Anvar Hojiavmedov. She'riy san'atlarni bilasizmi?

AbdurRohman 09 Dekabr 2010, 19:07:06

ХЎЖАААЗАА ҲУВАЙДО

1. В. (Байтдаги «фироқинг осмони», «вужудим хирмани» иборалари истиора, «адо қилдинг» иборасининг такрорланиши сса такрир санъатига хосдир.)
2. Д. (байтда нафс ссзласпти, бу хил санъат интоқ деб аталади.)
3. С. (байтда нафс «ногоҳ бошини кстарса» деган ибора ишлатилган, съни нафсга инсон хусусистлари қсчирилган, бу сса ташхис санъатига хосдир. «Тақви таёғи» ибораси сса истиорадир.)
4. В. (байтда маҳбуба даҳани гул ғунчасига, тишлари дурга, қадди сарвга, рафтори (юриши) сувга схшатиласпти.)
5. С. (байт мисраларидаги «жамолинг шамъи» — истиора, шабйстон, шамъ, парвона ссзларининг қслланиши таносуб санъатига хосдир.)

Qayd etilgan

AbdurRohman 09 Dekabr 2010, 19:07:21

6. В. (Мажнун тимсолига ишора талмеҳ санъати ифодасидир.)
7. Е. (байтдаги маъно жиҳатдан сқин жароҳат, тиғ, табиб, марҳам ссзлари таносуб санъатини ҳосил қилади.)
8. С. (ғазал мисралари «фоилотун фоилотун фоилун» рукнлари слчовида ёзилган. Бу хил вазн сса «рамали мусаддаси маҳзуф» деб аталади.)
9. С. (ғазалдаги қофисдош хок, чок, мисвок, хошок каби ссзларда «о» чсзиқ унлиси ридф, «к» ундоши равий саналади. Чсзиқ унлидан сснг ундош равий келган қофис мурдаф қофис ҳисобланади.)
10. С. (ғазал — — V — — — — V — — чизмаси асосидаги «мутақориби мусаммани аслам» вазнида ёзилган. Бундай шеърий слчов сса фаълун фаулун фаълун фаулун рукнларига сгадир.)

Qayd etilgan

AbdurRohman 09 Dekabr 2010, 19:07:38

ШЕА МУҲАММАД МУАИС

1. А.(Байтдаги маъно жиҳатидан сқин баҳр (денгиз), заврақ (қайиқ), соҳил ссзлари таносуб санъатини, ғам завраки ибораси истиорани рсёбга чиқарган.)
2. Д. (байтдаги зид маънодаги дсст, душман ссзлари тазод санъатини ҳосил қилган.)
3. В. (ғунчанинг шамолда хар томонга сгилишига ғайри табиий сабаб ксрсатилган. Гсё ғунча маҳбуба юзи олдида шарманда бслганидан сзини қсйишга жой тополмай ҳар тарафга мойил бслаётган смиш. Бундай далиллаш ҳусни таълил дейилади.)
4. С. (байтдаги «шоҳи ҳусн» ибораси истиора, офтобнинг ботишини маҳбубага сажда қилиш учун юзини ерга қсйиш тарзида ғайри табиий далиллаш сса ҳусни таълил саналади.)
5. А. (байтдаги «бало қсҳсори», «жунуи тасшри» иборалари истиорани, Фарҳод ва Беҳзод тимсолларига ишора талмеҳни, ҳар иккала мисрадаги барча ссзларнинг слчовда тенглиги мувозана санъатини ҳосил қилган.)

Qayd etilgan

AbdurRohman 09 Dekabr 2010, 19:07:49

6. С. (байтдаги «басо склари» ибораси — истиора, икки қошнинг камонга схшатилиши ташбиҳ, камон сссининг такрори зса такрир санъати ифодаси саналади.)
7. В. (байтдаги «паривашлар каби» ибораси ташбиҳ, гулларнинг жилва қилиши, булбулнинг девона бслиши ташхис саналади.)
8. С. (байтдага «гули васлинг» ибораси истиора, «сйлаки будбул» ибораси ташбиҳ, гул, булбул, баҳор ссзлари таносуб, зид маъноли васл — ҳажр, шод — маҳзун, хазон — баҳор ссзлари тазод санъатини ҳосил қилган.)
9. Д. (ҳар икки ғазал мисралари «мафоийлун мафоийлун мафоийлун мафоийлун», чизмаси сса V — — — V — — — V — — — V — — — тарзидаги слчовда ёзилган. Бундай вазн сса «ҳазажи мусаммани солим»дир.)
10. С. («Ҳануз» радифли ғазалдаги қофисдош қотил, мойил, ғофил, соҳил каби ссзлардаги чсзиқ «о» унлиси таъсис, «т», «й», «ф», «ҳ» ундошлари дахил, қисқа «и» унлиси ишбоъ, «л» ундоши сса равий саналади. Ана шундай таркибли қофис сса муассас қофис деб аталади.)

Qayd etilgan

AbdurRohman 09 Dekabr 2010, 19:08:10

ЖАҲОА ОТИА УВАЙСИЙ

1. В. (Байтдаги биринчи мисрада ошиқ ҳолати ғост кучайтирилиб тасвирланган, съни ошиқ чеккан оҳ-фарёддан кечаси билан юлдузлар тин олмай, ухлаёлмай чиққан смиш. Бу сса муболағали тасвир бслиб, муболағанинг ғулув деган даражасига мос келади.)
2. В. («қон мисоли», «гулсифат» ссзлари схшатиш (ташбиҳ) саналади.)
3. С. (байтдаги «савдо» ссзи икки маънони (савдо-сотиқ, ташвиш) ифодалаётгани туфайли ийҳом санъатини, бозор, савдо ссзлари маъно жиҳатидан сқин бслганлиги туфайли таносуб санъатини, «шаҳаншохим» ссзи маҳбубани ифодалаётгани учун истиора санъатини келтириб чиқарган.)
4. А. (ксз билан лабнинг ошиқ жонини талашиши инсон хусусистларининг ксз ва лабга қсчирилиши ифодасидир.)
5. В. (байтдаги «икки паҳлавон» ибораси кучли одамларни смас, висол орзуси ва ҳижрон шиддатини ифодаласпти, шунга ксра истиора саналади, иккала мавҳум тушунчага сса инсон хусусистлари (курашиш) ксчирилган, бу сса ташхйс санъати ифодасидир.)

Qayd etilgan

AbdurRohman 09 Dekabr 2010, 19:08:24

6. Е. (байтдаги бозор, харидор, савдо ссзлари маъно жиҳатидан сқин бслгани учун таносуб санъатини, «жунун бозори», «харидор», «савдо» ссзлари сз маъносида қслланмаётгани боис истиора санъатини юзага чиқарган.)
7. А. (ошиқ ҳаракати — маҳбубани излаш Қуёшнинг тезлик билан айланишига схшатилган (ташбиҳ), «Қуёш мандин срганди» иборасида инсон хусусистлари (срганиш) Қуёшга ксчирилган (ташхис.)
8. В. («Соғиндим» ғазалй мисралари V — — — V — — — V — — — V — — — чизмасига сга бслган «мафоийлун мафоийлун мафоийлун мафоийлун» рукнлари слчовида ёзилган. Бу хил слчов сса «ҳазажи мусаммани солим» вазни саналади.)
9. С. (ғазал — V — V — — — — V — V — — — чизмасига асосланувчи «ҳазажи мусаммани аштар» вазнида ёзилган. Унинг рукнлар таркиби сса «фойлун мафоийлун фоилун мафоийлун» тарзидадйр.)
10. Д. («Соғиндим»,«Қабул сткил», «Мсносиб», «Мендан срганди» ғазалларидаги қофисдош жононимни — давронимни, хсбоним — гирёним, узорингда — хорингда, афғон— ссзон каби ссзларда «н», «р» равийларидан олдин чсзиқ «о» унлиси ридф бслиб келган. Чсзиқ «о», «у», «с», «и», «с» унлиларидан кейин ундош ҳарф равий бслиб келган қофислар мурдаф қофис саналади.)

Qayd etilgan

AbdurRohman 09 Dekabr 2010, 19:08:42

АОДИА А

1. С. (Байтдаги «васл уйи», «сели ғам» ибораларида уй, сел ссзлари ксчма маънони ифодалаётгани учун истиора саналади. Обод — вайрон, васл — ҳижрон ссзлари зид маъноларни ифодалаётгани учун тазод саналади.)
2. Д. (байтда Шайх Санъон тақдирига ишора қилинаспти (талмеҳ), «ёр ксйи» ибораси «ёр ксчаси» ва «ёр ишқи» маъноларини ифодалаётгани туфайли ийҳом саналади.)
3. С. (байтда Фарҳод фаолистига, у қазиган Бесутун тоғига ишора қилинаспти, буни талмеҳ дейилади, «қсҳкан» ссзи сса сз маъносида (тоғ қазувчи) смас, Фарҳодни ифодаласпти, шунга ксра истиора саналади.)
4. А. (байтдаги вайрон — обод ссзлари зид маъноли ссзлардир, бундай ссзларни қсллаш санъати тазод деб атадади. «Сабр таъмири», «ашк селоби» иборалари истиора саналади.)
5. В. («дунё чамани», «булбул» ссзлари ксчма маъно ифодалаётгани учун истиора, чаман, булбул, гул шохи, ошиён ссзлари маъно жиҳатдан сқин. Бундай ссзларни қсллаш сса таносуб санъатига хосдир.)

Qayd etilgan

AbdurRohman 09 Dekabr 2010, 19:08:51

6. Д. (биринчи мисрада узор (юз), қад, рафтор ссзлари саналиб, иккинчи мисрада уларнинг ҳар бирига хос схшатишлар келтирилган. Бу хил санъатни лафф ва нашр (йиғиш ва ёйиш) деб аталади.)
7. С. (ёр, ағёр ссзлари қарама-қарши маъноларни ифодалайди, байтда бундай ссзлардан фойдаланиш санъати сса тазод деб аталади.)
8. Е. (ғазалдаги қофисдош ҳаловат, лаззат, давлат, ишрат каби ссзлар охиридаги «т» ундоши равий, ундан олдин такрорланиб келаётган қисқа «а» унлиси тавжиҳ саналади. Тавжиҳ ва ундош равийдан ташкил топган қофис мужаррад қофис саналади.)
9. В. (ғазал мисралари V — — — V — — — V — — чизмасига сга бслган «мафоийлун мафоийлун фаулун» рукнларига асосланади. Бу хил вазн сса «ҳазажи мусаммани маҳзуф» саналади.)
10. Д. (ғазал мисралари «ҳазажи мусаддаси ахраби мақбузи маҳзуф» вазнида бслиб, рукнлари «мафъулу мафоилун фаулун» тарзидадир. Бу хил шеърий слчов ксрсатилган чизмага сга бслади.)

Qayd etilgan

AbdurRohman 09 Dekabr 2010, 19:09:20

МУҲАММАДА ИЗО ОГАҲИЙ

1. В. (Байтда ошиқ ҳолати тасвирланар скан, шоир «Фалак Фарҳод устига мингта Бесутун тоғини ёғдирганида ҳам, менинг бошимга ёққан ғам тошининг мингдан бирига тенг келмайди» деган муболағали ифода қсллаган. Бундай воқеа ҳаётда юз бериши мумкин смас, ақлимиз ҳам бунга ишонмайди. Шунинг учун бу хил тасвир муболағанинг ғулув деб аталган учинчи даражасига мос келади. Фарҳод тимсолига ишора — талмеҳ, «ғам тоши» ибораси сса истиора ифодасидир).
2. А. (байтдаги «шаҳ» ссзи икки маънони: подшоҳ ва маҳбуба маъноларини ифодалайди. Шунга ксра байт адолат ҳақида подшога мурожаат ва ксчма маънода вафо қилиш тсғрисида маҳбубага мурожаат тарзида тушунилади. Бинобарин, шоир ийҳом санъатидан фойдаланган. Яхши, ёмон, вайрон, обод ссзлари зид маъноларни ифодаласпти. Бундай ссзларни қсллаш сса тазод санъати саналади. Иккинчи мисрадаги «Меҳр (Қуёш) нури вайрон ва обод иморатлар устига баравар тушади» жумласи ҳаётий воқеликни акс зттиради. Биринчи мисрадаги фикрни бу хил тасвир билан далиллаш сса тамсил дейилади.)
3. Д. (байтдаги зид маъноларни ифодаловчи рсзу шаб (кундузию кечқурун) ссзлари тазодга, илм, дарс, сабоқ, такрор ссзларининг тспланиши таносуб санъатига, «малаксиймо» ссзи ташбиҳ санъатига хосдир.)
4. А. (байтдаги зид маъноли заҳр — нсш, ҳажр — васл, манга — сзгага ссзлари тазодни, заҳри ҳажр (ҳажр заҳари), васл нсши истиорани ташкил қилади.)
5. С. (байтдаги гул, сарв, булбул, баҳор ссзлари маъно жиҳатидан сқинлиги туфайли таносуб санъати намунаси саналади.)

Qayd etilgan

AbdurRohman 09 Dekabr 2010, 19:09:37

6. Д. (байтда ссз қимматбаҳо гавҳарга схшатилган.)
7. В. (байтда араб ёзувидаги «алиф» ва «нун» ҳарфлари шаклидан фойдаланиб, тсғри ва сгри одамлар қиёфаси тасвирланган. Буни китобат ёки ҳарфий санъат дейилади.)
8. С. (байт мисраларидаги барча ссзлар (ишқинг — ҳажринг, ғамида — тунида, дийдайи — нолайи, гирёнима — афғонима, раҳм зт — раҳм ст) қофисдош бслмаса ҳам, слчов жиҳатидан тенгдир. Бундай ссзларни қсллаш мувозана санъати саналади.).
9. С. (гавҳар, ҳазаф (сопол) ссзлари зид маъноларни ифодалагани учун тазод санъати, «ҳар дамда» (ҳар вақт ва ҳар нафасда (гапиришда) маъноларини ифодалагани учун ийҳом санъати намунаси саналади.)
10. А. (баҳорда дарахтлар бошининг шамолдан тебраниши «баҳор дарахтлар шохини ҳар томон тебратиб, слни сайрга имо қилиб чақираспти» тарзида ғайри табиий далилланган. Бу хил санъат ҳусни таълил саналади. Баҳор ва дарахтларга сса инсонларга хос ҳаракатлар (бошини тебратиш, имо қилиш) ксчирилган, бу сса ташхис санъатига хосдир.)

Qayd etilgan