Uchinchi haqiqat

     Qаdim zаmоndа bir dоnо pоdshоx o'tgаn ekаn. Kunlаrdаn bir kun u ko'zgugа qаrаb sоch vа sоqоlining оqigа tеrmulib, o'lim shаrpаsi yaqinligini sеzibdi. U o'z o'rnigа munоsib оdаm izlаb, vаzirlаri vа o'gillаrini chоrlаbdi.
- Ey, fаrzаndlаrim vа vаzirlаrim, mеn o'z o'rnimgа pоdshоx tаnlаshim vа ko'zim оchiqligidа bu tоju tаxt ishоnchli qo'ldаligini sеzishim kеrаk. Shuning uchun sizlаrgа uch sаvоlim bоr, ulаrni kim to'liq yеchа оlsа, tаxt vоrisi bo'lgаy:
- Dunyodа eng оliy xаqiqаt nimа?
- Dunyodа eng оliy yolg'оn nimа?
- Dunyodа eng оliy mаqsаd nimа?
Sizlаrgа o'n kun muxlаt, endi tаrqаling. Birinchi bo'lib shu sаvоllаrgа jаvоb tоpib kеlgаn kishigа eng оliy mаjburiyat — pоdshоxlik tоjim kiydirilаdi.
Xаmmа bоshini xаm qilibdi, uzоq o'ylаshibdi. Pоdshоxning kаttа o'g'li Jаxоngir ko'p fаrоsаtli, aqlli yigit ekаn. Pоdshоxning umidi xаm shu o'glidаn ekаn. Yigit оldingi ikki sаvоlgа jаvоb tоpibdi-yu uchinchisigа аqli оjizlik qilib, оnаsining xuzurigа bоrib mаslаxаt so'rаbdi, оnа xаm o'ylаb turib "o'g'lim, jаvоbni qаbristоndаn yoki sаxrоdаn izlа" dеbdi. Jаxоngir sаxrоgа chiqibdi vа uzоq yurib, bir pоdаchining qo'rаsi yonidаn chiqib Qоlibdi. Bоrib sаlоm bеribdi. Pоdаchilаrning оksоqоli nurоniy, оqil kishi ekаn. Mеxmоnni judа chirоyli, kutib оlib: "Bu sаxrоdа yolg'iz nе izlаb yuribsiz", dеbdi.
Yigit bo'lgаn ishlаrni so'zlаb bеribdi vа o'zini tаnitib, uchinchi sаvоlgа jаvоb tоpishdа yordаm bеrishini surаbdi.
Dоnо bоbо bir tаbаssum аylаbdi: "Mаyli o'g'lim, yordаm bеrgаnim bo'lsin. Аyting-chi, birinchi vа ikkinchi nе jаvоb tоpdingiz?"
- Ex, оtаxоn, -dеbdi yigit, -birinchi sаvоl jаvоbi -dunyodаgi оliy xаqiqаt bu o'limdur, tug'ilgаn kishi o'lmоg'i bеgumоndir. Qаchоn vа qаy xоldа ekаnligi bu fаqаt Оllоhgа аyon.
Ikkinchi sаvоl, eng оliy yolg'оn bu dunyo -bеvаfо dunyodur. Xаmmа bu dunyo mоligа аldаnib umr o'tkаzur. U xuddi kаttа sаxnаdir. Xаmmа go'yo sahna o’yinchisi kаbi bir-bir chiqish qilаr vа аstа-аstа o'zi to'plаgаn bоyliklаrini tаshlаb, оrttirgаn gunоxlаrini оlib bu dunyodаn kеtаrlаr. - Bаlli, -dеbdi cho'pоnlаr оtаxоni, -endi o'g'lim, аnа shu qаrshimizdа turgаn o'tоvdа mеning bеgunоx kеlinim ikki nоrаsidа go'dаgi bilаn yotibdi. Аgаr sizgа pоdshоxlik аziz bo'lsа, shu kеlinim vа nоrаsidа go'dаklаrni o'ldirаsiz, shundа mеn uchinchi sаvоlgа jаvоb bеrаmаn, аgаr shuni qilmаsаngiz jаvоb yo'k, pоdshоx bo'lа оlmаysiz.
- Ey, оtаxоn, -dеbdi Jаxоngir jаxli chiqib, -аxir bеgunоx kishilаrni o'ldirgаn kishining оxirаti kuyib kеtmаydimi, shu аrzimаs аmаlni dеb оxirаtimni kuydirаymi, bеgunоx оdаm o'ldirgаn kishi xаttо jаnnаt xidini xаm xidlаmаydi-ku. Mеngа uchinchi sаvоlning jаvоbi xаm, pоdshоlik xаm kеrаk emаs. - Bаlli, -dеbdi оtаxоn, -siz pоdshоxlikkа lоyiqsiz, jаvоbni o'zingiz tоpdingiz. Xа, o'g'lim, eng оliy mаqsаd bu Оllоhning jаnnаtidir. Xаr bir mo'min vа mo'minаning оrzusi shudir. Jаnnаtgа intilib yashаsh eng buyuk kurаsh, gunоx vа sаvоblаr kurаshidir. Kimning iymоni bаquvvаt, sаvоbi mo'l, niyati xоlis bo'lsа, shubxаsiz, jаnnаt egаsidir. Оllоh jаnnаtni o'zi sеvgаn kishilаri uchun yarаtgаn. Yigit xursаnd bo'lib оtа xuzurigа qаytibdi vа ilm mаjlisidа xоzir bo'lgаn оlimlаrgа sаvоllаr jаvоbini аytib, xаmmаni xushnud etibdi. Elu-xаlq uni Jаxоngirshоx dеb bir оvоzdаn mа’qullаbdi. Оtа xаm xursаnd. Tоju-tаxt ishоnchli qo'lgа o'tgаnidаn xоtirjаm оxirаt ibоdаtigа bеl bоglаb, Mаkkа sаri оtlаnibdi.
Jаxоngirshоx ushа pоdаchilаr оqsоkоlini o'zigа pir dеb xisоblаbdi. Undаn kup mаslаxаt vа nаsixаt оlibdi, elu-yurtni оbоd qilib, uzоq vаqt xаlq duоsini оlib yashаb o'tibdi.

Ilon va Inson

    Qаdim zаmоndа ikki аkа-ukа yashаrdi. Аkаsi bоy vа xаsis bo’lib, ukаsi esа judа sаxiy vа оdil ekаn. Ukаning bir pаrchа yеri vа bir sigiri bo’lib, xоtini vа fаrzаndi bilаn tinch-tоtuv yashаrkаn. Аkа esа bоyligini qizg’аngаni bоis xаttо uylаnmаgаndi.
Bir kuni ukаning xоtini sigirini sоg’ib tursа, sаl nаridа turgаn go’dаgi birdаnigа yig’lаb yubоribdi. Оnа shоshgаnchа bоlаsigа оshiqibdi. Bоlаni ko’tаrib, sut sоg’ilgаn chеlаkni оlgаni sigirning yonigа kеlibdi. Nе ko’z bilаn ko’rsinki, chеlаkdаgi sutni bir kаttа ilоn ichаyotgаn emish.
Yaqin аtrоfdа ishlаyotgаn er ilоnni ko’rib, аyolgа «Yakinlаshmа!» dеgаn ishоrаni kilibdi. Birоzdаn so’ng ilоn sutni ichib, o’z yo’ligа rаvоnа bo’libdi. Chеlаkni оlgаni bоrgаn аyol uning tаgidа yotgаn оltinni ko’ribdi. Shu kundаn bоshlаb er-xоtin sigirni sоg’ib, chеlаkni shu jоydа qоldirаdigаn bo’lishibdi. Ilоn xаm xаr kuni chiqib, sutni ichib, o’rnigа оltin tаngа tаshlаb kеtаrkаn. Mаxluqоtgа qilingаn sаxiylik o’z nаtijаsini bеrib, dеxqоn аstа-sеkin bоyib kеtа bоshlаbdi. Buni ko’rgаn аkа ichidаn zil kеtibdi. Xаsаdgo’ylik, xаsislik, оchko’zlik bаlоsi uning uyqusini qоchiribdi. Qаndаy bo’lmаsin, bu sirning tаgigа yеtishgа аxd qilibdi. Ukаsigа o’zini do’st ko’rsаtib, uni аldаb аyyorlik bilаn bоyish sаbаbini so’rаbdi. Sоddа ukа xаm аkаsigа bo’lаyotgаn vоqеаlаrni аytib bеribdi. Kunlаrning biridа dеxqоnning xоtini sigirni sоg’ib, chеlаk to’lа sutni ilоn yo’ligа qo’yibdi. Buni pоylаb turgаn аkа tеz chiqib, kеlinini bir yumush bilаn uzоqrоqqа jo’nаtibdi. O’zi esа o’tkir bоltа оlib ilоnni pоylаy bоshlаbdi. Xеch kаnchа o’tmаy mаysаlаr оrаsidа ilоn ko’rinibdi. Jоnivоr xаr kungidаy xоtirjаm sutni ichа bоshlаbdi. Bоy аkа pаytdаn fоydаlаnib, ilоnning dumigа bоltа urmоqchi bo’lgаndа ilоn chаp bеrib, bоyning o’zini chаkib o’ldiribdi vа bir Qаrich dumini qоldirgаnchа, o’z uyigа rаvоnа bo’libdi.
Dеxqоn uyigа kаytgаch, o’lib yotgаn аkаsi vа bir kаrich dumni ko’rib, bo’lib o’tgаn vоqеаni tushunibdi. Yig’lаb-yig’lаb аkаsini ko’mib kеlibdi. Оrаdаn bir оy o’tibdi. Dеxqоn bilаn xоtini yanа chеlаkkа sut to’ldirib ilоnning yo’ligа qo’yib qo’yishni dаvоm ettirishibdi. Аmmо ilоndаn dаrаk bo’lmаbdi. Nоilоj kоlgаn dеxqоn ilоn yashаydigаn g’оrgа bоrib:
— Ey, ilоn! Sеn bilаn do’st edikku, sеning оltining xаm kеrаk emаs, sеngа sut to’lа chеlаk vа biz intizоrmiz, - dеbdi. Ichkаridаn ilоnning оvоzi eshitilibdi:
— E, Insоn! Sеn оqko’ngil vа sаxiysаn. Sеn bеrgаn sutinggа, mеn esа bеrgаn оltinimgа rоzi bo’lаylik. Sеndа аkаng firоqi, mеndа esа dumim аlаmi bоr. Sеngа dushmаnligim yo’q. Аkаngning оchko’zligi bоshigа yеtdi vа bizning do’stligimizgа nuqtа qo’ydi. Endi biz do’st bo’lоlmаymiz, —dеbdi.

Marvarid shodasi     
Hofiz ibn Rajab ushbu hikoyani qozi Abu Bakr Muhammad ibn Abdulboqiydan naql qiladilar:
"œMen Makka shahrida faqirona hayot kechirar edim. Bir kuni ko’chada hamyon topib oldim. Uyga kelib ochib qarsasam, ichidan bir shoda marvarid chiqid. Bunaqasini umrimda ko’rgan emasman.
Qaytib ko’chaga chiqdim. Bir odam: "œMen hamyonimni yo’qotib qo’ydim, kim topib olib qaytarib bersa, besh yuz dinor beraman", deb yurgan ekan. Shunda men, qornim och, hojatmandman, hamyonini berib, evaziga pulni olaman-u undan foydalanaman, deb o’yladim.
O’sha odamni chaqirdim. U uyimga kirgach, hamyonning va undagi marvaridning belgilarini so’radim, aniq aytib berdi, so’ng unga hamyonini topshirdim. U besh yuz dinor pulni uzatdi. Ammo men olmadim, olishni ep ko’rmadim.
Oradan ancha vaqt o’tib, dengiz safariga chiqdim. Nogahon kemamiz halokatga uchrab, hamma suvga g’arq bo’ldi. Alloh taoloning irodasi ila yolg’iz mengina bir parcha taxtaga yopishib, jon saqlab qoldim. Keyin bir orolga chiqib oldim va o’sha yerdagi masjidda panoh topdim. Mening chiroyli Qur’on o’qishimni eshitib, odamlar oldimga kela boshlashdi. "œYozuvni ham bilasanmi?" deb so’rashdi. "œHa", dedim. Ular bola-chaqalari bilan kelib, o’qish va yozishni o’rgana boshlashdi. Moddiy yordamlari tufayli men ham o’zimni tiklab oldim. Kunlardan bir kun ular meni uylantirib qo’ymoqchi bo’lishdi. Bir yetim qizlari bor ekan, avvaliga rozi bo’lmadim, lekin ular qistayvergach, rozilik bildirdim.
To’y kuni"¦ qizning bo’ynidagi marvaridga ko’zim tushib, hayratda qotib qoldim. u o’sha men topib olgan marvarid edi. Odamlar mening holimga hayron edi. Ularga boshimdan o’tgan o’sha voqeani aytib berdim. "œAllohu akbar!" deb takbir aytib yuborishdi odamlar. So’ng bu qizning otasi o’sha hamyonini yo’qotgan kishi ekanini, u umrining oxirigacha: "œDunyoda hamyonini qaytarib bergan yigitga o’xshagan sofdil kishini boshqa ko’rmadim, ey Alloh, meni yana o’sha yigitga ro’baro’ qil, qizimni unga nikohlab beray", deb duo qilganini aytib berishdi"¦"

"œAl-robita" jurnalidan mehnat faxriysi G’anijon Otaboyev tarjimasi. Musulmonlar taqvim kitobi 2002 (1422) I chorak 
 

Murshidning tadbiri     
Bir guruh kofirlar shogirdlari bilan suhbatlashib o’tirgan murshidning huzuriga kelib, murojaat qilishibdi:
-    Siz yolg’iz Alloh bor, deysiz. Qani o’sha Ilohingiz? Bizga ko’rsating-chi!?
-    Alloh qalbimizda, - debdi murshid.
-    Demak, har bir musulmonning qalbida bittadan Iloh bor ekan-da! Iye, bu yog’I qiziq bo’ldi-ku! — masxara qilishibdi ular. — Qani bu gaplarning mantig’i?!
-    Tunda kelinglar, buni sizlarga tushuntirib beraman, - debdi murshid.
Musulmonlarni mag’lub etib, g’alaba nashidasini surish orzusida tayinlangan vaqtda kelgan kofirlar suv to’latilgan chelaklarni, ko’rib, hayron bo’lishibdi. "œOsmondagi oyni ko’ryapsizlarmi?" debdi murshid. Ular tasdiq ishorasini qilgach, "œEndi chelakka qaranglar", debdi. Idishlardagi oyning tasvirini ko’rgan kofirlar gap nimadaligini anglab, mulzal bo’lishibdi. 
 

Jasur o’g’lon     
Hazrati Umar ibn Xattob (r.a.) yo’l bo’yida o’ynayotgan bolalar yonidan o’tib ketayotgan edilar. Bolalar mo’minlar amirining salobatidan qo’rquvga tushishdi. Shu bois yo’lidan chetlashishdi. Lekin bir bolakay o’z joyida sobit turaverdi. Undan boshqa hech kim qolmadi. Mo’minlar amiri uning oldiga keldilar-da, tabassum qilib:
-Nima uchun sen qochmading?-deb so’radilar.
Bola Hazrati Umarga (r.a.):
-Yo’l tor emas, sizga bo’shatay desam, gunohkor ham emasman, sizdan qo’rqay desam,- deya mag’rur javob qildi.
Bolaning shijoatidan Hazrati Umar (r.a.) xursand bo’ldilar. Kelajakda ulug’ inson bo’lishiga umid bo’gladilar.
Yillar o’tib bu umid haqiqatga aylandi. Bola ulg’ayib, zamonaning ulug’laridan biri-Abdulloh ibn Zubayr (r.a.) nomi bilan tanilgan sarkarda bo’lib yetishdi. 
 

O'lim shiddati     
Vahb ibn Munabbih hikoya qiladi:
"O'tgan podshohlardan biri qaergadir sayohatga otlandi. Yurish oldidan u o'ziga hammani hayratga soladigan kiyim keltirishlarni buyurdi. Olib kelingan kiyim podshohning didiga o'tirmadi. Darhol bundan ham yaxshirog'ini keltirishlarini buyurdi. To hayratdan yoq ushlaydigan darajadagi ajabtovur kiyim keltirgunlaricha bu hol davom etdi. Podshoh ulovni ham shu talab bilan tanladi. Har safar ko'rsatilayotgan otlarni qaytarib, yanada chiroyliroq yanada xushbichimroq ot keltirishlarini buyuradi. Nihoyat, podshoh antiqa kiyimlar kiyib, eng chiroyli ot ustiga mindi. O'sha paytda Iblis uning burniga dam urdi, podshohning ichi kibrga to'ldi. Endi uninh ko'zi ko'r bo'lib, na atrofdagi otliqlarni, na yo'ldagi odamlarni ko'rardi. Shu payt uvada kiyimda, holi xarob bir kishi yo'l o'rtasiga chiqib, podshohga salom berdi. Podshoh uning salomiga alik olmadi. U otning jilovidan ushlab, yo'lga ko'ndalang turib oldi. Shunda podshoh:
-Jilovni qo'yvor! Qattiq jazoga munosib ish qilyapsan,-dedi unga g'azabnok.
-Senda hojatim bor, -dedi u podshohga.
-Sabr qil otdan tushay.
-Yo 'q, xoziroq, shu hojatimni ravo qilasan.
Podshoh ulovning jilovini unga topshirishga majbur bo'ldi va:
-Ayt hojatingni, -dedi.
-Bu sir!
Podshoh boshini egib unga qulog'ini tutdi. U sirni ochdi:
-Men o'lim farishtasiman!
Podshohning rangi o'zgarib, tili kalimaga kelmay qoldi. Keyin o'ziga kelib:
-Fursat ber, ahlimni oldiga qaytib, omonatlarimni ado qilay,-dedi o'lim farishtasiga.
-Yo'q, Allohga qasamki, endi sen ahlingni ham, qoldirgan mol-dunyoyingni ham hech qachon ko'rolmaysan, -dedi o'lim farishtasi va uning jonini oldi.
Podshoh qurigan yog 'och kabi yerga quladi.
Keyin o'lim farishtasi shu ahvolda mo 'min bandasiga yo'liqdi, unga salom berdi. Mo'min banda uning salomiga alik oldi.
-Senda hojatim bor,-dedi o'lim farishtasi unga.
-Aytaqol, qulog'im senda.
-Yaqinroq kel, dedi o 'lim farishtasi va unga sirni ochdi:
-Men o 'lim farishtasiman!
-Xush kelibsan, marhabo, ey intizor kutilgan zot! Yer yuzida g'oyib narsalar ichida men uchun eng suyuklisi sensan!
-Nimani hohlaysan? Hojatlaring bo 'lsa, bemalol ado qilishing mumkin.
-Yo'q! Alloh taoloning diydoridan ulug 'roq va suyukliroq hojat bormi! - dedi mo'min banda.
-Ayt joningni qanday shaklda olishimni istaysan?
-Sen men istaganday jonimni olishga qodirmisan?
-Ha, men shunga buyurilganman.
-U holda ozgina muhlat ber, tahorat olay ibodat qilay. Boshim sajdaga qo'yilgan payti jonimni ol. Darhaqiqat shunday bo 'ldi: mo 'min banda boshini sajdaga qo'ygani zahoti o'lim farishtasi uning jonini oldi". 

Salaflar shuhratni yomon ko'rishgan     

Muhammad ibn Munkadir hikoya qiladi: "Rasulullohning (s.a.v.) masjidlarida mening ustunim bor edi. Kechalari uning oldida namoz o‘qirdim, keyin suyanib o‘tirardim. Bir yili Madina ahli yomg‘irsiz qoldi. Shunda ular Allohdan yomg‘ir so‘rab (dalaga) chiqishdi. Lekin yomg‘ir yog‘madi. O‘sha kechasi men Masjidi Nabaviyda (s.a.v.) oxirgi - xufton namozini o‘qib bo‘lib, ustunimga suyanib o‘tirgan edim. Bir payt egniga ko‘ylak kiygan, yana boshqa bir ko‘ylakni bo‘yniga tashlab olgan qop-qora odam kirib keldi. Mening ustunimning old tomoniga o‘tib ikki rakaat namoz o‘qidi-da, o‘tirdi. So‘ng dedi:
"Ey Rabbim, payg‘ambaring haramidagilar yomg‘ir so‘rashdi, lekin yomg‘ir bermading. Men Sendan o‘tinaman, ularni sug‘or".
Jinni bo‘lsa kerak, deb o‘yladim. Ammo u duodan qo‘lini qo‘ymasdan turib, osmonda momaqaldiroq ovozi eshitildi. Yomg‘ir kelayotgan edi. Uyga qaytmoqchi bo‘ldim.
Yomg‘ir ovozi eshitilgach, o‘sha odam Allohga hamdlar aytdi. Shunday aytdiki, umrimda unaqasini eshitmaganman. Keyin:
"Men kimmanki duoyimni ijobat qilding. Lekin men Senga hamd aytish bilan, qudrating bilan panoh so‘radim", dedi. So‘ngra namoz o‘qiy boshladi. Qiyomda uzoq turdi. Subh yaqinlashganini sezgach, sajda qildi va vitr o‘qidi. So‘ngra bomdodning ikki rakat sunnatini ado qildi. Keyin farziga jamoatga qo‘shildi. Men ham qo‘shildim.
Imom salom bergach, o‘rnidan turdi. Orqasidan men ham turdim. Masjidning eshigiga yetgach, kiyimini yopinib tashqariga chiqdi va yomg‘irga "sho‘ng‘idi".
Ortidan kiyimimni ko‘tarib chiqdim, tezda suv bo‘lib ketdim va uning qayoqqa ketganini bilmay qoldim.
Ikkinchi kechasi yana Rasulullohning (s.a.v.) masjidlarida xuftonni o‘qib bo‘lib, ustunga suyanib o‘tirgan edim, haligi kishi keldi. Namoz o‘qiy boshladi. Qiyomda uzoq turdi. Tong yaqinlashgach, sajda qildi. Keyin vitr o‘qidi. So‘ng bomdodning sunnatini ado qildi. Farzga iqomat aytilgach, jamoatga qo‘shildi, men ham qo‘shildim.
Imom salom bergach, masjiddan chiqdi. Orqasidan ergashdim. Ketaverdi, boraverdim. Oxiri qaysi hovliga kirganini aniqlab, so‘ng masjidga qaytdim. Quyosh sal ko‘tarilgach, namoz o‘qib, tashqari chiqdim va o‘sha hovliga bordim. U etikdo‘z ekan. Meni ko‘rib, tanidi va:
"Abu Abdulloh, xush kelibsiz. Xizmat bormi? Mahsi tikib beraymi?" deb so‘radi. "O‘tgan kecha yonimda o‘tirgan sen emasmiding?" dedim men. Uning yuzi o‘zgardi. G‘azabi keldi. "Bu bilan sizning nima ishingiz bor?" dedi. Darhol uning oldidan chiqdim.
Uchinchi kechada yana namozni o‘qib ustunga suyangancha uni kutdim. Lekin kelmadi. "Inna lillahi, nima qilib qo‘ydim?!" dedim. Quyosh chiqquncha masjidda o‘tirdim. Keyin chiqib o‘sha hovliga bordim. U turgan uyning eshigi ochiq, ichida hech narsa yo‘q edi. Hovlidagilar mendan: "Kecha oralaringdan nima gap o‘tdi?" deb so‘rashdi. "Unga nima bo‘ldi?" dedim. "Siz ketganiigizdan keyin kiyimini yoyib, teri, andoza-qoliplarini soldi-da, chiqib ketdi. Qayoqqa ketdi, bilmadik?" deyishdi.
Bilganim Madina hovlilarining hammasiga kirib chiqdim, lekin uni topmadim. Alloh rahmat qilsin".

"œSalaflar xulqi" kitobidan
 

Tushning ta'biri     
Rasul bo‘lmagan nabiylarning ba’zilari vahiyni tushlarida ko‘rar edilar, ba’zilari ovozini eshitar edilar, biroq hech narsani ko‘rmas edilar. Tushida ko‘radigan nabiylardan birlari bir kechasi tush ko‘rdilar. Unga aytildi: "œVaqtiki tong ottirsang, senga nima uchrasa, birinchi narsani yegin, ikkinchi narsani yashirgin, uchinchisini qabul qilgin, to‘rtinchisini noumid qoldirmagin, beshinchisidan qochgin". U tongni ottirganda birinchi uchratgani katta qora tog‘ bo‘lib chiqdi. U tog‘ning oldida to‘xtab, hayron qoldi. U kishi aytdiki: "œRabbim menga bu tog‘ni yeyishni buyurdi, men buni yeya olar ekanmanmi?" deb taajjubda qoldi. O‘zicha o‘ylab ko‘rdi va shunday dedi: "œRabbim meni toqatim ko‘tarolmaydigan narsaga buyurmaydi". Shundan so‘ng, uni yeyishga qasd qilib, yaqinlashib borganida, uzoqdan ko‘ringan katta tog‘ asaldan shirin luqmaga aylandi va u luqmani yedi. U kishi Allohga hamd aytib, yo‘liga ravona bo‘ldi. Yo‘lda ketayotib, unga oltin tovoq uchradi. U esa, menga yashirishni buyurdi, dedi-yu, darhol tovoqni ko‘mdi. Yo‘lda ketayotib orqasiga qarasa tovoq yerda yotgan emish, ikkinchi, uchinchi marta o‘sha tovoqni ko‘mdi, yana tovoq yer ustiga chiqib qola boshladi. U esa: "œMenga buyurilgan ishni qildim", dedi-da, o‘z yo‘liga ravona bo‘ldi. Shu payt ko‘rdiki, bir lochin kichik bir qushchani yemak istab quvlab kelayotir edi. Shunda haligi qush: "œEy Allohning nabiysi! Menga yordam ber!" deb nolish qildi. U kishi qushni olib, yengiga soldi. Lochin esa yetib keldi va dedi: "œEy Allohning nabiyi, mening bu rizqimdan noumid qilmagin, men ochman". Nabiy o‘zicha o‘yladi: "œMen uchinchisini qabul qilishga buyurilgan edim, lekin to‘rtinchi narsadan noumid qilmaslikka buyurildim, bu lochindir: "œQanday qilsam ekan?" o‘ylab ko‘rdi va pichog‘ini olib, o‘zining sonidan bir bo‘lak kesib, lochinga tashladi, lochin go‘shtni olib o‘z yo‘liga ketdi. Shundan so‘ng qushni qo‘yib yubordi. Qush ham uchib ketdi. U kishi ham yo‘liga ravona bo‘ldi. Yo‘lda sasigan o‘laksaga duch keldi va undan qochdi. Vaqtiki, kech bo‘ldi. Nabiy: "œEy Rabbim, Sen menga nima buyurgan bo‘lsang, qildim, endi shu buyurgan ishlaringning nima ekanligini bayon etgin", deb Allohga iltijo qildi. Shu payt javob keldiki: "œEy nabiy! Tushingda birinchi katta tog‘ bo‘lib ko‘ringan narsani sen qo‘rqmasdan yeding, bu g‘azabdir. Sen sabr qilding va g‘azabni (engding) yashirding, u asaldan ham shirinroq bo‘ldi. Ikkinchisi, yaxshi amallar, agar uni yashirsa, yana ko‘rinaveradi. Uchinchisi shulkim, birovning omonatiga xiyonat qilmagin. To‘rtinchisi esa, agar biror mo‘min kishi sendan hojat so‘rasa, uning hojatini chiqarishga harakat qil, o‘zing muhtoj bo‘lib qolgan paytingda ham. Beshinchisi, g‘iybat. Bir kishi ikkinchi bir kishini g‘iybat qilayotgan bo‘lsa, unday g‘iybatchidan qochgin".


"Tanbehul g'ofiliyn"dan
 

Ilk shahidlar     
Ammor (roziallohu anhu) va uning ota-onasi ham juda dahshatli musibatga qolgan edilar. Ularga Makkaning qaynoq qumlarida azob berilgan edi. Payg’ambar sallollohu alayhi vasallam ular yonidan o’tib ketayotib, ularga sabr-toqatli bo’lishlarini aytib, jannat haqida yaxshi xabarlar yetkazdilar. Ammorning otasi Yosir (roziallohu anhu) ta’qib qiluvchilar qo’lida, uzoq iztirobdan keyin vafot etdi, onasi Sumayya (roziallohu anho) Abu Jahl tomonidan vahshiyona o’ldirildi. Islomda birinchi masjid Ammor (roziallohu anhu) tomonidan qurildi.
Payg’ambar sallollohu alayhi vasallam Madinaga ko’chib kelganlarida, Ammor (roziallohu anhu) unga bino qurib berishni taklif qildi, u yerda payg’ambar o’tirishi, kunduzi dam olishi va salovot aytishi (nomoz o’kishi) mumkin edi. U Islom dushmanlariga qarshi bor kuchi va jasorati bilan kurashdi. Bir kuni u jangda kurashayotib, quvonch bilan dedi:
«Men hademay do’stlarim bilan uchrashaman. Men Muhammad sallollohu alayhi vasallam va uning hamrohlari bilan uchrashaman».
So’ngra u suv so’radi. Unga sut berishdi. U sutni ichdi va dedi:
«Men payg’ambar sallollohu alayhi vasallam menga: «Sut sening bu dunyodagi hayotingda oxirgi nasibang bo’ladi, deganlarini eshitdim».
Ammor o’zi mushtoq bo’lgan paytgacha kurashdi. U o’sha paytda to’qson to’rt yoshda edi. 

Yo'qolsa topilmaydigan xislat     
Bir kuni Boylik, Ilm va Or-nomus uchrashib qolishibdi. Boylik aytdi:
- Agar men yo'qolib qolsam saroyda bo'laman. Ilm aytdi:
- Agar men yo'qolib qolsam, masjid va madrasalardan izlanglar o'sha yerda bo'laman.
- Agar men yo'qolib qolsam, -  debdi Or-nomus,- izlab o'tirmanglar, hech qayerdan topolmaysizlar.