492/5. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Minbarim bilan qabrim orasida jannat bog’laridan bir bog’ bordir», dedilar. Buxoriy va Muslim rivoyatlari

Madinadan chiqib ketayotib, masjidda ikki rak’at namoz o’qib vidolashish mustahabdir. U yerda yaxshi ko’rgan narsalari ila duo qiladi. So’ngra qabr ro’parasiga kelib, avvalgidek salom beradi. Duoni qaytarib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan vidolashadi, keyin quyidagi duoni o’qiydi:

«Allohumma la taj’al haza axirol ‘ahdiy biharomi Rosulika va yassir liy al-’avda ilal haromayni sabilan sahlatan bimannika va fazlika varzuqni al-’afva val ‘afiyata fid dunya val axiroti va ruddana salimiyna g’onimiyna ila avtonina, amiyn». (Ma’nosi: Ey Rabbim, Rasulingning harami ila buni oxirgi ahd qilib qo’yma. Bu ikki haramga o’z fazling va minnating ila yana kelish yo’lini oson qil. Dunyo va oxiratda avf va ofiyat ila meni rizqlantir. Salomat va g’animat bo’lgan holda vatanimizga qaytar. Duolarimizni qabul et.)

Ushbu duolar Alloh hajga oid zikrlarni jamlashga meni muvaffaq qilganlarining oxirgisidir. Karim sifatli Allohdan toatiga muvofiq bo’lishni so’raymiz.

Utbiy aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qabrlari yonida o’tirganimda, bir arobiy kelib: «Ey Allohning rasuli, sizga salom bo’lsin. Men Allohning: «Agar ular o’z nafslariga zulm qilgan paytlarida sizning oldingizga kelib, Allohdan mag’firat so’raganlarida va Payg’ambar ham ular uchun mag’firat so’raganida edi, Allohni tavbalarni qabul qilguvchi, mehribon ekanini topgan bo’lur edilar», deganini eshitib, sizning oldingizga gunohlarimga istig’for talab qilib keldim va Rabbimdan sizning shafoatingizni so’rayman», dedi, so’ng quyidagi she’rni o’qidi:

Ey bu yerga suyaklari ko’milgan zot,
Atrofingiz muncha xushbo’y qildingiz.
Shu qabrga jonim fido bo’lsin-ey,
Iffat, sharaf, karamga to’ldirdingiz.

So’ng haligi a’robiy u yerdan qo’zg’aldi. Ko’zim shunda uyquga ilinib, tushimda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni ko’rdim. U zot men uchun: «Ey Utbiy, haligi a’robiyga borib, xushxabar berginki, albatta, Alloh taolo uning gunohini kechirdi», dedilar».

MUSOFIRLIKDAGI ZIKRLAR KITOBI

Bilingki, kecha va kunduzda hamda turli holatlarda muqim uchun mahbub bo‘lgan zikrlar musofir uchun ham mustahabdir. Lekin musofirga bulardan tashqari biroz qo‘shimcha zikrlar ham bordir. Bu bobda ana shu qo‘shimchani zikr etishni maqsad qilganman. Bu bob katta bo‘lgani uchun qisqartirib, munosib boblarga ajratishni ixtiyor etdim. Buni bajarishda Allohdan yordam so‘rab, Unga tavakkal qilaman.

167-bob Istixora va mashvarat bobi

Bilingki, kim safar qilishga shaylansa, holini tushunadigan, dini va ma’-rifati ishonchli kishidan nasihatini olib, tajribasini o‘rganib, maslahat-lashmog‘i lozim. Zero, Alloh taolo Oli Imron surasining 159-oyatida: «Va ish-larda ularga maslahat soling», deb aytgan. Bundan tashqari ham dalillar juda ko‘pdir. Agar kishi mashvarat qilib, yaxshi bir maslahatni qo‘lga kiritsa, endi ana shu maslahatda Allohga istixora qiladi. Ya’ni, farzdan tashqari ikki rakat namoz o‘qib, istixora duosini aytadi. Biz bu namoz va duo haqidagi ma’lumot-larni kitobning birinchi qismida o‘rgandik.

168-bob Safarga azmu qaror qilgandagi zikrlar

Safarga azmu qaror qilgan kishi quyidagi ishlarni ado etishga harakat etmog‘i lozim:
—   vasiyat qilishga ehtiyoj sezgan narsasida vasiyat etmoqligi;
—   va yana shu vasiyatiga guvohlarni jalb qilmoqligi;
—   o‘zi bilan boshqa kishi orasida bo‘lgan muammosini yechib ketmoqligi;
—   ota-onasi, ustozlari va o‘ziga yaxshilik qilganlarni rozi qilmoqligi;
—   va bu safarida yordamni faqat Allohdan talab etmoqligi;

Bundan tashqari safarida muhtoj bo‘ladigan narsalarni ham o‘rganishga harakat qilmoqligi lozim.

Agar safar qiluvchi kishi g‘oziylik niyatida bo‘lsa, urush, da’vat va o‘lja haqida ma’lumotlarga ega bo‘lmoqligi lozim. Bundan tashqari urushda yengilish haromligi haqida ham bilmoqligi darkor.

Agar safar qiluvchi kishi haj yoki umrani niyat qilsa, u haj amallarini o‘rganishi va o‘zi bilan birga shu haqdagi kitoblarni olmoqligi lozim. Shu singari g‘oziy va boshqalar ham kitob olmoqliklari kerak.

Agar safar qiluvchi kishi savdogar bo‘lsa, oldi-sotdi ishlarida kerakli nar-salarni bilmoqligi va u savdoda nima qilsa — durust va nima qilsa — botil, nima halolu nima harom, nima mustahabu nima makruh, nima muboh va qaysi narsa boshqasidan afzalligi haqida bilmoqligi zarur.

Agar safar qiluvchi kishi insonlardan uzlatta chekingan holda ibodatni iroda etsa, din ishlarida muhtoj bo‘lgan narsalaridan ta’lim olmoqligi kerak.

Agar safar qiluvchi kishi ovni iroda qilsa, ov ahllari muhtoj bo‘ladigan narsadan ta’lim olib, hayvonlarning va ovning qaysi biri halol va qay biri haromligi hamda uning pok bo‘lishiga nima shart qilingani yoki it, nayza ila o‘ldirilgan narsaning hukmi kabi narsalarni ham o‘rganmog‘i kerak.

Agar safar qiluvchi kishi cho‘pon bo‘lsa, yuqorida aytilganidek, ana shu sohada muhtoj bo‘linadigan narsalarni bilmoqligi, hayvonlarga muloyim bo‘lmo-qligi va chorva egasining narsasini muhofaza qilmoqligi, agar tasodifiy holda biror hayvonni so‘yish lozim bo‘lib qolsa, egasining ruxsatini olmoqligi darkor.

Agar safar qiladigan kishi bir podshohdan boshqa bir podshohga elchi sifati-da boradigan bo‘lsa, katta mansabdorlar bilan suhbat odoblarini va ular orasidagi muzokaralarga javob qaytarish yo‘llarini, ziyofat va hadyalarning qaysi biri halol-u qaysi biri haromligini bilishi va bundan tashqari ichidagi nar-salarini ustida ham bajarib, aldov, hiyla, nifoq kabi yomon illatlardan chetla-nishi, xiyonatga sabab bo‘ladigan narsalardan uzoq bo‘lishi lozim.

Agar safar qiluvchi kishi ikki kishi orasidagi tijoratda ishchi yoki va-kil bo‘lsa, u ham o‘ziga kerakli narsalarni, ya’ni nimani sotish va nimani xarid qilish joiz yoki joiz emas, nimani tasarruf qilish joiz yoki joiz emas, guvohlikda shart qilingan va vojib bo‘lgan narsalar yoki guvohlikda shart qilinmagan va vojib bo‘lmagan narsalar, safardagi joiz yoki joiz bo‘lmagan narsalarni bilmog‘i kerak. Bundan tashqari safar qiluvchi kishi dengiz orqali safar qilishni iroda qilsa, dengizda ketayotganda nima qilsa, joizu nima qilsa, joiz emas — shulardan ham xabardor bo‘lmog‘i kerak. Yuqorida zikr qilingan narsalarning barchasi fiqh kitoblarida batafsil yozilgan. Bu kitobning maqsadi undagi xos zikrlarni bayon qilish bo‘lgani uchun kengroq keltirib o‘tirmadik.

169-bob
Safar niyatida uydan chiqishni xohlagandagi zikrlar

Uydan chiqishda ikki rakat namoz o‘qimoqlik mustahab amaldir.

519/1. Mut’im ibn Miqdom San’oniydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kishi safarni xohlagan paytida ahliga ikki ra-kat namozdan afzalroq narsani qoldira olmaydi», dedilar. Tabaroniy rivoyati.

Mana shu ikki rakatning avvalgi rakatida Fotihadan keyin Kafirunni, ikkinchi rakatida Ixlos surasini o‘qimoqlik mustahab, deyishgan.

Ba’zilar avvalgi rakatida Falaqni, ikkinchi rakatida Nosni aytishgan. Agar salom berib namozni tugatsa, «Oyatal kursi»ni o‘qiydi.

Ba’zi rivoyatlarda keltirilishicha, «Kimki manzilidan chiqishdan oldin «Oyatal kursi»ni o‘qisa, u qaytib kelguncha karih bo‘lgan narsasi yetmaydi».

Ba’zilar «Liilafi quraysh» surasini o‘qish mustahab, deb aytishdi.
Abul Hasan al-Qazviniy: «Ana shu sura har bir yomonlikdan saqlovchidir», dedilar.

Abu Tohir Jahshaviyh aytadilar: «Safar qilishni xohladim-u, lekin xavfda edim. Qazviniy hazratlarining huzurlariga kirib, duo qilmoqliklarini so‘ra-dim. Shunda u zot so‘zlarini boshlanishidayoq: «Kimki safar qilishni xohlasa-yu, dushmandan yoki vahshiy narsadan qo‘rqsa, «Liiylafi quraysh»ni o‘qisin, chunki u har yomonlikdan saqlovchidir», deb aytdilar. Men ana shu surani o‘qidim, hozirgacha hech narsaga duchor bo‘lmadim».

Mana shu qiroatlardan forig‘ bo‘lgach, ixlos va muloyimlik ila quyidagi duoni ham o‘qiydi:

«Allohumma bika asta’iynu va ‘alayka atavakkalu, Allohumma zallil liy su’uvbata amriy va sahhil ‘alayya mashaqqata safariy varzuqniy minal xay-ri aksara mimma atlubu, vasrif ‘anniy kulla sharrin. Robbish rahliy sadriy va yassirliy amriy. Allohumma inniy astaxfizuka va astavdi’uka nafsiy va diniy va ahliy va aqoribiy va kulla ma an’amta ‘alayya va alayhim bihi min axiratin va dunyo, faxfazno ajma’iyna min kulli suv’in ya kariymu». (Ma’-nosi: «Ey Rabbim, Sendan yordam so‘rayman. Va Senga tavakkalqilaman. Ey Rab-bim, ishimdagi qiyinchiliklarni menga yengilqilgin. Safar mashaqqatini menga yengillashtirgin. Yaxshilikni talab qilganimdan ko‘proq qilib rizqlantirgin. Va har bir yomonlikni mendan ketkazgin. Ey Rabbim, qalbimni ochib, ishlarimni yengillashtirgin. Ey Rabbim, nafsimni, dinimni, ahlimni, qarindoshlarimni va menga-yu ularga dunyo va oxiratda ne’mat qilib bergan har bir narsangni Sening omonating va himoyangda qoldiraman. Ey karamli Zot, bizlarni har xil yomonlik-lardan saqla».)

520/2. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam safarni xohlab o‘rinlaridan turadigan bo‘lsalar,

«Allohumma ilayka tavajjahtu va bika i’tasamtu, Allohumma ikfiniy ma hammaniy va ma la ahtammu lahu, Allohumma zavvidniy taqvo vag‘firliy zanbiy va vajjihniy lil xoyri aynama tavajjahtu», deb aytardilar. (Ma’nosi: «Ey Rabbim, Senga yuzlanib, Senga iltijo qilaman. Ey Rabbim, meni tashvishga solgan va ahamiyat bermagan narsamdan O’zing kifoya qilgin. Ey Rabbim, taqvo-imni ziyoda qilgin. Va gunohlarimni kechirgin. Qaerda yuzlansam, yaxshilikka yuzlantirgin».)   Tabaroniy rivoyati.