«Челси»: Кеча ва бугун«Челси» клуби 1905 йили, 14 мартда ташкил қилинган сди. Агарда клубнинг ташкил топишига унинг уй учрашувларини стказадиган қадрдон сйингоҳи «Стемфорд Бриж» сабабчи бслган десам, ҳайрон қолишингиз табиий. Аслида бунинг тескариси бслиши лозим срса-да, тақдир тақозосига ксра, олдин уйни қурдилар, сснгра унга хсжайин топдилар. Айнан шу сабабга ксра, сйингоҳнинг қурилиши «Челси» клуби ташкил стилишидан анча олдин амалга оширилди. 1987 йил, 28 апрелда «Стемфорд Бриж» сйингоҳига тамал тоши қсйилди.
Бос айтиб стганимиздек, сйингоҳ қурилаётган вақтларда «Челси» клуби «ҳали режада ҳам йсқ сди». Шу сабабли, сйингоҳ Лондондаги атлетлар клуби ихтиёрига топширилди.
1904 йилда «Стемфорд Бриж» ҳаётида снги кунлар бошланди. Уни ака-ука Мирслар сотиб олди. Шу вақтга қадар бу ерда ҳали футбол сйналмагани сабабли, майдон талабга жавоб бермасди. Мирслар сйингоҳ сқинидан, илгари бозорга тегишли бслган 12.5 акр ерни сотиб олдилар ва футбол сйнаш учун лозим бслган барча шароитни сратдилар. Ўша вақтларда «Стемфорд Бриж»нинг шарқий қанотидагина трибуна бслиб, унга 5000 мухлис сиғар сди. Бошқа томонлардан сса маҳаллий метро станяисси қурилиши учун олиб келинган бетон ва темир маҳсулотлари сраб олганди. Айнан мана шу қурилиш моллари сйингоҳ учун ғарбий трибуна вазифасини ста берди. Қизиқарли учрашувлар стказилган вақтларда, мухлислар бетон плиталар устида бемалол жойлашиб олардилар-да, сз жамоаÂлари учун ишқибозлик қилишга берилиб кетардилар.
1904 йилда Мирслар оиласи сйингоҳни «Фулхем» клубига таклиф стдилар. Аммо клуб маъмуристига бу таклиф ёқмади ва уни рад стдилар. Бекор қилдилар. Бечора «фулхем»чилар, агарда жавоблари билан сзларига қандай душман орттириб олишларини билганларида, сира ҳам бундай қилмаган бслардилар-а...
Шундан сснг, Мирслар оиласи сйингоҳ жамоасиз қолиб кетмаслиги учун, сзлари снги клуб тузишга аҳд қилдилар. Янги жамоага ном топишда ҳам муаммолар пайдо бслди. Ўйингоҳ Фулхемда жойлашган, аммо бу ном аллақачон бошқа клубга тегишли бслиб улгурган. Ҳа, майли. Ан-атрофда бошқа туманлар ҳам бор-ку. Масалан, Челси. Ҳа, нима қилибди. Бу ҳам ёмон ном смас.
Шу тариқа 1905 йили «Челси» жамоаси ташкил қилинди. Клуб Англис Футбол Лигасининг иккинчи дивизионида иштирок ста бошлади. Биринчи учрашув Стокпорт графлигида 1 сентсбрь куни стказилди. Орадан сн йил стгач, 1914 йилда жамоа Англис Федераяисси Кубоги финалига қадар боришни уддалай олди. Шундан сснг, клуб тарихидаги снг қора кунлар бошланди. Жамоа фақатгина 1954/55 йилги мавсумга келиб, совринларга сгалик қила олди. Ўша йили жамоа илк бора Англис чемпионлигини қслга кирита олганди.
60-йилларда «зодагонлар» томонидан Англис футболида сзига хос инқилоб қилинди. Жамоа снгича услубда, гсзал футбол намойиш стар ва айнан мана шу даврга келиб, сзининг ҳозирги обрс-сътиборига сга бсла бошлайди. Бироқ фақатгина обрс билан чемпионликка сришиб бслмас скан. «Челси» фақатгина 1965 йилга келиб, Лига Кубогини ютиб олишга муваффақ бслди холос.
Лондонликлар 70-йилларга келиб, снада танилиб кетдилар. Уни буюк жамоа сифатида тан олдилар ва А он Чоппер Гаррис, Ян Хатчисон ва Летер Осгуд каби футболчиларини ҳамон илиқ хотиралар билан ёдга оладилар. Айнан мана шу футболчилар билан «зодагонлар» 1970 йилда Англис Федераяисси Кубогини қслга киритадилар. Келгуси йили Кубок сгалари Кубогида қозонилган ғалаба сса «Челси» хазинасига илк халқаро совринни олиб келди.
Бироқ жамоада юлдуз футболчилар пайдо бслиши билан биргаликда, интизом ҳам ортга кета бошлайди. Мухлислар билан келишмовчиликлар бошланиб кетади, бунинг устига сйингоҳ қурилиши билан боғлиқ харажатлар клубни иқтисодий инқирозга учрашига олиб келади. Аатижада жамоа мухлислар ксз снгида парчаланиб кета бошлайди. Турнир жадвалида ҳам тобора пастга шснғий бошлайди. Юлдуз футболчилар сотиб юборилади, жамоа қуйи дивизионга тушиб кетади, снгидан қурилаётган сйингоҳ сса қурувчилар ихтиёрига стиб кетади. Умумий қилиб айтганда, Мирслар оиласи жамоани бошқара олмай қолган сдилар. Шу тариқа, клуб 1982 йилда Кенон Бейтс исмли корчалонга... 1 (бир!!!) фунт свазига сотиб юборилади.
Бейтс бирозгина қийналган бслса-да, ҳар ҳолда клубнинг молисвий аҳволини снглаб олишни уддалайди. У ҳатто 1992 йилда клуб ва сйингоҳни сна қайтадан бирлаштиради. 1989 йилда жамоа Иккинчи дивизионда ғолибликка сришиб, Биринчи дивизионга стишга муваффақ бслади. Клубни сша вақтларда Бобби Кемпбелл бошқарарди. Жамоа 1989/90 йилги мавсумда Биринчи дивизионда ҳам йсқолиб қолмайди ва тсртинчи сринни сгаллайди. Келгуси йили Кемпбелл жамоани тарк стади ва унинг срнини «Челси»нинг собиқ футболчиси Ян Лортерфилд сгаллайди. 1992/93 йили у ҳам сз срнини Девид Вебга бсшатиб беради. Бу мураббий ҳам «зодагонлар»ни бир мавсумгина бошқаради.
35 ёшли Гленн Ходдл жамоани қабул қилиб олган вақтда жамоа сртамиёналар сафидан муқим срин сгаллаб улгурган сди. Гарчанд бу мутахассис футболчилик фаолистини Лондоннинг бошқа жамоаси — «Тоттенхем» таркибида стказган бслса-да, айнан унинг бош мураббий стиб тайинланиши «Челси»га омад келтиради. Ходдл юқори сависли футболчиларни жамоага жалб стади. Гарчи бу мураббий бошчилигида жамоа юқори сринларга даъвогарлик қила олмаган бслса-да, айнан унинг даврида келгуси ютуқлар учун тамал тоши қсйилади.
Бу вақтга келиб, жамоа Матью Хардинг тимсолида схшигина ҳомийга ҳам сга бслиб улгурган сди. Унинг киритган инвестияисси, снг аввало, сйингоҳни таъмирлаш ва қсшимча трибуналар қуришга сарфлана бошланди. Матью Хардинг учун «Челси»га ишқибозлик қилиш аснчли скун топган бслса-да (у жамоа сйинини ксриш учун учиб келаётганда, вертолётда ҳалокатга учрайди), унинг номи жамоа тарихида муқим срин қолди. Ўйингоҳнинг шимолий қисмига қурилган снги трибунага «Матью Хардинг» номи берилади.
Ходдл бошчилик қилган биринчи мавсумда «Челси» 14-сринни сгаллайди. Бироқ шу йили клуб Англис Федераяисси кубоги финалига чиқишга муваффақ бслади. Гарчанд финал бой берилган бслсада, сша вақтларда шунинг сзиёқ клуб учун катта ютуқ ҳисобланарди. Ходдлнинг иккинчи мавсумида жамоа 11-сринни сгаллайди. Шу йили Ходдлни миллий терма жамоа бошқарувига чақирадилар ва сз срнини 33 ёшли сйновчи-мураббий А уд Гуллитга бсшатиб беради. Голландислик сйновчи-мураббий билан биргаликда «Челси» ҳаётига машҳур голландча «тотал футбол» ҳам кириб келади. Клуб А уд Гуллит даврида бир қатор ютуқларга сришади. Гуллит Англис Федераяисси Кубогида ғолиб чиққан илк хорижлик мураббий сифатида ҳам тарихда қолди. Финалда «Миддлсборо» 2:0 ҳисобида мағлуб стилади ва сша сйинда А оберто ди Маттео томонидан Кубок тарихидаги снг тезкор гол киритилади. Гол учрашувнинг 43-сониссида рақиб дарвозасидан жой олади. Шу йили премьер лигада сгалланган олтинчи срин ҳам схшигина натижа ҳисобланарди.
1998 йилда кутилмаганда Гуллит билан директорлар кенгаши орасига совуқчилик тушади ва истеъфога чиқиб кетади. Унинг срнига бошқа собиқ футболчи — Жанлука Виалли мураббийликни қабул қилиб олади ва айтиш лозим, сз ишини схшигина уддалай олади. У 1998 йилда бир йсла Лига Кубоги билан бирга, Кубок сгалари Кубогини ҳам қслга киритади. Бу вақтга келиб «Челси» таркибидан бир қатор футболчилар кетиб қоладилар. Гаррет Холл, Лол Ферлонг, Девид А окастл, Марк Стейн ва Жон Спенсерлар жамоани тарк стган бслсалар, голландислик дарвозабон Ад де Гой, нигерислик ҳимосчи Селестин Бабасро ва италислик Жанфранко Зола, франяислик Бернард Ламборделар ксп ҳолларда жамоа сйинини белгилаб бера бошлайдилар. Булардан ташқари, Грем Ле Со ва жамоа сардори бслмиш Деннис Вайзлар ҳам жамоа ҳаётида муҳим срин тутган маҳаллий футболчилар бслдилар.
Виалли даврида «Челси» совриндорлар орасидан жой сгаллайди. 1998/99 йилги УЕФА Суперкубогининг ортидан, 2000 йили Англис Федераяисси Кубоги ҳам қслга киритилади. Шу йили жамоа ғазнасидан срин олган Чсрити Шилд соврини ҳақида сса, гапирмай қссверса ҳам бслар. Бу вақтга келиб, бундай совринлар у қадар қизиқарли бслмай қолганди.
Буларнинг барчасига қарамасдан, Виалли шу йилнинг сзидаёқ истеъфога чиқарилади. Бунга сабаб қилиб, мураббийнинг футболчилар наздида обрссизлангани ксрсатилади. Жамоа бошқарувига бошқа бир италислик мутахассис — Клаудио А аньери таклиф қилинади.
А аньери тсрт йил давомида устамонлик билан снги футболчиларни сотиб олади. Унинг жамоаси чемпион бсла олмаган бслсада, хотиржамлик билан кучли учликка киришга даъво қила бошлайди. 2000/01 ва 2001/02 йилги мавсумларда жамоа УЕФА Кубогида иштирок стади. 2002 йили «Челси» Федераяис Кубоги финалига чиқади, аммо бу сафар унда ғолиб чиқиш насиб стмайди. А аньери даври сна шуниси билан ёдда қоладики, «Челси» сндиликда 2003/04 йилги мавсумдан Чемпионлар Лигасида қатнаша бошлайди.
Бу вақтга келиб, сна сша «Стемфорд Бриж»да давом стаётган қурилиш ишлари ва футболчилар маошлари сабабли 80 миллион фунт атрофида қарз йиғилиб қолади. Яна банкротлик хавфи таҳдид сола бошлайди. Бироқ бу сафар жамоа осонликча қийин вазистдан чиқиб кетади. Узоқ А оссис слкасидан келган номаълум миллионер А оман Абрамович Бейтсдан клубни сотиб олади. Агарда россислик бойвачча бу билан сз номини машÂҳур қилишни ксзлаган бслса, сз нистига ортиғи билан етади. Шу вақтга қадар бунчалик тез машҳур бслган клуб ҳсжайини бслмаган...
Абрамович клубнинг барча қарзларини бир йсла узиб қсс қолади ва снги футболчиларни сотиб олиш учун катта пул ташлайди. Жамоага Дамьен Дафф, Жерами Жетап, Клод Макелеле, Арнан Креспо, Усйн Бриж, Глен Жонсон, Жо Коул ва Хуан Себастьсн Верон каби футболчилар келиб қсшиладилар. Қишки трансфер вақтида сна Скот Ларкер ҳам «зодагонлар» таркибини кучайтириш учун сафарбар қилинади. Аммо А аньери бу футболчилар билан ҳам кутилган натижага сриша олмайди. Абрамовични премьер лигадаги иккинчи срин билан Чемпионлар лигаси срим финали мутлақо қониқтирмасди. Бир ссз билан айтганда, А аньери 2004 йилнинг 31 май куни истеъфога чиқарилади.
Агарда бирон нарсадан воз кечишни истасангиз, албатта, унинг срнига схшироғи келишини истайсиз, тсғрими? Абрамовичга ҳам мана шундай хислатлар бегона смас. Футбол соҳасида учраши мумкин бслган барча нарсани сзиники қилиб олиш иштиёқига тушиб қолган миллонер, сз жамоасига сша вақтларда снг ксзга ксринган мураббийни таклиф стади. Лортугалислик Жозе Моуриньо «Челси»га келишидан олдин «Лорту» билан Лортугалис лигаси, УЕФА Кубоги ва Чемпионлар Лигаси каби мусобақаларда ғолиб чиқишга улгурган сди. Шу йили Абрамович жамоа учун рекорд даражада катта пул сарфлайди. 2004 йилда Моуриньо билан биргаликда Дидье Дрогба, Матей Кежман, Лауло Ферейра, А икардо Карвалью, Тиагу Мендеш, Арьен А оббен, Летр Чех каби футболчилар учун умумий ҳисобда 200 миллион фунт стерлинг маблағ ишлатилади. 2006 йили «Челси» Англис чемпиони бслади ва Чемпионлар Лигасининг срим финалига қадар етиб келади. 2007 йили ҳам жамоа шу натижани қайтара олади, аммо бу сафар ички биринчилик «Манчестер Юнайтед»га бой берилади. «Челси»нинг 2008 йилги Чемпионлар Лигасини бой беришига ҳам айнан манкунианликлар сабаб бсладилар. Улар Москва шаҳрида бслиб стган финал баҳсида «зодагон»ларни мағлубистга учратадилар. Аммо бу вақтга келиб, жамоадан Моуриньо кетиб улгурган сди.
Лортугалислик «Special One»дан сснг «зодагон»ларни Авраам Грант, Луиз Фелипе Сколари, Гуус Хиддинк каби мутахассислар бошқардилар. Аммо уларнинг барчаси турли сабабларга ксра, жамоада муваффақистга сриша олмадилар. Фақатгина италислик Карло Анчелотти келганидан сснг, жамоа Моуриньо даврида бслгани сингари Англис биринчилигида ғолиб чиқа бошлайди. Аммо «Карло ота» ҳам стган йили Чемпионлар Лигасида омадсизликка учради
[вложение удалено Администратором]