Qo‘shni vagon afg‘onlarga berilgan, G‘ulomqodir eshikka yaqin bo‘lmada, uch sarboz bilan birga edi. Yuragiga gap sig‘may, sarbozlar gurungiga qo‘shila olmagan G‘ulomqodir vagon eshigini ochib, zinaga o‘tirib oldi. Iliq shamol uni yalab-yulqay boshladi. Kemada Karki tomon yo‘lga chiqishganda u xotirjam edi. Hatto pistirmaga duch kelganda ham o‘zini yo‘qotmadi. Lekin Ko‘shk — Hirot orqali Kobulga borilajagini bilib, bezovtalandi. Kobulga agar Hazora yo‘li bilan ketilsa, Choraymoqni bosib o‘tishadi. Demak o‘sha yerda... uning kuni tugaydi. Kindik qon to‘kilgan ochofat yerga endi yurak qoni to‘kiladi. Uning gunohlari behisob ko‘paydi. Ollohning marhamatiga umid yo‘q. Sersoqolni otganda ko‘zi tindi. Ilgari hech bunday bo‘lmagan edi. Begunoh odamni otib, Xudoning qahrini keltirdimi? Olloh shuning uchun uni Karki yo‘lidan qaytarib, Hazora yo‘liga ro‘para qildimi? Choraymoqda kimning qilichi qonsiragan ekan? Uning jonini kim olar ekan? Peshonasida shunday sharmandali o‘lim borligini bilsa, bunchalar sargardonlikka ko‘narmidi... G‘ulomqodirning yozug‘i faqat shumi?.. Shu gaplarni xayolidan o‘tkazgan sovar ko‘zlarini chirt yumib, ingrab yubordi.
Vagon to‘rida, alohida bo‘lmaga joy qildirgan Mirza Qandilxon xayoli kemadagi voqealar bilan band edi. Buxoro amirining istagi bilan qo‘shilgan Said G‘afforbekning xatti-harakati, halokati unga sir bo‘lib qoldi. Buxoro yerida otish ochganlarga amir nomidan so‘z aytmagani bir sir, otishda o‘zini tutmay, to‘pponcha bilan tashqariga chiqib, oqibatda o‘q yeb pastga qulashi o‘n sir, «bolshevik sardor»ga gap aytgani yuz sir edi. Eng alam qiladigani — bu sirlarning birontasiga ham uning tishi o‘tmas edi. Kemadan poezdga emas, sirlar qanotidan alam qanotiga o‘tganday bezovta edi u.
... Poezd imillab yo‘l bosadi.
Vakola hay’ati, afg‘onlar, askarlar... har biri o‘z xayoli, umidi, ilinji, o‘z tashvishi, hijroni, dardini ortmoqlab Turkiston hududiga tobora yaqinlashar edi.

5

Chillaning uchinchi kuni Ko‘shk ularni otash nafasi bilan qarshiladi. Qizigan tosh ustida tuxum tugul kabob pishirsa ham bo‘lguli edi. Tog‘u tosh tabiiy istehkom vazifasini o‘tovchi bu qadimiy tilsimot qal’aning buloqlar otilib turgan soya yerida jon saqladilar.
Asadulla, Shuvalov va qal’a komendanti ichkariga kirib, Toshkent bilan bog‘landilar. Karki yo‘lidagi voqea shundan so‘ng oydin bo‘ldi: polkovnik Lamkard Karkini o‘rab olib, qal’ani topshirishlarini Asxobod hukumati nomidan talab qilgan, Karki yo‘lida uchragan zotni qirib tashlagan edi.
— Hammasi puxta reja bilan qilingan, — dedi Shuvalov, telegraf tasmasini o‘qir ekan. — Qirg‘inni boshlashlari bilan ovullarga xabar ketgan. Turkmanlar haqiqatni anglashga ulgurmaganlar.
— O‘rtoq Shuvalov, — dedi komendant, — kecha menga g‘alati xabar yetkazdilar. Shahar atrofida qalandarlarmi, shayxlarmi, paydo bo‘lib, aholini Afg‘oniston ixtiyoriga o‘tishga chorlayotgan emish. Bu yerlarni ruslar bosib olishgan, endi Afg‘onistonga deyishayotganmish.
— Bugunoq ularni qo‘lga oling.
— Axir ular qalandarlar... xalq norozi bo‘ladi.
— Bizga shu qalandarlar kerak, — dedi Shuvalov qat’iy ohangda.
Komendant tushunmaganday yelka qisib qo‘ydi.
Bu paytda yoniga sarbozlarni olib yo‘lga chiqqan Mirza Qandilxon Afg‘onistonning sarhad hokimiga ro‘para bo‘ldi. Yo‘ldagi sarguzashtlarni bayon qilib, vakolaning Kobul sari yurmagi uchun lozim bo‘lgan ot-ulov ro‘yxatini berdi. Sarhad hokimi Hirot noibiga hoziroq chopar jo‘natajagini ma’lum qilib, yo‘l bosib horigan birodarlariga dasturxon tuzadi.
Inglistonning muhoribani bas qilgani haqidagi xushxabar shu dasturxon ustida aytildi. Barcha shukrlar aytib, bir-birini muborakbod etganda G‘ulomqodirning ichini mushuk tatalaganday bo‘ldi. Yo‘q, u xushxabardan norizo emasdi, bil’aks, yurtga omonlik musharraf etilganidan mamnun edi, ammo burchini, qasamini ado etolmaganidan, muhoribadan yiroq yerlarda o‘zga yumush bilan band ekanidan, endi qasos umidi so‘nggi nafasiga qadar armon bo‘lib qolishidan afsusda edi. Umri tobora qisqarib borayotganini sezgani uchun emas, armonda ko‘z yumajagini bilgani uchun fig‘on chekardi. Uning nolayu fig‘onlariga begona birodarlari esa ham xushxabardan, ham yurt tuprog‘iga eson-omon yetib kelganlaridan sarmast edilar...

Ular qosh qorayganda yotoqlariga qaytishdi. Kechki salqinda bahri-dili yayragan Xmarin ularni ko‘rib, gap qotdi:
— Mirza Qandilxon, bizni tashlab Afg‘onistonga o‘zingiz jo‘navordingizmi, degan xavotirda edim.
Mirza Qandilxon tabiatan hazilga tobi toqati yo‘qroq edi. Ustiga-ustak no‘noq hazil bilan qarshilanib, dami ichiga tushib ketdi. Yomon gap aytib yuborib, baloga qolmay, deb tilini tishladi. Xmarin esa buning holatini tushunmay: «G‘alati kishi ekan-ku», deb hayron bo‘ldi.
Yo‘l azobi kuchini ko‘rsatdi, tong beozorgina, jimgina bostirib kirib, qushlarni uyg‘otdi, ammo ularni uyg‘otmadi.
Shuvalovning buyrug‘ini bajarib, qalandarni boshlab kelgan komendant ularni uyg‘otgisi kelmay, buloq bo‘yida anchagacha o‘tirdi.
Birinchi bo‘lib Xmarin uyg‘ondi. Yarim-yalang‘och holda yuvingani chiqqan elchi daraxtga suyanib, oyoqlarini bahuzur uzatib o‘tirgan qalandarni, undan sal narida miltiq ushlagan askarni ko‘rib, ajablandi.
— Kim bu? — deb so‘radi komendantdan.
— Qalandar... Teskari tashviqot bilan shug‘ullanayotgan ekan.
— Qiziq... qiziq... — dedi Xmarin, — qalandarlar ham siyosatchi bo‘lib ketishibdimi? Bu yerga nima uchun olib keldingiz?
— Buyurilgan, — dedi komendant, gapni qisqa qilib.
— Qiziq... qiziq diplomatlarning ham ishi o‘zgarib ketgan shekilli?
— Xmarin shunday deb uy tomon qarab baqirdi: — Vitaliy Sergeevich, sizni kutishyapti!
Xmarin yuvinib olgunicha ichkaridan boshqalar ham chiqib, qalandar suyanib o‘tirgan chinor oldida to‘planishdi.
— Mira’lamovich, so‘rab ko‘r-chi, turkmanlarni nimaga avrashyapti ekan?
Asadulla tarjima qildi.
— Afg‘oniston muhoribadan aziyat chekyapti, yovqur sarbozlar kerak. Turkman birodarlarimizning ko‘magiga muhtojmiz, — dedi qalandar.

— Yerlariga-chi? Yerlariga muhtoj emasmisizlar?— dedi Asadulla.
Qalandar yelka qisib qo‘ydi, ammo javob bermadi.
— Menga qarang, — dedi Xmarin qalandarga, — qachondan beri askar to‘plash qalandarlarga qolgan?
— Biz pirimizning istaklarini bajo keltiryapmiz.
— Piringiz kim?
Qalandar o‘ylab o‘tirmay, kallasiga kelgan nomni aytdi.
— Urush tugagandan keyin askar to‘plashi qiziq bularning, — dedi komendant.
— Ha. Bularning maqsadi faqat askar to‘plash emas... — dedi Shuvalov. o‘ychan holda. — Nikolay Zaxarovich, buni eslab qoling. Bularning boshqa da’vosi borga o‘xshaydi.
— Bu tabiiy, azizim, — dedi Xmarin. — Ikki qo‘shni mamlakat aloqa o‘rnatayotganda albatta chegara masalasi ko‘tariladi.
— Chegara masalasi? — dedi Ushinskiy hayron bo‘lib. — Biz afg‘onlarning yeriga da’vo qilmaymiz.
— Bunaqa narsalarni yo‘lga chiqmay o‘rganish kerak edi, azizim Veniamin Samoylovich, — dedi Xmarin. — Diplomatik aloqa o‘rnatish oson emas. Amirning maslahatchilari uni turli maqomga solishlari mumkin. Bunaqa gaplarga shay turishimiz lozim. Karki yo‘lini to‘sganlar amir bilan do‘st tutinishimizga osonlikcha ko‘na qolishmas. Ularning bir nayrangi, mana, oydin bo‘lib turibdi. Ular daryoning bu betini so‘rashsa kerak. «Ahvolimiz tang, xalq och, unumli yerlarga muhtojmiz» deydi, u deydi, bu deydi, xullas, ming bahona ro‘kach qilishadi. Bu qalandaringiz shunga poydevor hozirlayapti, ishonavering. Diplomatiya tarixida bunaqa o‘yinlar ko‘p bo‘lgan.
— Buni nima qilamiz unda? — dedi Shuvalov ikkilanib.
— Nimaga tuttirdingiz? So‘roq qilish uchunmi? So‘roq qiling.
— Nimani so‘rayman, ma’lum-ku?
— Ma’lum emas, azizim, bu odamga yaxshiroq qarang: qalandarga o‘xshamaydi. Jandani yaqinda kiygan. Yuzlariga qarang: oftobda kuymagan. Bu oyoqlar ko‘p piyoda yurmagan. Qalandarlarni bilmas ekansiz.

— Qaydan bilaman... Rahmat sizga, Nikolay Zaxarovich... Mira’lamovich, unga tarjima qil: to‘g‘risini aytsa aytsin. Nimaga yuborilganini bilamiz. U bilan pachakilashib o‘tirmaymiz, harbiy holat qonuniga ko‘ra shu yerda otib tashlaymiz.
Asadulla tarjima qildi. Shuvalov to‘pponchani g‘ilofdan chiqardi.
— Bunday qila ko‘rmang, — dedi Ushinskiy.
— Jim bo‘ling, — dedi Shuvalov zarda bilan, keyin bir-ikki qadam oldinga bosdi.
Qalandar birpas javdirab turdi-da, so‘ng ikki qo‘lini ko‘tarib, tiz cho‘kib, jonholatda gapira boshladi. Shuvalovning tavakkal bilan yuritgan ishi kutilgan samara berdi.
— Pirining nomini aytdi: kobullik Qodir og‘a hazrat ekan, — dedi Asadulla.
— Yaxshi. Pirining oldiga biz bilan birga boradi. So‘rab ko‘r-chi, bu amirning farmoni emasmikin?
Bu savolga javoban qalandar bosh chayqadi.
— Komendant, ketgunimizcha qamab qo‘ying. Boshingiz bilan javob berasiz. Mira’lamovich, sen afg‘onlar bilan gaplashib ko‘r-chi, bu pirning saroyda mavqei bormikin?
Komendant bilan askar qalandarni olib ketdilar.
Xuddi Neva sohillarida sayr qilish uchun otlanganday kiyinib olgan Sinelnikova ularga yaqinlashib, nozli ohangda dedi:
— Sirli majlisingiz sizlarga ovqat o‘rnida o‘tar, ammo men nonushtani afzal ko‘raman. Veniamin Samoylovich, siz-chi?
Bu savoldan Xmarinning g‘ashi kelib, teskari qarab oldi. Aytgan edi-ya, bu xonimchaga, erkaklarga suykalma deb, yo atayin g‘ashiga tegyaptimi?
Ushinskiy Sinelnikovaning savoliga javobni hayallatmadi.
— Ha, o‘rtoqlar, xonimning tanbehlari o‘rinli, — u shunday deb oldinga tushdi. Sinelnikova uni qo‘ltiqlab oldi.
— Ertalabdan nima g‘alva, Veniamin Samoylovich, bir ta’viya o‘tiruvdi anavi yerda, birovni o‘ldirmoqchi ekanmi?
— E, yo‘q, shunchaki bir qalandar. Pirining gapiga kirib bu yerlar Afg‘onistonga o‘tishi kerak, deb tashviqot qilib yurgan ekan.

— Shunga shunchami, endi uni otsalar kerak, a?
— Yo‘q, Valentina Nikolaevna, biz bilan birga ketar ekan.
— Shu yetmay turuvdi.
— Siz aziyat chekmang, afg‘onlarga qo‘shib qo‘yamiz. O‘zlari olib borishadi.
— Veniamin Samoylovich, sut ichganimiz yo‘g‘-a?
Sinelnikova shunday deb gapni ustalik bilan chalg‘itib yubordi.
Ushinskiy izma-iz kelayotgan Xmarin ko‘zidagi g‘azabdan bexabar, Sinelnikovaning iyib qolganidan o‘zida yo‘q xursand edi...
Ko‘shk ularni ipsiz bog‘ladi. Ular Hirotdan darak, nafaqat darak, ot-ulov yetib kelgunga qadar kutishga mahkum edilar. Kutish hammadan ham Xmarinni ezib yubordi. U kotibasining qiliqlaridan xavotirga tushdi. Nazarida bu dunyoni alanga olib bo‘lgan, endi o‘chirish amrimahol edi. Xmarin oxirgi chorani qo‘llab, «Toshkentga qaytarib yuboraman», deb po‘pisa qilgach, Sinelnikova picha insofga kirdi. Shunda ham Xmarinning ko‘ngli tinchimadi.
Ipsiz bog‘lanishning uchinchi kuni, oqshom mahalida ularning qarorgohiga o‘nga yaqin ruslar kirib kelib, baravariga ta’zim qilishdi.
— Kelinglar, mehmonlar, — dedi Xmarin ularga peshvoz chiqib. Ko‘nglidan esa, «mujiklarning shunday ta’zim qilishi qanday yaxshi», degan gap o‘tdi.
— Biz shu yerlik dehqonlarmiz, janob, — dedi qoruvli, tepakal odam. — Bilishimcha, afg‘on amirining vakili bor emish.
— Ha, bor, nima edi?
— Arz bilan keldik.
— Nima, siz Afg‘oniston yerida yashaysizmi?
— Yo‘q, janob, lekin afg‘onlarga arzimiz bor.
Mirza Qandilxon chinor yonidagi supaga to‘shalgan ko‘rpachada yonboshlab, chilimni g‘urillatib tutatardi. Xmarin uni ko‘rsatdi.
— Amirning vakili o‘sha odam. Sizlarga... tarjimon kerakdir?
— Yo‘q, janob, minnatdormiz sizdan, biz forsiyda gaplashaveramiz. Umrimiz shu yerlarda o‘tyapti, tilini o‘rganib olganmiz.
Dehqonlar supaga yaqinlashib, Mirza Qandilxonga egilib ta’zim qildilar. Xmarin qiziqib, ular ortidan bordi.

— Sardor, — dedi qoruvli, tepakal dehqon, — sizga arzimiz bor.
— Mengami? — Mirza Qandilxon ajablanib, Xmaringa qaradi.
— Sizga, sardor, — dedi mehmon, — arzimiz shuki, Afg‘onistondan qaroqchi bosyapti. Jamshidiy degan bir qabila bor ekan. Ular bu tuproqqa o‘tib, mollarimizni afg‘on tuprog‘iga haydab, shuyla o‘g‘irlik ila kasbi maishat qilyaptilar.
— Jamshidiylarmi? Kim aytdi sizga?
— Birovini tutdik.
— Qani u?
— Jamshidiylarni insofga keltirishga va’da bersangiz, uni sizga topshiramiz, yo‘qsa, o‘zimiz chorasini ko‘ramiz.
— Men sarhad hokimiga, undan o‘tib, Hirot noibi ul hukumasiga arzingizni aytaman. Siz tutgan odamni noibga yetkazaman.
Ikki dehqon to‘pdan ayrilib, dam o‘tmay aftlari momataloq bo‘lib ketgan bir qo‘lli odamni boshlab kelishdi.
— Yurtni sarafkanda qilyapsanmi, qo‘ling chopilgani kam edimi, mal’un, endi boshing ketgay! — Mirza Qandilxon shunday deb gunohkorni tepdi. Bir qo‘llik odam chekindi-da, o‘zini o‘nglay olmay, gursillab yiqildi, anchagacha o‘ziga kelolmadi.
— G‘ulomqodir! — deb qichqirdi Mirza Qandilxon, joyiga qaytar ekan, — Oyoq-qo‘lini bog‘la, Hirotga eltgaymiz.
«Safimiz ikki kishiga ko‘payibdi-da», deb ko‘nglidan o‘tkazdi Xmarin.
Kechki ovqatdan so‘ng, choyxo‘rlik qilib o‘tirishganda Xmarin daf’atan Mirza Qandilxonga gap otib qoldi.
— So‘zlaringiz e’tibori bormi o‘zi, uch kundan beri tiriklay mixladingiz-ku, yo amirning o‘zi bunga kelmoqchimi?

Mirza Qandilxonning piyola o‘shlagan qo‘li bir zum muallaq qoldi. O‘zicha bir nima deb g‘o‘ldiradi, biroq so‘z aytmadi. Piyolani do‘q etib dasturxon ustiga qo‘ydi-da, o‘rnidan turib ketdi. Ushinskiy bilan Shuvalov ular orasida nima gap o‘tganini tushunishmadi. Shu sababli Asadulla Xmaringa forschalab dedi:
— Nikolay Zaxarovich, o‘rinsiz ta’na qildingiz. Axir afg‘onlar bizni bu yerda kutishmagan-ku? Hirotga temir yo‘l bo‘lsaykan, poezdga chiqib ketaversak. Uch-to‘rt kishi bo‘lsak ekan, uch-to‘rt ot bilan yo‘lga tushsak. Xabar borib, to ot-ulov hozirlanguncha chidaymiz-da. Shuni boshqalar aytsa ham siz aytmasligingiz lozim edi. Siz bu yerlarning sharoitini yaxshi bilasiz.
— Men hazillashmoqchi edim.
— Hazilingiz qo‘polroq chiqdi. Uzr so‘rasangiz chakki bo‘lmas.
— Menmi? — Xmarin hayratlandi. Keyin bir oz hovurdan tushdi. — Yaxshi...
— Nima bo‘ldi o‘zi? — dedi Shuvalov, Xmarin o‘rnidan turib ketgach.
— Shunchaki... — dedi Asadulla, — shaxsiy gap bu.
Nonushtada Mirza Qandilxon ko‘rinmadi. Garchi Xmarin uzr so‘ragan bo‘lsa-da, shomda aytilgan gap kechasi bilan unga tinchlik bermay, tong-sahar uyg‘otib, sarhad hokimiga yetakladi. Peshinga yaqin ancha chiroyi ochilgan holda keldi.
— Marhamatli sohib, — dedi u Xmaringa yengil qulluq qilib. — Afg‘oniston tufrog‘i sizlarning poyi qadamlaringizga mahtal. Hirotdan minmagingiz uchun sara otlar, yo‘lda tikmak uchun hayma1, har xil asbob-taomlarni yuklab ketmoqg‘a ulov, sizlarni aziz jonlaringizni muhofaza etib ketmoqg‘a oz bo‘lg‘onda ellik askar yo‘lga chiqib, kechi bilan ertaga Ko‘shkda bo‘lur2.
Daryodagi azoblar, majruh vagonlardagi safardan so‘ng otda yo‘lga chiqish ko‘pchilikka surur bo‘lib ko‘rindi.
Mirza Qandilxon aytganday, ot-ulov ertasiga peshinda yetib keldi. Bu hashamni ko‘rib, boshqalar u yoqda tursin, diplomatiya dabdabalaridan boxabar Xmarin ham hayratga tushdi. «Bunaqa shohona safar tushimga ham kirmagan edi», dedi u Asadullaga. «Shundan bilingki, bizga ilhaq ular», dedi Asadulla.

Uchinchi qism
KUZDAGI BAHOR NAFASI

I b o b
HIROT

1

Mirkomil hojining bir odati bor: agar boshlagan ishi haddan tashqari silliq ketsa, xavotirga tushadi. U: «Siyosat bobidagi ishmi yo tijorat yumushlarimi to oxiriga qadar silliq bitmaydi. Qaerdadir qoqiladi», deb qattiq ishonadi. U, mardlik bilan ish yurituvchi boy, bir narsadan — ko‘z tegishdan hayiqardi. Buxoroga oppa-oson kelishi, Tal’at maqsumning odamlari bilan tuzoqqa ilinishi, nihoyat, Said Olimxon huzuriga kirib, amir bilan tez til topishishi uni sergaklantirdi. Mirkomilboy Buxorodan Afg‘onistonning Mazori Sharifiga qadar bo‘lgan yo‘lni bosib o‘tguncha turli xayollar girdobida azob chekdi.
Ba’zan qum barxanlari ajdahoning panjasiday bo‘lib ko‘rinadi. Ajdahoning o‘ziga, olov purkovchi og‘ziga qachon ro‘para kelar ekanman, deb ko‘ngli g‘ash bo‘ladi.
Mazori Sharifga omon-eson kirib kelganida sal hayron ham bo‘ldi. Na g‘anim, na qanotidagi Muhiddin boshliq chapanilardan zahmat ko‘rdi. Kutilgan yerlarda ajdaho uchramadi. Nahot u afg‘on yerida poylab yotgan bo‘lsa?! Xauston afg‘on yerlarida ziyon-zahmat yetmasligiga kafolat berib edi...
Mirkomilboy — uzoq vaqt ko‘rmagani, hamshahri Xasanxon hazrat bilan quchoqlashib ko‘rishayotganda ham ko‘nglining bir uchi xijil edi. Toshkentday shaharda e’tibori katta bo‘lgan, Qo‘qon muxtoriyatiga oham so‘zini o‘tkaza oladigan Xasanxon hazrat — jussasi kichkina, serjahl qariya Mirkomilboyni chindan sog‘inganmidi yo ko‘ngil uchun shunday qildimi, har holda hamshahrini bag‘ridan darrov bo‘shatmadi. Qo‘qondan Toshkentga qaytmay, Afg‘onistonni mo‘ljal qilib jo‘navorgan Xasanxon hazratning e’tibori bu yerda ham yomon emasdi. Mazori Sharif noibiki, uning hurmatini o‘rinlatyaptimi, demak, hazrat bu yerlarda bekor yurmagan.

Mazori Sharif noibining saroyiga o‘sha kuni toshkentlik aziz mehmon bilan birga xunuk darak ham yetib keldi. Bu xabarni keltirgan chopar baraka topmadi. Xuddi bolsheviklarning elchilarini uning yolg‘iz o‘zi atayin qo‘ldan chiqarganday noibdan tepki yedi. Rus elchilarning Karki yo‘lida qurolli pistirmaga uchrab, izlariga qaytib ketishlari Xauston uchun ham, noib, Xasanxon hazrat uchun ham noxush bir hol edi. Ular daryo o‘zani toraygan bu yerda elchilarning mahv etilajagiga to‘la ishonar edilar.
Elchilarning Chorjo‘yga qaytishi, ayniqsa Xaustonni garang qildi. Endi yangi reja tuzish kerak, tuzish ham bir gap bo‘lar, uni amalga oshirish-chi? Xaustonning joniga noib ora kirdi.
— O‘rusiya saforati ahlini Hirotda kutib olmak lozim, — dedi u. Xauston: «Xo‘sh, undan keyin-chi?» — degan ma’noda qarab, so‘zining davomini kutdi. Noib, fikrini to‘la bayon etishga shoshilmadi, Xaustonning toqati toq bo‘layozganda yana tilga kirdi: — Ular Mazori Sharif sari yurishlari mumkin. Ular shu yo‘lda azroil changaliga tushadilar.
Xaustonning xayoliga ham shu fikr kelgan edi-yu, ammo ikkilanayotgandi. Kobulga yana ikki yo‘l bo‘lsa-da, Mazori Sharif orqali boriladigani ular uchun bexavotirroq edi. Karki yo‘lida bir o‘limdan qolgan elchilar endi ehtiyotkor bo‘ladilar va eng xavotirsiz yo‘lni tanlaydilar. Noib Xaustonning fikrini tasdiqladi. Shu bilan birga yaxshi taklif ham aytdi:
— Hirotga ishongan odamlar yuborilmog‘i lozim. Saforat ahli orasidagi odamingiz biz yuborgan yigitlar bilan muloqotda bo‘lsa bas.
Xauston noib xizmatiga suyansa-da, unga to‘la ishona olmas edi. U hammadan xavotirlanardi va bu odati ko‘p holda uni qiyin ahvoldan olib chiqardi. Shu bois noib ajratgan odamlar orasiga Muhiddin bilan uning besh yigitini ham qo‘shdi. Bu bilan noibning odamlariga o‘ziga xos qo‘riqchi yasadi.
Xasanxon hazrat Kobulga oshiqardi. Shu sababli bu o‘yinga qiziqish bildirmadi.
Noibning odamlari bilan Muhiddin va uning chapanilari saharda jo‘nadilar. Xauston Muhiddinga anchagina gap tayinladi. Mirkomilboy ularni beriroqda kuzatib, ichidan qirindi o‘tardi. Bosh silkib-silkib qo‘yayotgan Muhiddinga tikilib, aytilayotgan gap mazmunini uqmoqchi bo‘lardi.