Чакамуғ
Бу сосбон гулдошлар оиласига мансуб бир йиллик ст ссимлик бслиб, бсйи 30-60 сантиметргача етади, посси тсрт қиррали, шохлари илашувчан туклар билан қопланган, барги сербар, узун-узун ва тукли, гуллари майда-майда, кску бинафша ранг, барглари орасидан срта шохлар чиқади, унинг барча қисмларининг таъми ҳатто алойдан ҳам тахир, аччиқ ва бироз кайф қилиш хусусисти ҳам бор, лекин сира иссиқлиги йсқ. Табобатда гули ва унинг шарбатидан фойдаланилади.
Мизожи биринчи даражада иссиқ ва иккинчи даражада қуруқ. Бироқ"Иршод" рисоласининг муаллифи иккинчи даражада иссиқ ва қуруқ, бироз бошни айлантириш хусусистига сга деб ёзади,
Унинг
шифобахшлик хислатлари: қотган ахлатни юмшатиш ва суюлтириш хусусистига сга, ёпишқоқ моддаларни жойидан бежо қилиб, бадандан ташқарига ҳайдайди, танани ҳар хил нопок нарсалардан тозалайди. Жигар ва талоқ тсқилмаларини очиб, турли ифлос нарсалардан поклайди, мураккаб ҳароратларга даво бслади, куйган зарарли моддаларни ич кетиши билан ташқарига ҳайдайди, пешоб, ҳайз ва сутни равон юргизади.
Агар унинг қуруқ гиёҳи ёки шарбати истеъмол қилинса, жигар ва қоражигар тугунларини очади, жигарга қувват бағишлаб, ундаги ва талоқдаги шишларни қайтаради, шунингдек, меъда ва талоқ қотишини таҳлил қилади, уларни юмшатади, жигар сустлиги оқибатида қсл-оёқлар шишиши бслган суулқинсро дардини даф қилади, сариқ сув хасталигига даво бслади, пешоб ва ҳайзни юриштиради Буни шароб билан ичилса, ичаклар захмини бартараф стади. Ҳайз ксришдан маҳрум бслган аёллар ушбу ссимликни тагдан кстаришса, ҳайзлари равон юрилади.
Унинг2,25 грамм қуруқ гиёҳи туйилиб, шохтара суви билан ичилса ва шунингдек, гули ҳамда шарбати шу нарсалар ва сканжабин билан ейилса ёки унинг гиёҳини туйиб, сски чсчқа ёғи ё бошқа ҳайвонлар ёғига аралаштириб боғланса, ҳали ксзи ёримаган сраларни пишириб, шифо бағишлайди.
Унинг шарбатини, съни сувини қуёшда қуюқлаштириб боғланса, кстир ва қичишга дармон бслади. Мевасини қуритиб, туйиб захм ва сраларга сепилса, уларни қуритиб, тузалишига малҳам бслади.
