33-bob. Namozga kirganda o’qiladigan zikrlar

Bu bob juda kengdir. Juda ko’p sahih hadislar turli darajada kelgan. Ammo biz bu yerda asl maqsadlardan ogoh etgan holda, nozik va nodirlariga to’xtalamiz. Ko’p dalillarni qisqartirdik. Bu kitobni yozishimizdan maqsad, boshda aytilganidek, dalillarni bayon qilish emas, balki amal qilinishi lozim bo’lgan narsalarni aytishdir. Alloh o’zi muvaffaq qilsin.

34-bob. Takbiri tahrima

Har qanday namozning boshida, u xoh farz bo’lsin, xoh nafl, takbiri tahrimani (namoz amallaridan boshqa narsalarni harom qiluvchi takbirni) aytish bilangina namoz durust bo’ladi. (Bizning Hanafiy mazhabida buni aytish namozning birinchi farzidir.) Takbiri tahrimaning lafzi «Allohu akbar» kalimasidir. Bu takbir ikki rak’atli namozda o’n bir marta takrorlanadi. Uch rak’atli namozda o’n yetti, to’rt rak’atli namozda yigirma ikki marta takrorlanadi. Ya’ni, har bir rak’atda beshtadan takbir aytiladi. Bularning bittasi ruku’da, to’rttasi ikkita sajdaga borishda va undan ko’tarilishda. Yana avvalgi tashahhuddan turayotgandagi takbir ham bor.

Bu takbirlarni aytish sunnatdir. Ularni qasddan yoki xato qilib tark etgan bilan namoz buzilmaydi, sahv sajdasi ham qilinmaydi. Faqat namozning avvalidagi takbiri tahrima bunday emas.

35-bob. Takbiri tahrimadan keyingi duolar

Bu borada juda ko’p hadislar kelgan. Ular umumiy holda quyidagicha duolar qilishni taqozo etadi:

«Allohu akbar kabiyro, valhamdu lillahi kasiyro va subhanallohi bukrotan va asiyla, vajjahtu vajhiy lillaziy fataros samavati val-arza haniyfam musliman va ma ana minal mushrikiyn, inna solatiy va nusukiy va mahyaya va mamatiy lillahi robbil olamiyna la shariyka lahu va bizalika umirtu va ana minal muslimiyn. Allohumma antal maliku la ilaha illa anta robbiy va ana ‘abduka zolamtu nafsiy va’taraftu bizanbiy, fag’firliy zunubiy jamiy’a, fainnahu la yag’firuz zunuba illa anta, vahdiniy liahsanil axloqi la yahdiy liahsaniha illa anta, vasrif ‘anniy sayyiaha la yasrif sayyiaha illa anta, labbayka va sa’dayka valxoyru kulluhu fiy yadayka vashsharru laysa ilayka  ana bika va ilayka taborokta va ta’alayta, astag’firuka va atubu ilayka». (Ma’nosi: Alloh buyuklarning buyugidir. Allohga bisyor hamd bo’lsin. Allohni ertayu kech poklab yod eturman. Yuzimni hanif va musulmon bo’lgan holda yeru osmonni yaratgan Zotga yuzlantirdim. Men mushriklardan emasman. Albatta, namozim, qurbonligim, tirikligim va o’limim olamlarning rabbi Alloh uchundir. Uning biror sherigi yo’qdir. Men shuni aytishga buyurilganman va men musulmonlardanman. Ey Rabbim, Sen malikdirsan, Sendan boshqa iloh yo’q. Sen rabbimsan, men esa, bandangman. Men nafsimga zulm qildim. Gunohlarimni e’tirof qildim. Gunohlarimning barchasini kechirgin, chunki gunohlarimni Sengina kechirasan, xolos. Xulqlarning eng yaxshisiga meni hidoyat qil. Sendan boshqasi hidoyat qila olmas. Va meni yomonliklardan chetlatgin. Sendan boshqasi chetlata olmas. Ijobat qilaman, yaxshilikning barchasi Sening qo’lingda. Yomonlik esa, Senga emas. Men esa, Sening noming ila Senga qaytaman. Sen barakotli va oliysan. Senga istig’for aytaman va Senga tavba qilaman.) Muslim rivoyatlari

Muhaddislar, fuqaholar, sahobalar, tobe’inlar va ulardan keyin kelgan musulmon ulamolar barchalari, yaxshilik, yomonlik va foyda, zararning hammasi Allohning hohishi va taqdiri bilan bo’lishiga ittifoq qilishgan.Shuning uchun  duodagi «yomonlik esa, Senga emas» degan iborani bir oz ta’vil qilishga to’g’ri keladi. Ulamolarimiz javoblari qu-yidagicha bo’lgan. Nazr ibn Shumayl, yomonlik Senga yaqin bo’lmaydi, deganlar. Ikkinchilari, yomonlik Senga ko’tarilmaydi, senga faqat yaxshi so’zlar ko’tariladi, deganlar. Uchinchilari, odob jihatidan Unga nisbat qilinmaydi, ya’ni, haqiqatda cho’chqani yaratgan bo’lsa ham, ey cho’chqani yaratuvchi, deyilmay-di-ku? To’rtinchilari esa, Sening hikmatingda yomonlikka nisbat beriladigan narsa yo’qdir, chunki Sen biror narsani behuda yaratmaysan, deyilgan. 

Takbiri tahrimadan keyin quyidagi duoni o’qisa ham bo’ladi:

 «Allohumma ba’id bayniy va bayna xotoyaya kama ba’adta baynal mashriqi val mag’rib. Allohumma naqqiniy min xotoyaya kama yunaqqis savbul abyazu minad-danasi, Allohumma ag’silniy min xotoyaya bis-salji val-mai val-barod». (Ma’nosi: Ey Rabbim, men bilan xatolarim orasini mashriq bilan mag’ribning orasini uzoq qilganingchalik uzoq qil. Ey Rabbim, oq kiyimni kirlardan tozalaganingdek, meni xatolarimdan tozala. Ey Rabbim, mening xatolarimni qor, suv va do’llar bilan yuv.)

101/1. Oisha onamiz (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam namozni boshlasalar:

«Subhanakallohumma va bihamdika va tabarokasmuka va ta’ala jadduka va la ilaha g’oyruk», der edilar. (Ma’nosi: Ey Rabbim, Senga hamd aytish bilan Seni aybu nuqsonlardan poklayman. Sening isming muborakdir. Azamating oliydir. Sendan boshqa iloh yo’qdir.)

Bu hadisni «Sunan» sohiblari rivoyat qilishgan va zaif deyishgan. Lekin Umar ibn Xattobdan (r.a.) rivoyat qilingan xuddi shu lafzdagi hadisni sahih, deb aytishgan. (Bizning Imomi A’zam (r.a.) mazhablarida mana shu duoni o’qiladi.-- Tarjimon.)

102/2. Ali (r.a.) aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam namozga kirsalar:

«La ilaha illa anta subhanaka zolamtu nafsiy va ‘amiltu su’an fag’firliy, innahu la yag’firuz zunuba illa anta, vajjahtu vajhiy»ni oxirigacha o’qir edilar». Bayhaqiy rivoyatlari

Bu hadis zaifdir, chunki Alidan rivoyat qilgan roviy Horis al-A’varni yolg’onchi ekaniga ittifoq qilingan. Sha’biy, Horis yolg’onchi edi, deb aytgan.

36-bob. Namozni ochuvchi duodan keyin «a’uzu»ni aytish

Namozda takbiri tahrimadan keyin «A’uzu billahi minash shaytonir rojiym»ni aytish sunnat amaldir. Qur’oni karimning Nahl surasi 98-oyatida:

«Agar Qur’on o’qisang, la’nati shaytondan Allohning (nomi) ila panoh tila», deyilgan.
Bu oyatdan ixtiyor qilingan narsa «A’uzu billahi minash shaytonir rojiym»ni aytishdir.

Ba’zilar, bundan «A’uzu billahis samiy’ul ‘aliym minash shaytonir rojiym»ni aytish qasd qilingan, deyishgan.

Lekin avvalgi lafz bilan aytish mashhurdir.

37-bob. «A’uzu»dan keyingi qiroat

Namozda qiroat qilish farzdir. Uning o’rnini boshqasi bosmaydi. Bunga quyidagi sahih hadis dalil: Rasululloh alayhissalom: «Fotiha surasi o’qilmagan namoz hisobga o’tmaydi», dedilar. Ibn Huzayma va Ibn Hibbon rivoyatlari

Yana: «Namoz Fotiha surasi bilangina namozdir», deb aytganlar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam. Buxoriy va Muslim rivoyatlari

104/1. Huzayfa ibn Yamon (r.a.) rivoyat qiladilar: «Bir kechasi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga namoz o’qidim. U zot Baqara surasini boshladilar. Yuz oyatda ruku’ qilsalar kerak, deb o’yladim. Ammo namozda davom etdilar. Hammasini o’qib bo’lib, ruku’ qilsalar kerak, deb o’yladim. Ammo namozda davom etdilar. So’ng Oli Imron surasini boshladilar. Keyin Niso surasini shu taxlit o’qidilar. Ohista va shoshilmay qiroat qildilar. Biror oyatni o’qiyotganlarida tasbih kelsa, tasbih aytdilar, so’raladigan narsa kelsa, so’radilar, panoh tilaydigan oyat kelsa, panoh tiladilar». Imom Muslim rivoyatlari

Sohiblarimiz aytishadi: «Imomga, ergashuvchiga, yolg’iz o’qiyotgan kishiga namozda yoki boshqa narsada tasbih aytish, so’rash, panoh tilash oyatlari kelganida, ana shularni qilish mustahabdir. Shuningdek, Vat-tiyn surasining

«Axir Alloh hukm qilguvchilarning eng adolatlisi emasmi?!» oyati o’qilganini eshitsa, «Ha, Alloh taolo qiyomat kunida eng odil hukm qilguvchi ekaniga iqrorman», deb aytish, Qiyomat surasining 40-oyatidagi
«Ana shu (Alloh) o’liklarni tiriltirishga qodir emasmi?!» oyatini eshitganida, «Albatta, Alloh bunga qodirdir!» deb javob qilish yoki A’lo surasidagi
«Eng oliy zot bo’lmish Parvardigoringizning nomini (har qanday aybu nuqsondan) poklang!» oyati o’qilganida, «Oliy rabbim Alloh ayb-nuqsonlardan pokdir», deyish mustahabdir.

38-bob. Ruku’dagi zikrlar

Namoz o’qiyotgan kishi ruku’ga to’la egilsa;
«Subhana robbiyal ‘aziym», deb ruku’ zikrlarini aytadi. (Ma’nosi: Ulug’ Rabbim nuqsonlardan pokdir.)

105/1. Huzayfa (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ruku’larini Baqara, Niso va Oli Imron suralarini o’qish darajasida uzun qilar edilar. Unda «Subhana robbiyal ‘aziym»ni takrorlardilar». Imom Muslim rivoyatlari

«Sunani Abu Dovud»da esa, quyidagicha kelgan: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Agar sizlardan biringiz «Subhana robbiyal ‘aziym», deb uch marta aytsa, ruku’si komil bo’ladi», dedilar».

106/2. Oisha onamiz (r.a.) aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ruku’lari va sajdalarida:

«Subhanakallohumma robbana va bihamdik, Allohummag’firliy», deb aytar edilar». Buni Qur’ondan ta’vil qilardilar. (Ma’nosi: Ey Rabbim, Senga hamd aytib, Seni poklayman. Ey Rabbim, gunohlarimni mag’firat qil.) Buxoriy va Muslim rivoyatlari

107/3. Ali (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ruku’ qilsalar:

«Allohumma laka raka’tu va bika amantu va laka aslamtu xosha’a laka sam’iy va basoriy va muxxiy va ‘azmiy va ‘asabiy» (Allohim, Senga ruku’ qildim va Senga iymon keltirdim. Senga bo’yin egdim va Senga qulog’im, ko’zim, miyam, suyagim, paylarim bo’ysindi), der edilar». Imom Muslim rivoyatlari

«Sunan» kitoblarida esa,

«Xosha’a sam’iy va basoriy va muxxiy va ‘azmiy va mastaqollat bihi qodamiy lillahi robbil ‘alamiyn» lafzi bilan kelgan. (Ma’nosi: Qulog’im, ko’zim, miyam, suyagim, yuruvchi oyog’im olamlarning rabbi Alloh uchun bo’ysindi.)