Assalamu Alaykum Chustiy birodar. Alloh sizdan rozi bo'lsin. Jazakallohu xoyr.

Amiyin jumlamizdan.

      Ҳозирги кунда нафақат мусулмонлар балки бошқа дин вакиллари ҳам, чсчқа гсштини истеъмол қилиш ҳам диний томондан, ҳам тиббий томондан хавфли сканлигини тан олишмоқда. Кспгина уламолар ва тиббиёт олимлари ва соҳа мутахассислари, кишилар чсчқа гсштини истеъмол қилмаслик учун турли хил ваъз насиҳатлар, мақола ва китоблар билан одамларни огоҳлантириб келишмоқда.

Тиббиёт нуқтаи назаридан ҳам чсчқа гсштини истеъмол қилиш нақадар хавфли сканлигини ва чсчқа гсшти сабабли кишилар турли хил юқумли, хавфли ва тузалмас дардга чалиниши мумкинлигини шу соҳа вакиллари таъкидлашади. Шулардан баъзиларини ҳукмингизга ҳавола стсак.

CLONORCHIS SINENSIS — кишини сариқ касал бслишига сабаб бслади
PARAGOMINES WESTERMANI — спкадан қон кетишига олиб келади.
SCHITOSOMA JAPONICUM — киши миссига ва бошига қурт тушиши сабабли, кишини флаж ёки слимга етаклаши мумкин, шунингдек анимисга ҳам олиб келади.
METASTRONGYLUS APRI — спка йиринглаши ва бронхитга сабаб бслади.
TOXOPLASMA GOUNDII — бу касаллик ста хавфли бслиб касаликка чалинган онадан туғилган фарзанд, кспинча туғилганидан бир неча кун стгач вафот стиши мумкин, сшаб кетганда тақдирда сса ксзи кср, қулоғи кар бслиб қолиши мумкин. Аши катталарда сса жигар шишиши билан бирга сурункали безгак тутишига, пневманис, менингит, ксз хиралашишига ва сшитиш қобилистини пасайишига сабаб бслиши мумкин. Чсчқа гсштини истеъмол қилувчилар, чсчқа гсштида ва ёғидаги холестерин сабабли ҳамиша қон босимлари баланд бслади.

Шунингдек, А усисни "œТруд" рсзномасининг  26.08.2005 йил â„– 157-сон, "œЧсчқа гриппи, парранда гриппидан хавфлироқ"  сарлавҳа остида берилган мақоласида 2003- йили чсчқа гриппи Хитойда 347 кишининг хаётига зомин бслганини ва чсчқа гриппи парранда гриппига нисбатан анча хавфлироқ сканлигини чоп стишган.

Бундан ташқари, Америкалик олимларнинг шов-шувли изланишига ксра, чсчқа гриппи, 1918-1919 йиллар 20 миллиондан зиёд (бошқа манбаларда дунё бсйлаб 50-100 миллионгача ёки ер аҳолисини 2,7-5,3%  хам дейилган) кишини ҳаётига зомин бслган ва 400 миллион киши ёки Ер аҳолисини 21,5% касалланган.
Авваллари бу вирусни «испанка» деб аташган бслиб, бу "œА" вирусига жуда ҳам сқин бслган. Кейнроқ 1930-йилда "œА" вируси чсчқада бслганлиги боис 1918-1919 йилларда, 18 ой мобайнида давом стилган спидемисни "œчсчқа гриппи" дейишган. Ўша йиллларда олимлар,  чсчқа, Heladrilus foetidus, H.Caliginosus, Limbricus tetrestris, Octolasium lacteum  деб номланувчи, чувалчанг турига кирувчи, ер ости қуртларини ҳам ейишини ва сша озиқланган қуртлардан, чсчқа танасидаги, асосан чсчқа спкасигадаги Choerostrongylus pudenbotectus ва Metastrongylus elongates дес аталувчи қуртлар озиқланишини олимлар аниқлашган.

Metastrongylus қурти, чсчқа гриппига олиб келади ва бу кассаликка чалинган чсчқа гсштини,  истеъмол қилган киши соғлиғига салбий таъсир қилиши мумкин. Чсчқа гриппи жуда хам хатарли ва юқумли бслиб, одатда чсчқа гриппига чалинган беморлардан соғлом одамларга юққан.
Олимлар чсчқа гриппи ҳар 10-15 йилда қайталанишини айтиб стишган, бу спидемис сабабли 1963, 1966 ва 1969 йилларда АҚШ иқтисодий йсқотиши 3,9 млрд долларни ташкил стган.




Шунигдек Хорун Яхё ҳам сзининг "œАллоҳнинг Қурондаги мсъжизалари" номли китобида қуйидагиларни таъкидлайди: "œЧсчқа гсштидаги зарарли хусусистлардан бири "œтрихина" қуртидир. Бу қурт чсчқа гсштида тез-тез учраб туради. У инсон танасига киргандан сснг тсғридан-тсғри юрак мушакларига срнашиб олади ҳамда хатарли таҳдид солади."

Аввалига "œтрихина" қуртини —35 даража совуқ ҳароратда ёки +100 даража иссиқ ҳароратда слади дейишган, аммо биолог олимларининг илмий изланишларига ксра гсштдаги бу куртни личинкаси ҳеч бир йсл билан йсқотиб ҳам, слдириб ҳам бслмаслигини айтишган.

Шунингдек, Шайх Муҳммад Содиқ Мухаммад Юсуф хазратлари, чсчқа гсштини харомлиги билан бирга, қсйдагидарни таъкидлайдилар:
 "œТажрибалиларнинг таъкидлашича, дунёда сркаги урғочисини қизғонмайдиган бирдан-бир хайвон чсчқа скан. Балки шу боисдандир, чсчка гсшти ксп истеъмол қиладиган ҳалқларнинг сркаклари аёлларини қизғанмайдилар, бу масалада иффат ва номус нималигини билмайдиган даюсларга айланиб колганлар."


Давоми.......

                         
Assalamu alaykum!
Mani TV da berilgan bir ko'rsatuv e'tiborimni tortdi.
Bolalar bog'chasini ko'rsatishdi. Va Bir odam ichkari kirdi, bolalar o'yin bilan mashg'ul o'tirishibdi. Qo'lida qandaydir rasmli bir kichkina kitobcha.Bolalrni saf holda tizdi, 10ta yoki 13ta bolalar, soni shular atrofida. Xaligi kirgan kishi birinchi 5-6 yoshlar atrofidagi qizchaga xaligi qo'lidagi kitobchani bet qismidagi rasmni ko'rsatib, "bu kim?" deb so'radi.
Qizcha bo'lsa "Iso" deb javob berdi. Xaligi kishi yana so'radi "Iso kim?", qizchani javobi mani butunlay xushimni uchirib yubordi, qizchani javobi quyidagicha bo'ldi."Iso bu -Xudo!".
Mana sizlarga bog'chadan boshlab missionerlarning tasiri!
Aniqlanishicha bir bog'cha tarbiyachisi shu missionerlarga qo'shilgan va shu bilan butun bir guruhdagi bolalarni shu ruhda tarbiyalay boshlagan ekan. Bu holni ko'rib, aziz ota onalar iltimos, bolalaringiz bog'chalarga borishsa, ularga aslo beparvo bo'lmang, mana sizga bir bog'chaning ahvoli, Allox O'zi bunday hollarga tushishdan saqlasin, amin.

                        
Assalamu alaykum!
Mani TV da berilgan bir ko'rsatuv e'tiborimni tortdi.
Bolalar bog'chasini ko'rsatishdi. Va Bir odam ichkari kirdi, bolalar o'yin bilan mashg'ul o'tirishibdi. Qo'lida qandaydir rasmli bir kichkina kitobcha.Bolalrni saf holda tizdi, 10ta yoki 13ta bolalar, soni shular atrofida. Xaligi kirgan kishi birinchi 5-6 yoshlar atrofidagi qizchaga xaligi qo'lidagi kitobchani bet qismidagi rasmni ko'rsatib, "bu kim?" deb so'radi.
Qizcha bo'lsa "Iso" deb javob berdi. Xaligi kishi yana so'radi "Iso kim?", qizchani javobi mani butunlay xushimni uchirib yubordi, qizchani javobi quyidagicha bo'ldi."Iso bu -Xudo!".
Mana sizlarga bog'chadan boshlab missionerlarning tasiri!
Aniqlanishicha bir bog'cha tarbiyachisi shu missionerlarga qo'shilgan va shu bilan butun bir guruhdagi bolalarni shu ruhda tarbiyalay boshlagan ekan. Bu holni ko'rib, aziz ota onalar iltimos, bolalaringiz bog'chalarga borishsa, ularga aslo beparvo bo'lmang, mana sizga bir bog'chaning ahvoli, Allox O'zi bunday hollarga tushishdan saqlasin, amin.

wa alaykum assalam
Afsuslar bo'lsinki, bunday hollar tez tez kuzatilib turilibti, man tanigan bir qiz bor edi maktabda o'qituvchi bo'lib ishlardi, o'z o'quvchilariga maktab darsligi bilan birga missionerlikni ham o'rgatayotgan ekan, alhamdulillah, bu holatni mutahasislar tezda o'rganib chiqib havfni bartaraf qilishdi.

mana bu forumdayam missionerlar bilam ilmiy bahslar bo'lmoqda, http://forum.hilol.com/index.php?topic=52.msg948#msg948

МИССИОАЕА ГА ЙЎЛ БЕА МААГ

Сснгги пайтда вилостимиз айрим шаҳар ва туманларининг баъзи аҳоли истиқомат жойларида миссионерлик фаолисти билан шуғулланаётган фуқаролар пайдо бслаётгани ҳақидаги хабарларни сшитиб турибмиз.

Хусусан, Самарқанд шаҳрининг Ссғдиёна ва Сартепа уй-жой масканлари, Ипак йсли ва Абу А айҳон Беруний ксчалари, Кимёгарлар ва Фарҳод шаҳарчаларидаги кспқаватли уйларда истиқомат қилувчи фуқаролар шахси гумонли бслган кишилар хонадонма-хонадон юриб, аҳолининг кснглига ғулғула солиб, хонадонлар қснғироқларини чалиб, "Биз хушхабарчилармиз, сшикни очинг, Сиз схши хушхабар сшитасиз, Сизга хоҳлаган тилда тушунтирамиз"¦" дес хитоб қилиб, христиан-протестант динлари ғосларини маҳаллий аҳоли тафаккурига сингдиришга ҳаракат қилаётганликларини маълум қилмоқдалар.
Шу муносабат билан бундай хатти-ҳаракат (миссионерлик)нинг мақсади ва моҳисти тсғрисида тсхталиб стишни жоиз, деб топдик.
Миссионерлик — лотинча ссз бслиб, юбориш (жснатиш), муҳим топшириқ маъноларини билдириб, битта динга сътиқод қилувчи фуқаролар орасида бошқа бир диннинг ғослари ва урф-одатларини тарғиб стишни англатади.
Диний миссис черков талқинида слчилик топшириқларини бажариш, муайсн динни бошқа (христиан бслмаган) диний сътиқоддаги одамлар орасида тарқатиш маъносини билдиради.
Миссионерлик IV асрда пайдо бслиб, XIII-XVI асрларда христиан миссионерлиги Ҳиндистон, Хитой ва Японисга ҳам кириб борган. Миссионерлик XIX асрда снада кучайиб, Африка ва Осиё қитъаларининг қатор мамлакатларида анча фаоллашган.

Миссионерлик фаолистининг мақсадини уч йсналишга ажратиш мумкин

Биринчи йсналиш — христиан бслмаган бошқа халқларни ҳам христианлаштириш. Ушбу ғос орқали сзга динларга сътиқод қилувчи шахсларни иқтисодий, сиёсий ва маънавий жиҳатдан ғарб давлатлари таъсир доирасига тушириб олиш.
Иккинчидан — маълум халқлар сртасида сз сътиқодига нисбатан шубҳа пайдо қилиш ва аста-секин ишонч — сътиқодидан воз кечишга олиб келиш.
Учинчидан — сз динидан воз кечиб, христианликни қабул қилган кишиларнинг сътиқодида собит туришини таъминлаш ва шу орқали уларнинг сафини "снги христианлар" билан снада кенгайтириб боришдан иборат.

Миссионерлар ушбу мақсадларга сришиш учун моддий неъматларни ҳам, маънавий тарғибот усулларини ҳам асмайдилар. Атайлаб айрим жисмоний хасталик (ногиронлик) оқибатида оғир руҳий ҳолатга тушиб қолган ва ҳаётда бироз моддий қийинчиликларга учраб турган шахсларни топиб олиб, уларга турли шаклдаги моддий ёрдамлар ксрсатадилар. Тиббий ёрдам уюштирадилар. Уларнинг кснглини ҳар томонлама олишга уринадилар. Бундай "саъй-ҳаракат"лари билан улар ислом динига сътиқод қилувчи маҳаллий аҳоли сртасида сзлари ҳақида ижобий фикрлар туғдиришга сришадилар.
Маҳаллий халқ сртасида уларнинг она тилида чоп стилган анча чиройли, рангли-безакли муқовадаги китоб ва журналларни бепул тарқатиб, уларда босилган мақола — материалларда туб аҳолига мутлақо ёт бслган сзга динлар ғосларини тарғиб қиладилар. Миссонерлар бошқа динларга киришга чақирувчи лавҳалар акс стган видео-аудио кассеталарни аҳолига бепул тарқатадилар.
Шунингдек, улар турли санъат асарлари ксргазмаларини, спорт сйинлари мусобақаларини, ёш ижодкорлар ксрик-танловларини ташкил стиш ва ушбу "тадбир"лар иштирокчиларига қимматбаҳо совғалар улашиш, айрим тиббиёт ва таълим-тарбис муассасаларига "малакали" мутахассис кадрларни "иш"га юбориш, скка-ёлғиз ва сзгалар ёрдамига муҳтож бслган шахсларга "кснгилочар" мактублар йсллаш, ёшлар ташкилотлари билан сзаро "ҳамкорлик" срнатиш, компьютер ёки чет тилларини сргатиш клубларини ташкил стиш, сз сафларига қсшилганларни тез-тез моддий рағбатлантириб туриш ва хорижий мамлакатларга "сқиш" ёки "малака ошириш" сафарига юбориш ҳамда ишга жойлашишга ксмаклашиш каби фаолист усулларидан фойдаланишлари ҳам мумкин.
Шунинг учун ҳам фуқароларимиз бундай таъсир доирасига кириб қолишдан сзларини асрашлари керак.
Тсғри, Ўзбекистон А еспубликаси Конституяиссининг 31-моддасида "Ҳамма учун виждон сркинлиги кафолатланади. Ҳар бир инсон хоҳлаган динга сътиқод қилиш ёки ҳеч қайси динга сътиқод қилмаслик ҳуқуқига сга. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йсл қсйилмайди", деган қоида мустаҳкамлаб қсйилган.
Ўзбекистон А еспубликасининг снги таҳрирдаги (1998 йил 1 май куни қабул қилинган) "Виждон сркинлиги ва диний ташкилотлар тсғрисида"ги қонунининг 3-моддасида "Виждон сркинлиги — фуқароларнинг ҳар қандай динга сътиқод қилиш ёки ҳеч қандай динга сътиқод қилмасликдан иборат кафолатланган Конституяисвий ҳуқуқидир", дейилади. Ушбу ҳуқуқдан ҳеч ким маҳрум стилиши мумкин смас.
Аммо мазкур модданинг иккинчи қисмида "Фуқаро сзининг динга, динга сътиқод қилишга ёки сътиқод стмасликка, ибодат қилишда, диний расм-русумлар ва маросимларда қатнашиш ёки қатнашмасликка, диний таълим олишга сз муносабатини белгилаётган пайтда уни у ёки бу тарзда мажбур стишга йсл қсйилмайди".
Қонуннинг 5-моддаси талабларига мувофиқ Ўзбекистон А еспубликасида Ҳеч бир динга ёки диний сътиқодга бошқаларига нисбатан бирон-бир имтиёз ёки чеклашлар белгиланишига йсл қсйилмайди.
Давлат турли динларга сътиқод қилувчи ва уларга сътиқод қилмайдиган фуқаролар, ҳар хил сътиқодларга мансуб диний ташкилотлар сртасида сзаро муроса ва ҳурмат срнатилишига ксмаклашади, диний ва сзга мутаассибликка ҳамда скстремизмга, муносабатларни қарама-қарши қсйиш ва кескинлаштиришга, турли конфессислар сртасида адоватни авж олдиришга қаратилган хатти-ҳаракатларга йсл қсйилмайди.
Давлат диний конфессислар сртасидаги тинчлик ва тотувликни қсллаб-қувватлайди. Бир диний конфессисдаги диндорларни бошқасига киритишга қаратилган хатти-ҳаракатлар (прозелитизм), шунингдек, бошқа ҳар қандай миссионерлик фаолисти ман стилади. Ушбу қоиданинг бузилишига айбдор бслган шахслар қонун ҳужжатларида белгиланган жавобгарликка тортиладилар". Яъни, Ўзбекистон А еспубликасининг Маъмурий жавобгарлик тсғрисидаги Кодекси 240-моддаси ("Диний ташкилотлар тсғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш") иккинчи қисмига ксра снг кам иш ҳақининг беш бараваридан сн бараваригача миқдорда жарима солишга ёки сн беш суткагача муддатга маъмурий қамоққа олишга сабаб бслади. Ўзбекистон А еспубликаси Жиност Кодексининг 2162-моддаси иккинчи қисмига мувофиқ бундай ҳаракатлар шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қслланилганидан кейин содир стилган бслса, снг кам иш ҳақининг сллик бараваридан юз бараваригача миқдорда жарима ёки олти ойгача қамоқ ёхуд уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Айни пайтда вилостимизда 310 та диний ташкилот белгиланган тартибда давлат рсйхатидан стган ҳолда фаолист ксрсатиб келмоқда. Шундан 285 таси Ислом дини бирлашмалари, 25 таси сса бошқа конфессисдаги диний ташкилотлардир. Ушбу диний ташкилотларнинг тслақонли фаолист ксрсатиши учун барча шарт-шароитлар сратилган.
Аммо миссионерлик, съни бир дин ғосларини бошқа бир динга сътиқод қилувчи шахслар сртасида тарғиб қилиш, одамларни сзга динга ағдариб олиш — Ўзбекистон А еспубликасида қонун билан таъқиқланган фаолист. Бундай таъқиқ дунёнинг десрли барча мамлакатлари қонунларида ҳам мавжуд бслиб, миссионерлик иши қораланади.
Шунинг учун ҳам миссионерлик хатти-ҳаракатини олиб бормоқчи бслган шахслар қонун олдидаги сз масъулистини ҳам схшилаб сйлаб ксришлари керак. Айниқса, бошқа дин ғосларини тарғиб стаётган "хушхабарчи"ларнинг алдовларига ишонмайлик, бундай ҳаракатларга йсл қсймайлик.

Йслдош СУЮАОВ, А еспублика Маънавист тарғиботи маркази вилост бслими раҳбари.

 

Muzayyana, shuni ssilkasini yoki manbasiniyam yozvoring iltimos.

Muzayyana, shuni ssilkasini yoki manbasiniyam yozvoring iltimos.

Albatta, mana bu ssilkadan foydalanishiz mumkin!
http://www.hilol.com/index.php?option=com_content&task=view&id=101&Itemid=46

ХА ИСТИААЛИК...
УМУМИЙ МААªЛУМОТ

Ҳозирги пайтда дунёнинг барча жойида мансублари мавжуд ва дунё нуфузининг 1/5 қисми дин сифатида сътироф стган Христианлик, Фаластин ерларида (христианлик мил. I-асрда, тахминан 2000 йил аввал Фаластиннинг Иудес қишлоғида, ҳозирда бу қишлоқ Вифлеем деб номланади, сшовчи дурадгор Иосиф-Юсуф ва унга унаштирилган Марсмдан мсъжиза орқали дунёга келган Иисус-Исо номи билан боғланади) вужудга келган. Бу жаҳоншумул-самовий диннинг 1,5 миллиарддан ортиқроқ мансуби бор. Христианлик, ваҳий ва муқаддас китобга асосланган, аслида сккахудолик сътиқодига тобеъ бслишига қарамасдан, кейинчалик учлаш (таслис) га срин берган илоҳий манбали бир диндир. Бу динда пайғамбар, фаришта, охират, тақдир каби диний тушинчалар ҳам ксзга ташланади. Лекин бу тушунчаларнинг баёни Исломдагидан анчагина фарқ қилади.
Христианликда Исо (а.с), асосий сътиборда ушлаб турилади. Бугунги кунги христианлик, сҳудийликнинг сътиқод, ибодат ва урф-одатлари билан бирга юнон-рим (Greko-Romen) дунёсининг маданистларини ҳам сзида мужассамлаштирган "œАажоткор" ёки "œХудонинг Ўғли"ига хос диндир.
Христианлик, носиралик Исога асосланувчи бир сҳудий-христиан ксринишидаги ҳаракатдир. Исо, Бани исроилни келажак Тангрининг шохлигига тайёрлашни сз олдига мақсад қилиб қсйган. Лекин бугунги христианлик, Исонинг ҳаворийлари сафига кейинчалик келиб қсшилган Авлиё Лавел (Лавлус) нинг баён ва таъвиллари билан умуман бошқача бир шакл ҳосил қилган.
Христиан ссзи "œМасиҳга боғлиқ", "œунга алоқадор" маъноларини билдиради. Бу ссз юнонча "œHristos (christ)" ссзидан келиб чиққан. Ибронийчаси "œмашиаҳ ёки машиҳ " бслиб, "œёғланган ва муборак" деган маънони билдиради. Одатда қироллар сз ишларига бошлашларидан олдин муқаддас ёғ билан ёғланганликлари боис, сҳудийлар ҳам келажак қутқарувчиларини шундай номлашган (съни уларга ксра бу келажак қутқарувчилари қирол мавқеъида бслиб, унинг ҳам сз муқаддас вазифасини бошлашидан олдин ёғланажаги таъкидланарди).
Ҳаз. Исо (а.с.) ҳам сзининг бир сҳудий ва "œМасиҳ" сканлигини очиқ айтган . Лекин сҳудийлар унга иймон келтиришмаган. Чунки улар, Масиҳнинг Ҳаз. Довуд (а.с) нинг наслидан келишига, унинг қирол бслишига, фақатгина сҳудий миллатини қутқаришига ҳамда уларни дунёда ҳоким ва устун бир миллатга айлантиришига қаттиқ ишонар сдилар. Ҳолбуки Ҳаз. Исо (а.с) бир ҳақ пайғамбар бслиб, барча инсонларни тсғриликка, биродарликка, сзаро муҳаббатга, фидокорликка, қисқаси ҳақ йслга даъват ста бошлаган сдилар. Ўша пайтда сҳудий дин арбоблари, диннинг аслидан узоқлашиб, шаклчилик, манфаатпарастлик ва майда-чуйда масалалар билан сралашиб, сзлари билан сзлари машғул бслиб қолган сдилар. Лекин ҳалқ ичидан, оз ҳам бслса-да, пок кснгилли, гуноҳкор бслсалар-да самимий баъзи кишилар унга иймон келтиришади. Лекин кспчиликка, айниқча фарзийлар ва сҳудий динига мансуб кишиларга Ҳаз. Исо (а.с) айтаётган нарсалар асло тсғри келмас сди. Бунинг натижасида расмий сҳудий жамоатлари ва А им империсси диққат сътибори Ҳаз. Исо (а.с) ва унга сргашганларга, снги динни қабул қилганларга қаратилади. Зеро сҳудийлар; турли истеълолар, жангу-жадаллар, асоратлар, машаққат ва қийинчиликлар натижасида, сзларини бу нарсалардан қутқариб Ҳаз. Довуд (а.с) даврларидаги фаровон ҳаётга сриштирадиган, уларни дунёга ҳоким қиладиган бир қутқарувчи, нажоткор қиролни кутиб турган сдилар... Ҳаз. Исо (а.с) сса, уларга келажак Тангрининг шохлигидан ссз юритиш билан бирга, уларни дунёвий смас, ухровий, маънавий ва ахлоқий мавзуларга даъват қилмоқда сдилар. Бу даъватга сргашишни истамаган ва сз манфаатларини ҳар нарсадан устун қсйган сҳудийлар, хоч (чармих) га михланиш воқеъсининг келиб чиқишига сабаб бслишади. Охир-оқибат воқеалар ривожи, Ҳаз. Исо (а.с) нинг хочга михланиши билан тугайди . Кейинчалик христианлар бу ёғочга михланиш ҳодисаси атрофида сзларининг баъзи ишонч ва сътиқодларини тартибга солар сканлар; бошқа бир томондан сҳудийлар, ҳақиқий Масиҳ музаффар бслади, у слим нималигини билмайди деб, Ҳаз. Исо (а.с) нинг Масиҳ смаслигига ҳукм қиладилар ва уни пайғамбар сифатида сътироф стмайдилар. Шундай қилиб сҳудийлар Исо (а.с) га осий, гуноҳкор, оддий одам сифатида қараркан; христианлар сса кутилмаганда уни тангрилаштира бошлайдилар. Ислом сса хочга михланиш ҳодисасига ойдинлик киритиб, михланган шахснинг Ҳаз. Исо (а.с) смаслигини маълум қилади (зеро инжилларда Исо (а.с) нинг ҳаворийлар билан, хочга михланишдан уч кун кейин, 40 кун муддатда биргаликда бслганлигидан ссз юритилади). Шунинг билан бирга Ислом Ҳаз. Исо (а.с) нинг Тангри смас, Марсмнинг сғли, Аллоҳнинг бандаси ва ҳақ слчиси сканлигини билдиради. Исломий таълимот соссида самовий динларга оид баъзи бир нотсғри сътиқодлар тсғриланиб, христианлар ва сҳудийлар сртасидаги ихтилофларга барҳам берилган ва срта йсл топилган.

ИАЖИЛЛАА ГА КЎА А ХА ИСТИААЛИК

Христиан муқаддас диний манбаларида "œхристиан" ва "œхристианлик" каби ссзлар учрамайди. Бу ссзлар илк маротаба Ҳаз. Исо (а.с) нинг вафотларидан 20-30 йил кейин Антакисда қслланилган. Инжиллар Ҳаз. Исо (а.с) га кспроқ сътибор қаратиб, гсё унинг бир ҳаёт ҳикосси ҳолига келиб қолган.
Христианлик аслида монотоист (сккахудолик) сътиқодидаги бир диндир. Инжилларда ва бошқа ёзма диний манбаларда фикримизни тасдиқловчи маълумотлар мавжуд. Инжилларда Аллоҳнинг борлигидан баҳс юритилади: ...Сизлар-ку бир-бирингиздан таҳсин-тасанно олишни схши ксрасизлар, лекин сгона Худованднинг таҳсинига сазовор бслишга ҳаракат қилмайсизлар. Қандай қилиб ҳам ишона олардингиз? Юҳанно,5-боб; 44). Лекин сна айни матнлардаги бир туркум ифодалар ва мажозий фикрлар, кейинчалик христианликдаги учликка асосланувчи сътиқодга йсл очиб берган. Бу борада инжилни ёзганлар ва Ҳаз. Исо (а.с) орасидаги замон тафовутини ҳам сътибордан четда қолдирмаслик керак. Зеро инжил котиблари сзларигагина етиб келган ривост ва маълумотларни тсплашиб, шу асосда китоб ёзганлар. Черков тсғри (каноник) деб топган инжил матнларида ҳам Ҳаз. Исо (а.с) "œТангрининг Ўғли", Аллоҳ сса "œОта" деб келтирилади. Яна бу мантларда Ҳаз. Исо (а.с) бир пайғамбар деб келтирилса-да, уларда "œпайғамбардан зиёда" қсшимчасини ҳам ксриш мумкин. Бундан ташқари инжилларда Ҳаз. Исо (а.с) нинг Аллоҳга дуо қилганлиги ҳақидаги маълумотлар ҳам бслса-да, лекин таассуфлар бслсинки, баъзи кишиларнинг унга сажда қилганликлари ва Исо (а.с) нинг уларнинг гуноҳларини мағфират қилганликлари ҳақидаги маълумотлар ҳам учрайди.
Инжилларда Аллоҳ ҳақидаги баёнлар, Ҳаз. Исо (а.с) га нисбатан берилган маълумотларга қиёсан жудасм камчиликни ташкил қилади. Бунинг билан бир қаторда Аллоҳнинг "œеру-осмоннинг Яратувчиси" сканлиги ва "œсккаю сгоналиги" ҳам билдириб стилган.
Христиан муқаддас китобларида "œтаслис" сътиқоди сққол ксзга ташланмайди. Лекин "œМен ва Ота биттамиз", "œОтамизнинг руҳи" "œАллоҳнинг руҳи" каби ифодалар, даврлар стиши билан Аллоҳ билан бир қаторда Ҳаз. Исо (а.с) ҳамда Муқаддас А уҳнинг ҳам тангри, деб билинишигача бслган сътиқодларнинг келиб чиқишига сабаб бслган. Бу сътиқодни илк бошлаб берган киши, ҳаворийларга кейинчалик қсшилган — Авлиё Лавел бслган. "œҲаз. Исо (а.с) замонасининг снг буюк дин одами" дес таърифланган Лавел, бугунги кундаги христианликнинг қурувчиси, деб билинади. Замонамиз уламолари фикрига ксра, ҳозирги кундаги христианлик Ҳаз. Исо (а.с) нинг таълимотларидан ҳам ксра кспроқ, Лавелнинг фикрларига таснади. Ҳатто айтиш мумкин бслса, сснгги асрларда ҳам христианлар, диний сътиқодларини инжиллардан ҳам ксра кспроқ унинг ёзувларига асосладилар. Лавелнинг талқинлари, Аллоҳни смас, Исо (а.с) ни асосий сътиборда тутади. Унга ксра Ҳаз. Исо (а.с) фақатгина оддий бир инсон смас, Тангрининг қудрати билан қайта тирилтирилган Зот сди. Унинг фикрига ксра Исо (а.с) ҳақиқий Масиҳ сди. Лавел Исо (а.с) нинг туғилиши, ҳаёти, талқин ва фаолистларига сътибор қаратмаган. У кспроқ Ҳаз. Исо (а.с) нинг хочга михланиши ва сна қайта тирилиши мавзуси билан шуғулланган. Исо (а.с) ҳақида ксп тсхталмаган бслса ҳам, Лавел "œаслий гуноҳ" сътиқодига келганида, жуда ҳам нозик ҳаракат қилган. Унга ксра инсон, қаттиқ Таврот ғайрати билан смас, Исо (а.с) слими ва қайтадан тирилиши билан сзини бутунлаштирган ҳолда вафтиз орқалигина қутила олиши, нажот топиши мумкин.
Лавелга ксра Тавротнинг мақсади, бир ойнада суратнинг акс стиши каби, инсонга гуноҳкор табиати ксрсатиш сди. Ўлимнинг сабаби сса гуноҳ ва Лавел, гуноҳнинг келиб чиқишини инсонистнинг отаси бслмиш Одам (а.с) нинг итоатсизлигига олиб бориб тақар сди (Лавелнинг А имликларга мактуби,5-боб; 18-21). Бу аслий гуноҳ сътиқоди фақатгина Лавелнинг смас, кспгина сҳудийлар дин олимларининг ҳам фикрларидан бири сди. Лекин бу фикр христианларчалик, сҳудийлар орасида катта сътибор ксрмаган.
Лавелнинг фикрича, барча инсонлар туғма гуноҳкордирлар. Зеро Лавел, "œаслий гуноҳ" сътиқодини шу нуқтадан бошлаб берган. Унга ксра ҳар бир туғилган инсон фарзанди Одам (а.с) еб қсйган, таъқиқланган меванинг гуноҳи натижасида дунёга келади. Бу гуноҳ уларнинг қилган ёмон ишлардан смас, кирли ва гуноҳкор табиатларидандир. Лекин Ҳаз. Исо (а.с) инсонларнинг табиатидаги бу салбий ҳолатга чора топган. Ҳаз. Исо (а.с.) нинг слими бутун инсонистнинг гуноҳи учун каффорат бслиш билан бирга, сз навбатида сзини — сзи қурбонлик қилиш ҳам сди. Лекин унинг сна қайта тирилиши, бу каффоратнинг слим ва гуноҳ устидан зафарига айланган. Ҳаз. Одам (а.с) ва Ҳаз. Исо (а.с) инсонистнинг икки тимсолидир. Улардан бири (съни Одам а.с) инсонистга гуноҳ-маъсист қилиш ҳиссини бағишлаган бслса, иккинчиси (Исо а.с) бу гуноҳдан қутулиш — халос бслиш йслини ксрсатган. Бу йсл сса — вафтиздир. Киши вафтизда Исо (а.с) нинг слим ва қайтадан тирилиши билан сзини бутунлаштирган ҳолда нажот топади.
Аслида Исо (а.с) нинг кимлиги ва қайтадан тирилиши мавзусидаги Лавелнинг фикр ва мулоҳазалари, сзи билан бирга бир қанча муаммоларни ҳам келтириб чиқарган. Бу муаммолар, шундай тартибга келтирилиш мумкин: Исо (а.с) нинг Тангри ва инсон билан боғлиқлиги қандай?
Унга оддий бир инсон ёки Тангри сифатида қаралиш мумкинми?
Аки у, қисман Тангри, қисман сса инсонми?
У, бир жиҳатдан "œТангрининг бир махлуқи" ёки ундан келиб чиққан бир борлиқми?
Маданий асослари бошқа бслса ҳам, барча инсонлар гуноҳкор ва Исо (а.с) нинг йслидан юрмаганликлари учун дунё имтиҳонидан стмаган ҳисобланадиларми?
Одам (а.с) дан тарқалган барча инсонлар, тсғридан-тсғри гуноҳкор бслганликлари сабабли, Исо (а.с) нинг слим ва қайта тирилиши билан ҳукм қилинадиларми?
Йигирма аср стган бслишига қарамасдан бу саволларга ҳали-ҳануз аниқ бир жавоб берилмаган. Юқоридаги саволлар, христианликда сон-саноқсиз тушунча оқимлари, мазҳаб ва фирқаларнинг юзага келишига сабаб бслган.
Исо (а.с) нинг табиати, учлаш-таслис, Муқаддас А ух, аслий гуноҳ, хатна ва сҳудий диний анъаналаридаги бир қанча таъқиқларнинг бекор қилиниши каби мавзулардаги тортишувлар, бслинишлар, мазҳаблар ва ҳали ҳам давом стаётган узилишлар, йслдан озишлар, ажралишлар ҳам каттагина нисбатда Лавелнинг фикрларидан ва христиан муқаддас китобларидаги бир қанча сзгачаликлардан келиб чиққан.
Бугунги христианлик, ксриб турилганидек, Авлиё Лавелнинг таъвил ва фикрларига асосланади.
Аслида инжиллардаги "œ...отамдан сшитганим", "œ...менга берган ссзларинг", "œинжиллар" каби бир қанча ссзлар сътиборга олинадиган бслса, бугунги кунда христианларнинг қслидаги инжиллардан олдин ҳам қандайдир бошқа инжилларнинг мавжуд бслганлигини ксрсатади. Лука инжили (Лука инжили, христианларга ксра снг ишончли инжил, деб билинади) нинг бошидаги қуйидаги жумлалар, бу борада снада аниқлик бағишлайди: "œОрамизда авж олган воқеаларни ҳикос қилишга киришган кспчиликнинг ташаббуслари маълумдир. Бу бслиб стган ҳодисотларни бошданоқ сз ксзлари ила ксриб, бизга нақл қилган кишилар Илоҳий Каломнинг шоҳиду хзиматкорлари бслмишлар. Шундай қилиб, мен ҳам бошидан ҳаммасини синчиклаб текширганимдан кейин, сй муҳтарам Теофил, бу воқеаларнинг тафсилотини тартиб ила сизга ёзиб беришни муносиб ксрдим, токи сиз берилган маълумотларнинг жуда асосли сканини билингиз." (Лука,1-боб; 1-4).
Ажабланарли томони шундаки, снг муҳим инжил ёзувчиси бслган Луканинг Лавелнинг шогирди сканлигидир. Шундан келиб чиқиб муқаддас матнлар, илк черков, илк христианлик сътиқодлари, кисқаси бутунлай христианлик Лавелнинг сзи асос солган "œасари"дир. Христианликдан Лавел олиб келганлар ҳукм ва сътиқодлар чиқариб ташланса, унда сз-сзидан Исо (а.с) пайғамбар; Аллоҳ сгона; хатна мавжуд; чсчқа гсшти ҳаром, каби ҳукмлар қолади. Демак асли сақланиб қолмаган, сзгартирилган бслса ҳам инжил хос христианликда тавҳид изларини топиш мумкин (учлаш сътиқоди кейинчалик юзага келган). Бу тарздаги холис христианлик —гарчи уни христианлар қабул қилсаларда- Барнаба инжили ва сбионитларнинг муқаддас матнларида снада равшан бир шаклда ксзга ташланади.

ҚУА АªОАИ КАА ИМГА КЎА А ХА ИСТИААЛИК

Қуръони каримда христианлар учун "œнасроний", христианлар учун сса "œАасоро" ссзлари ишлатилган. Лекин "œАҳли китоб" ибораси срин олган остларда христианлар ҳам тилга олинганлар. Оли Имрон сурасидаги мана бу ост бунга очиқ далилдир: "œАйтинг (сй, Муҳаммад!): "œА­й, китоб аҳли (сҳудийлар ва насронийлар), биз билан сизнинг сртамизда (аҳамисти) баробар бслган бир ссзга келингиз — ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилайлик, Унга ҳеч нарсани шерик қилмайлик ва Аллоҳни қсйиб бир-бирларимизни илоҳ қилиб олмайлик..." (Оли Имрон сураси, 64). Бу остда Аллоҳ таоло иймон келтирган орасидаги муштарак жиҳатнинг Аллоҳнинг борлиги ва бирлиги (тавҳид) сканлиги, христианликда сса аслида тавҳид сътиқодининг мавжуд бслганлигини маълум қилмоқда. Шунингдек Қуръони карим Иброҳим (а.с) учун "œна сҳудий ва христиан сди" деб, унинг "œҳаниф" ва "œмуслим", съни тавҳид ва Ислом йслида бслганлигини таъкидлаган (Оли Имрон сураси, 67). Шундай қилиб Қуръон, ҳар уч илоҳий динда ҳам буюк пайғамбар саналган Иброҳим (а.с) нинг сҳудийлик ва христианликдаги ҳаддан ошишлардан узоқ сканлигини, тавҳид йслининг муҳим бир йслбошчиси бслганлигини билдиради.
Қуръони карим, умуман олганда христианларни, сҳудийлар билан бирга ва хитоб тартибига ксра, сҳудийлардан кейин зикр қилган. Яҳудий ва христианлар, фақатгина сзларининг жаннатга киришларини олға суриб тортишувга киришганлар (Бақара сураси, 111). Улардан ҳар бири тсғри йсл сифатида сз динини илгари сурган, қаршисидагининг фақатгина шу динга кириши билангина нажот топиши мумкинлигини айтган (Бақара сураси, 113, 135). Шунга қарамасдан Аллоҳ, уларни Аллоҳга шерик қсшилмайдиган "œИброҳимнинг дини"га сргашишга чақиради (Бақара сураси, 130 ва 135). Чунки ост Иброҳим (а.с) нинг "œА абби унга: "œБсйинсун!"-деганида, у: "œ(Барча) оламларнинг А аббига бсйинсундим", -деди" (Бақара сураси, 131) шаклида "œИслом йслини" тутиб, таслим бслганлигини маълум қилади. Бу йсл бошқа пайғамбарларнинг ҳам йслидир: "œАйтинг (сй, Муҳаммад!): "œАллоҳ, бизга нозил қилган нарса (Қуръон) га ва Иброҳим, Исҳоқ, Яъқуб ва (унинг) авлодларига нозил қилинган нарсаларга, Мусо ва Исо ҳамда барча пайғамбарларга Ларвардигорлари томонидан берилган нарса (ваҳий) га иймон келтирдик. Уларнинг орасида бирортасини (тасдиқлашда) фарқ қилмаймиз ва биз Унинг сзигагина бсйин сунувчилармиз." (Оли Имрон сураси ,84).
Қуръони карим, барча пайғамбарларнинг йслини "œислом" бслганлигини, уларнинг мусулмон бслган ҳолда слишни авлодларига васист қилганликларини (Бақара сураси, 132), Аллоҳга сзларини бсйинсунганлардан қилишини, авлодларидан ҳам "œтаслим" бслган бир уммат юбориши учун дуо қилганликларини (Бақара сураси, 128) сслатиб, шу саволни сртага ташлайди: "œАки сизлар (Исроил авлоди): "œИброҳим, Исмоил, Исҳоқ, Яъқуб ва унинг авлоди (ҳаммаси) сҳудий ёки насроний бслган" дейсизми? Айтинг (сй, Муҳаммад!): (Уларнинг динларини) сизлар билувчироқми ёки Аллоҳми (деб)?" (Бақара сураси,140).
Қуръонга ксра сҳудийлар каби, христианлар ҳам берган ссзларида турмаганликлари учун қиёматгача ораларига душманлик ва ҳасад солинган. Муҳаммад (с.а.в), уларга ҳам юборилган бир слчидирлар. У (с.а.в), Аҳли китоб сир тутган ва сширган кспгина нарсаларни уларга билдирганлар. Лекин сҳудий ва христианлар, сзларининг "œАллоҳнинг сғиллари ва севгилилари" сканликларини айтиб, Муҳаммад (с.а.в) га қарши чиқишган. Улар, Узайр (а.с) ва Исо (а.с) ни "œАллоҳнинг сғли" сканлигини айтишган ва инсонларни илоҳлаштирганликлари учун ҳам куфрга кирганлар (Моида сураси, 12-18, Тавба сураси, 30). Ҳолбуки Аллоҳ, бир, сгона, шериги йсқ, мутлақ ҳукм сгаси, ҳеч нарсага муҳтож смас; туғмаган, туғилмаган. Қуръон бу масалани сзига хос ксринишда тилга олган ва уларнинг бу каби жоҳилона даъволарини бир ости каримада шундай жавоблаган: "œ...Агар Аллоҳ Марсмнинг сғли Масиҳни, унинг онасини ва Ердаги ҳамма (одамлар) ни ҳалок стишни ирода қилса, ким ҳам бирор нарсага қодир бслар сди?!" (Моида сураси, 17).
Шунингдек Куръони карим, Исо (а.с) нинг ҳам Аллоҳнинг бандаси ва слчиси сканлигини, унинг ҳам тавҳид сътиқодини таблиғ қилганлигини билдиради. Исо (а.с) нинг илоҳ қилиб олинишига қарши чиқади, унинг фақатгина бир пайғамбар сканлигини ва унга Аллоҳ томонидан инжил китоби берилганлигини маълум қилади. Инжил, бир ҳидост ва нур манбаи; сгит берувчи ва йсл ксрсатувчидир. Унда, христианларнинг Аллоҳга, охират кунига ишонишлари ва схши амалларни қилишлари буюрилган. Лекин Аҳли китоб китобларига сргашмаган, динларида ҳадларидан ошган, аҳдларини бузишган, сргашишлари керак бслган ҳукмларга нисбатан юз сгиришган. Яҳудий хохомлари каби, христиан раббонийлари ҳам сзларига тушган вазифани қилмаган, атрофларидагиларга нисбатан гуноҳ ссзларни айтишдан, душманликдан ва ҳаром ейишдан сзларини тутиб тура олишмаган. Ҳолбуки Исо (а.с) ва Инжил, Тавротни тсғирловчи, кейинчалик келажак, исми Аҳмад бслган пайғамбарни башорат берувчи бслиб юборилган. Қуръонда, Инжил сгаларидан Аллоҳ унда туширганлари билан ҳукм қилишлари талаб қилинган, шундай қилмаганларнинг сса йслдан озганлар сканлигини маълум қилган.
Шунинг билан бирга улардан Аллоҳга ва охират кунига ишонган ва схши амаллар қилганларга қсрқув йсқ (Моида сураси, 69) лиги айтилган. Зеро улар; "œМарсм сғли Масиҳни илоҳ қилиб олган сдилар. Ҳолбуки у, "œА­й, Исроил авлоди! А аббим ва А аббингиз (бслмиш) Аллоҳга ибодат қилингиз!" деган бир ҳақ пайғамбардан бошқаси смас сди."
Марсм сғли Исони сзларига илоҳ қилиб олган христианлар, "œАллоҳ Учтанинг (Аллоҳ, Марсм ва Исонинг ёки Ота, Ўғил ва Муқаддас А уҳнинг) биридир" (Моида сураси, 72-75) деб тсғри йслдан озишган, тавҳид йслидан чиқиб кетишган. Тавҳиддан узоқлашган христианларни Аллоҳ, динларининг аслига, тавҳид ва Ислом йслига чақирган (Моида сураси, 46-47). Аллоҳ, Муҳаммад (с.а.в) нинг шахсида, барча дин мансубларига, ораларидаги ихтилофлар масаласида шундай марҳамат қилади: "œСизга (сса, сй, Муҳаммад!) сзидан олдинги Китоб (лар) ни тасдиқ стувчи ва у (китоблар) ни мувофиқлаштирувчи сифатида Китоб (Қуръон) ни ҳақиқатан нозил қилдик. Бас, улар сртасида Аллоҳ нозил стган (остлар) билан ҳукм қилинг. Сизга келган ҳақиқатдан (четлаб), уларнинг ҳавойи (фикрлари) га сргаша ксрманг! Сизлардан ҳар бир (уммат) учун (алоҳида) шариат ва йсл (таъйин) қилиб қсйдик. Агар Аллоҳ хоҳласа сди, сизларни бир уммат (бир хил шариатда) қилиб қсйган бслур сди. Лекин Ўзи берган нарса (шариатлар) да сизларни синаш учун (бир хил қилмади). Бас, хайрли (савобли) ишларда бир-бирингиздан сзишга ошиқингиз! Ҳаммангизнинг қайтадиган жойингиз Аллоҳнинг ҳузуридир. Ўшанда (У) сизларга келиша олмай юрган нарсаларингизнинг хабарини беражак." (Моида сураси, 48).
Қуръони каримга ксра мсъминлар, сҳудий ва христианларни дсст-валий қилиб олмасликлари керак. Чунки уларнинг сзлари бир-бирларининг валийлари ҳисобланишади (Моида сураси, 51). Мсъминларга нисбатан снг кучли душман сҳудийлар ва мушриклардир. "œБиз христианлармиз" деганлар сса, муҳаббат ва севгида мсъминларга сқинроқдирлар. Чунки уларнинг ораларида кибрланмайдиган ва манманлик қилмайдиган руҳоний ва роҳиблар бор (Моида сураси, 82).