urush ochgan odam mag‘lub bo‘ladi, Ollohni aldashni ko‘zlagan odam o‘zi aldanib qoladi. Muhammad surasining 22-oyatida bejiz: "Agar sizlar hokimiyat yurgizsanglar yer yuzida yomon ish qilasizlarmi, qarindoshlik munosabatlarini uzib qo‘yasizlarmi, deyilmagan. Sizlar muhojir ansorlarga yaxshi muomala qilinglar, chunki ansorlar sizlar Madinaga kelmasdan burun bu yerlarda makon tutgan va oqko‘ngillik bilan imon keltirishgan. Ansorlarga yahshilik qilinglar, ular topgan-tutganini sizlar bilan baham ko‘rishdi, uylaridan joy berishdi, o‘zlari muhtoj bo‘la turib, o‘z nafslarini tiyib, bor-budini sizlardan ayashmadi. Muhojirlardan birov ansorlarga hokim bo‘lsa, ularning kamchilik va xatolarini kechirsin, o‘zini ulardan yuqori tutmasin. Men sizlardan avval ketaman, sizlar ham orqamdan yetib borasizlar, sizlar bilan jannatda ko‘rishamiz. Kimki oxiratda jannatga kirishni istasa, tili bilan qo‘lini yomonlikdan tiysin", dedilar.

Rabbiul avval oyining 13 (dushanba) kuni Abu Bakr musulmonlarga imom bo‘lib bomdod namozini o‘qiyotganida payg‘ambar alayhis-salom hazrati Oishaning hujrasidan pardani ochib, odamlarga tabassum qildilar. Abu Bakr rasululloh namozga chiqdilar degan o‘yda orqa safga chekindi. Payg‘ambar alayhis-salomni ko‘rgan musulmonlar quvonganlaridan namozlarini ham unutib, u kishining ziyoratlariga yugurishlariga sal qoldi. Sarvari olam qo‘llari bilan Xudoning ibodatini davom ettiraverishni imo qildilar va ichkariga kirib, pardani yopib qo‘ydilar.

PAYG’AMBAR ALAYHIS-SALOMNING VAFOT ETISHLARI

Shu kuni kun peshinga yetmay payg‘ambar alayhis-salom bu dunyo bilan xo‘shlashib, Ollohning dargohiga safar qildilar. Bu hijratning o‘n birinchi yili, rabbiul avval oyining o‘n uchinchisi, ya’ni dushanba kuni edi. (Melodiy 632-yili, 6-oyning 8-kuniga to‘g‘ri keladi). Payg‘ambar alayhis-salomning yoshlari qamariya yil hisobi bo‘yicha 63 yoshu 3 kun, shamsiya yil hisobi bo‘yicha 61 yoshu 84 kun edi.
O’sha asnoda Abu Bakr yo‘q edi. U bani Horis ibn Xazraj jamoasiga tegishli Sanh mahallasida yashovchi xotini Habibani ko‘rgani ketgan edi.

Umar payg‘ambar alayhis-salom o‘ldi, degan xabarni olib kelganlarga qilich yalang‘ochlab tahdid soldi: "Muso payg‘ambar Ollohning huzuriga borib, o‘z xalqidan qirq kun yiroq turganidek, rasululloh ham Ollohning dargohiga ketdi. Xudo haqqi, payg‘ambar alayhis-salom albatta qaytib kelib, mana shunday gap-so‘zlarni tarqatganlarning oyoq-qo‘lini kesib tashlaydi, deb umid qilaman". Rasulullohning vafotlaridan xabar topgan Abu Bakr shu zahoti iziga qaytib, Hazrati Oishaning uyiga kirdi. U tiz cho‘kkancha payg‘ambar alayhis-salomning yuzlarini ochib o‘parkan, o‘pkasini bosolmay yig‘lab yubordi: "Xudoning nomi bilan qasam ichib aytamanki, senga Ollohning rahmati bo‘lsin. Ey rasululloh, ota-onam senga qurbon bo‘lsin, sen hayot chog‘ingda ham, o‘lganingda ham naqadar yoqimli, muattar bo‘ylisan. Olloh senga ikkinchi qayta o‘lim bermaydi, dedi. Shundan keyin tashqariga chiqib, Olloh taologa hamdu sano aytdi va yig‘ilganlarga yuzlanib: "Kimki Muhammadga ibodat qilmoqchi bo‘lsa, Muhammad o‘ldi. Kimki Ollohga ibodat qilmoqchi bo‘lsa, Olloh tirikdir, u hech qachon o‘lim topmaydi", dedi va Zumar surasining 30-oyatini o‘qidi: "Sen ham (rasululloh ko‘zda tutilyapti) albatta o‘lasan, ular ham o‘lajak", shundan so‘ng Oli Imron surasining 143-oyatini tilovat qildi: "Muhammad esa bir payg‘ambar, undan ilgari ham ko‘pgina payg‘ambarlar kelib ketishdi. Agar u o‘lsa, yoki o‘ldirilsa, orqaga qaytasizlarmi? Orqaga qaytuvchilardan Olloh sira zarar ko‘rmadi, shukr qiluvchilarni esa Olloh mukofotlaydi".

Hayajonlangan Umar: "Bu oyat ilgari qulog‘imga chalinmay Abu Bakrdan birinchi marta eshitayotgandek bo‘ldim", dedi.
To musulmonlar uch kungacha kengashib, o‘zlariga xalifa saylashmaguncha payg‘ambar alayhis-salom dafn etilmadilar. Payshanba kuni ertalab dafn etishga qaror qilishdi. Ali ibn Abu Tolib payg‘ambar alayhis-salomni yuvdi, unga Abbos, Abbosning ikki o‘g‘li Fazl bilan Qusam hamda Usoma ibn Zayid, rasulullohning ozodgardasi Shuqron yordamlashishdi. Sarvari olam uch qavat libos bilan kafanlandilar, kafanliklar orasida ko‘ylak bilan salla yo‘q edi. Shundan so‘ng rasululloh uy ichidagi so‘riga (karavotga) yotqizildilar. Odamlar ketma-ket kirib janoza namozini o‘qidilar, ularga hech kim imom bo‘lgani yo‘q. Hazrati Oishaning hujrasidagi rasulullohning jonlari uzilgan joyda go‘r kovlandi. Ali, Abbos va u kishining o‘g‘illari Fazl bilan Qusam payg‘ambar alayhis-salomni lahadga qo‘yishdi. Yerdan bir qarich ko‘tarilgan qabrga xasti Bilol suv sepdi.