418/2. Amr ibn Os (r.a.): «Meni dafn qilganlaringdan keyin bir hayvon so’yib, go’shtini taqsimlash miqdoricha fursat qabrim tepasida turinglar. Toki, sizlarning hamrohligingizda Rabbimning elchisiga javob qaytarib olay», dedilar.

419/3. Usmondan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam mayyitni dafn qilganlaridan keyin uning tepasida turdilar va: «Birodaringiz uchun istig’for aytinglar  va u sobit turishini so’ranglar, chunki hozir u so’ralyapti», dedilar. Abu Dovud va Bayhaqiy rivoyatlari

420/4. Ibn Umar (r.a.) dafndan keyin qabr ustida Baqara surasining avvalini va oxirini o’qishni yaxshi amal deb bilganlar. Bayhaqiy rivoyatlari

Dafndan keyin mayyitga quyidagicha talqin qilishni ulamolar mustahab deyishgan. Ulardan Shayx Nasr Maqdisiy «Tahzib» nomli kitoblarida quyidagilarni keltiradilar: «Agar kishi mayyitni dafn qilib bo’lsa: «Ey falonchi o’g’li falonchi, dunyoga chiqqaningdagi ahdingni va «la ilaha illallohu vahdahu la shariyka lahu va anna Muhammadan ‘abduhu va rosuluh» shahodatini zikr qil, qiyomat, shak-shubhasiz, qoyim bo’luvchidir, Alloh qabrlardan qayta tiriltiruvchidir. Rabbim Alloh, dinim Islom, payg’ambarim Muhammad sollallohu alayhi vasallam, qiblam Ka’ba, yo’lboshchim Qur’on, musulmonlar birodarim, rabbim Allohdan boshqa iloh yo’q. U ulug’ arsh rabbidir», deb aytsin».

125-bob. Kishi o’limidan oldin janozasini o’qishga bir odamni tayinlashi va maxsus sifat va maxsus o’ringa dafn etilishini vasiyat qilishi. Shuningdek, kafanlash va boshqa ishlarda vasiyat qilish xususida.

421/1. Oisha (r.a.) rivoyat qiladilar: «Abu Bakr (r.a.) kasallik paytlarida oldilariga kirganimda mendan: «Rasulullohni nechta kafan bilan kafanlagan edinglar», deb so’radilar. «Uchta bilan», deb javob qildim. So’ng: «Rasululloh qaysi kuni vafot etganlar», dedilar. «Dushanba kuni», deb javob berdim. Yana: «Qaysi kuni», deb so’radilar. «Dushanba kuni», dedim. Shunda u kishi: «Men kechasi o’lishni istayman», deb ko’ylaklariga qaradilar. Ko’ylakda kasalliklarida ishlatilgan za’faronning izi qolgan edi. «Mana shu ko’ylagimni yuvib, unga yana ikkita ko’ylak qo’shib, o’sha uchtasi bilan meni kafanlanglar», dedilar. Shunda men: «Bu eski-ku?» dedim. U zoti sharif: «Yangisiga o’liklardan ko’ra tiriklar haqli, bu eski ko’ylagim esa, yiringni artish uchun», dedilar. So’ng bu zot seshanba kechasida vafot etdilar va tong otishidan oldin dafn qilindilar». Imom Buxoriy rivoyatlari

422/2. Umar ibn Xattobdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bu zot jarohatlanganlarida: «Vafot etsam, meni Oishaning oldiga ko’tarib boringlar. Salom berib, Umar izn so’rayapti, denglar. Agar izn bersa, meni u yerga kirgizinglar (dafn qilinglar). Agar rad etsa, meni musulmonlar qabristoniga olib borib ko’minglar», dedilar. Imom Buxoriy rivoyatlari

423/3. Omir ibn Sa’d ibn Abu Vaqqosdan rivoyat qilinadi. Sa’d ibn Abu Vaqqos (r.a.): «Menga qabrni lahad qilib qazinglar va xuddi Rasulullohning sollallohu alayhi vasallam qabrlariga qo’yganingizdek, mening qabrimga ham g’isht qo’yinglar», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari

424/4. Amr ibn Os (r.a.) o’lim to’shagida yotganlarida: «Agar vafot etsam, voy-dod solib yig’laydiganlarni va o’t yoquvchilarni ortimdan ergashtirmanglar. Agar dafn qilsanglar, tuproqni oz-ozdan tashlanglar. So’ng qabrim tepasida bir hayvon so’yib, go’shtini taqsimlaguncha vaqt turinglar. Men sizlarga hamroh bo’lib, Rabbim elchisiga nima deb javob berishimga tayyorlanib olayin», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari

Mayyit vasiyat qilgan hamma narsa ham bajarilavermaydi. Balki uning vasiyatlari ilm ahllariga yetkaziladi. Agar ruxsat berishsa, amal qilinadi. Ruxsat berishmasa, u vasiyatni bajarilmaydi. Masalan: «Meni tobut bilan dafn etinglar, desa, u vasiyatiga amal qilinmaydi. Faqat ehtiyoj tufayli amal qilinishi mumkin. Yana qabrining boshqa yerga ko’chirishlarini vasiyat qilsa, unga ham amal qilinmaydi. Faqat Makka, Madina yoki Baytul Maqdis kabi muborak yerlarga  ko’chirilishi joiz. Shuningdek, dafn etilayotganida boshining tagiga yostiq va shunga o’xshash narsalar qo’yishni, ipak bilan kafanlashni, shariatda belgilanganidan oshiqcha kafan qilishni, badanini yopishga yetmaydigan kiyim bilan kafanlashni, janozasini ancha kechiktirishni, ziyorat qilishlari uchun qabriga maqbara qurishni va shunga o’xshash shariatda joiz ko’rilmagan ishlarni vasiyat qilsa, ularning birortasi bajarilmaydi. Ammo qabri yonida Qur’on tilovat qilinishini, sadaqa berilishini va shu kabi Allohga qurbat-yaqinlik hosil qiladigan ishlarni yoki shahridagi ulug’lar yotadigan qabristonga ko’mishni vasiyat qilsa, u vasiyatlari ado etiladi.

126-bob. Boshqalarning so’zidan mayyit manfaat olishi haqida

Ulamolar mayyitga qilingan duo foyda beradi, savobi yetadi, degan fikrda yakdildirlar. Bu so’zlariga Qur’oni karimning Hashr surasidagi 10-oyatni hujjat qilishgan:

«Ulardan keyin (dunyoga) kelgan zotlar: «Parvardigoro, O’zing bizlarni va bizlardan ilgari iymon bilan o’tgan birodarlarimizni  mag’firat qil...» deb ayturlar». Bu xususda Rasulullohdan sollallohu alayhi vasallam vorid bo’lgan mashhur hadislar ham bor: «Ey Rabbim, "œBaqiy’il g’arqad" qabristoni ahlini mag’firat qil» yoki «Ey Rabbim, tiriklarimiz-u o’liklarimizni mag’firat ayla» kabi.

425/1. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Sahobalar bir janoza oldidan o’tib turib, mayyitni yaxshilik bilan sifatlashdi. Shunda Rasululloh  alayhissalom: «Vojib bo’ldi», dedilar. So’ngra boshqa janoza oldidan o’tib, mayyitni yomonlik bilan sifatlashdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Vojib bo’ldi», dedilar. Umar ibn Xattob (r.a.): «Nima vojib bo’ldi?» deganlarida, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Haligi yaxshilik bilan sifatlangan kishiga jannat, yomonlik bilan sifatlangan kishiga do’zax vojib bo’ldi. Sizlar esa, Allohning yerdagi guvohlaridirsiz», deb aytdilar. Buxoriy va Muslim rivoyatlari

426/2. Abul Asvad (r.a.) aytadilar: «Madinaga borib, Umar ibn Xattob (r.a.) huzurlarida o’tirgan edim. Bir tobutni olib o’tib qolishdi. Shunda mayyit yaxshilik ila sifatlandi. Umar ibn Xattob (r.a.): «Vojib bo’ldi», dedilar. So’ngra boshqasi olib o’tildi. Undagi mayyit ham yaxshi sifat ila maqtaldi. Umar ibn Xattob (r.a.): yana: «Vojib bo’ldi», dedilar. Keyin uchinchi mayyitni olib o’tishdi. Uni yomonlik ila sifatlashdi. Umar ibn Xattob (r.a.): «Vojib bo’ldi», dedilar. Shunda men: «Nima vojib bo’ldi ey Mo’minlar amiri?», deb so’ragan edim, Umar ibn Xattob (r.a.) xuddi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytganlaridek: «Qay bir musulmon kishining yaxshi ekaniga to’rt kishi guvohlik bersa, Alloh uni jannatiga kirgizadi», dedilar. Shunda biz: «Uchta bo’lsa-chi?» deb so’radik, «Uchta bo’lsaham», dedilar. «Ikkita bo’lsa-chi?» degan edik, «Ikkita bo’lsa ham», dedilar. Ammo «Bitta bo’lsa-chi?» deb so’ramadik». Imom Buxoriy rivoyatlari

127-bob. O’lganlarni so’kishdan man’ qilish

427/1. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «O’lganlarni so’kmanglar, chunki amallari bilan boradigan joylariga borib bo’ldilar», deb aytdilar. Imom Buxoriy rivoyatlari