83/4. Abu Said Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Muazzinning ovozini eshitgan ins ham, jin ham qiyomat kuni unga guvohlik beradi», dedilar. Imom Buxoriy rivoyatlari
 
Birodarlarimiz azonmi yoki imomlik afzalligi to’g’risida ixtilof qilishdi. Bu boradagi bahs to’rt fikrdan iborat bo’ldi: 1) azon aytish afzal; 2) imomlik afzal; 3) ularning maqomlari bir xil; 4) imomlik huquqini bilsa, imomlik afzal, bilmasa, azon afzal.

25-bob. Azonning sifati

Allohu akbar, Allohu akbar, Allohu akbar, Allohu akbar (Alloh ulug’dir).
Ashhadu alla ilaha illalloh, Ashhadu alla ilaha illalloh (Allohdan boshqa iloh yo’q deb guvohlik beraman).
Ashhadu anna Muhammadar rosululloh, Ashhadu anna Muhammadar rosululloh (Muhammad alayhissalom Allohning rasuli deb guvohlik beraman).
Hayya ‘alas solah, Hayya ‘alas solah (Namozga kelinglar).
Hayya ‘alal falah, Hayya ‘alal falah (Najotga keling-lar).
Allohu akbar, Allohu akbar.
La ilaha illalloh (Allohdan boshqa iloh yo’q).
Bomdod namozida «Hayya ‘alal falah»ni aytib bo’lgandan keyin

«Assolatu xoyrum minan navm, Assolatu xoyrum minan navm» (Namoz uyqudan yaxshiroqdir), deb aytadi.

(Imomi A’zam mazhablarida azon tarjiy’ — ikkita ashhaduni bir gal past ovozda, bir gal baland ovozda qilib  aytilmaydi. Lekin tasvib — azon bilan iqomat orasida o’sha shahar tushunadigan lafz ila namozni bildiruvchi kalimani aytsa bo’laveradi. Ba’zilar ana shu tasvib faqat bomdod namozida joiz xolos, deb aytishadi. — Tarjimon.)

26-bob. Iqomatning sifati

Iqomatning kalimalari imom Shofe’iy mazhablarida o’n bir kalimadan iboratdir. (Ya’ni, «Qod qomatis solah»dan boshqa kalimalar bir martadan aytiladi. Bizning Imomi A’zam mazhablarida esa, iqomat o’n yettita kalimadan iborat. Ular azon kalimalari bilan bir xil bo’lib, faqat «Hayya ‘alal falah»dan keyin ikki marta «Qod qomatis solah» ziyoda qilinadi va bir oz tezlatib aytiladi. — Tarjimon.)

Fasl: Azon va iqomat sunnat amaldir. Agar shahar ahli azonni tark etishga jamlansalar, ularga qarshi urush e’lon qilinadi. Chunki azon Islomning zohir shiorlaridandir. 

Fasl: Azonni tartib bilan, orasini uzib va ovozini balandlatib, iqomatni esa bir-biriga ulab, azonga nisbatan pastroq ovozda aytish mustahab amaldir. Muazzin chiroyli ovozli, ishonchli, vaqtdan xabardor, tajribali kishi bo’lishi kerak. Va azonni tik turib, tahorat bilan, baland joyda, qiblaga yuzlanib aytish ham mustahab amaldir. Agar muazzin azonni yoki iqomatni qiblaga orqasini qilib yoki o’tirib yoki yonboshlab yoki tahoratsiz yoki junub holatda aytsa ham joiz bo’ladi, lekin karohiyati bordir. Junublikdagi karohiyat tahoratsizlikdan qattiqroqdir. Iqomatdagi karohiyat esa, azonnikidan qattiqroq. 

Fasl: Azon aytish faqat besh vaqt namoz uchun mashru’dir.  Ular bomdod, peshin, asr, shom, xuftondir. Xoh u vaqtida o’qilayotgan bo’lsin, xoh qazo, xoh muqimlikda bo’lsin, xoh musofirlikda, xoh yakka  o’qilayotgan bo’lsin, xoh jamoat bilan. Agar bir kishi aytsa, qolganlarga ham kifoya qiladi. Bir vaqtning o’zida bir nechta qazo namozlarini o’qisa, faqat birinchisiga azon aytib, qolganlariga iqomat aytadi.

Fasl: Iqomat faqat namozga kirilayotganda aytiladi, azon esa, namoz vaqti kirganda.

27-bob. Azon va iqomatni eshitganda aytiladigan zikrlar

Azon va iqomatni eshitgan kishi muazzin nima desa, o’shani takrorlaydi. Faqat «Hayya ‘alal solah, Hayya ‘alal falah», deganda:

«La havla va la quvvata illa billah», deb aytadi. «Assolatu xoyrum minan navm», desa:
«sodaqta va barorta» yoki «sodaqa rosululloh assolatu xoyrum minan navm», deydi. Agar «qod qomatis solah», desa:
«aqomahallohu va adamaha», deydi. Agar «ashhadu anna Muhammadar rosululloh», desa, «va ana ashhadu anna Muxammadar rosululloh», deb, ortidan:
«roziytu billahi robban va biMuhammadin sollallohu alayhi vasallama rosulan va bilIslami diyna», deydi. Azonning hammasini eshitib bo’lganidan keyin Rasulullohga salovot aytib, ortidan mana bu duoni o’qiydi:

«Allohumma robba hazihid da’vatit tammah vassolatil qoimah, ati Muhammadanil vasiylata val faziylah vab’as-hu maqomam mahmudanillaziy va’adtah» (Ey bu komil duoning va qoim bo’lgan namozning egasi--Allohim, Muhammadga vasila va fazilat ber, u zotni va’da qilganing maqtovli maqomda tiriltir). So’ngra xohlaganicha dunyoviy va uxroviy duolarni qilaveradi.

84/1. Abu Said Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Azonni eshitganinglarda muazzin nima desa, o’shani aytinglar», dedilar. Buxoriy va Muslim rivoyatlari

85/2. Abdulloh ibn Amr ibn Os (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Muazzinning azon aytayotganini eshitsanglar, u aytganidek aytinglar. So’ngra menga salovot yo’llanglar. Kim menga salovot aytsa, Alloh taolo unga o’nta salovot aytadi. Keyin menga Allohdan vasilani so’ranglar. U (ya’ni, vasila) jannatdagi bir makondir. U makon Allohning bandalaridan bittasiga nasib etadi. O’sha banda men bo’lishimga umid qilaman. Kim menga vasila so’rasa, unga shafoatim nasib etadi», dedilar. Muslim rivoyatlari

86/3. Umar ibn Xattobdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Muazzin «Allohu akbar, Allohu akbar», deganida, eshituvchi ham: «Allohu akbar, Allohu akbar», desa, «Ashhadu alla ilaha illalloh», deganida, «Ashhadu alla ilaha illalloh», deb takrorlasa, «Ashhadu anna Muhammadar rosululloh», deganida, u ham «Ashhadu anna Muhammadar rosululloh»ni aytsa, «Hayya ‘alas solah», deganida, «La havla va la quvvata illa billah», desa, «Hayya ‘alal falah», deganida ham, «La havla va la quvvata illa billah»ni aytsa, «Allohu akbar, Allohu akbar», deganida, «Allohu akbar, Allohu akbar», desa, «La ilaha illalloh», deganida, «La ilaha illalloh», deb qalbdan aytsa, jannatga kiradi». Muslim rivoyatlari

87/4. Sa’d ibn Abu Vaqqosdan (r.a.) rivoyat qilinishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: «Kim muazzinni eshitgan paytda:

«Ashhadu alla ilaha illallohu vahdahu la shariyka lahu va anna Muhammadan ‘abduhu va rosuluh, roziytu billahi robban va bi Muhammadin sollallohu alayhi vasallam rosulan va bil-Islami diyna», desa, uning gunohlari kechiriladi».

Boshqa rivoyatda:
«Va ana ashhadu», desa, deyilgan. Imom Muslim rivoyatlari

88/5. Oisha (r.a.) onamiz aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam muazzinning: «Ashhadu alla ilaha illallohu va ashhadu anna Muhammadar rosululloh», deb aytgan ovozini eshitsalar, «Men ham, men ham shahodat keltiraman», deb aytar edilar». Imom Abu Dovud rivoyatlari

89/6. Jobir ibn Abdullohdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kim azon eshitganida, «Allohumma robba hazihid da’vatit tammah vassolatil qoimah, ati Muhammadanil vasiylata valfaziylah vab’ashu maqomam mahmudanillaziy va’adtah», desa, unga shafoatim hosil bo’ladi», dedilar. Imom Buxoriy rivoyatlari

90/7. Muoviya (r.a.) aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam muazzinning «Hayya ‘alal falah», deganini eshitsalar:

«Allohummaj’alna muflihiyn», der edilar». (Ma’nosi: Ey Allohim, bizlarni najot topganlardan qil.) Ibn Sunniy rivoyatlari