201-bob Taom paytida gapirish yaxshiligi haqida

Bunga yuqoridagi Jobirdan (r.a.)  rivoyat qilingan 568-hadis misol bo‘ladi. Imom Abu Homid G’azzoliy «Ihyou ulumid-din» nomli kitoblarida: «Yeyayotgan holatida yaxshi so‘zlar va solihlarning hikoyalarini gapirish taom odoblaridandir», deb aytganlar.

202-bob Yeb to‘ymaydigan kishining qilishi va aytishi lozim bo‘lgan zikrlar

575/1. Vahshiy ibn Harbdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sahobalari: «Ey Rasululloh, biz yeymiz-u, ammo to‘ymaymiz», deyishganda, u zot: «Sizlar tafriqa bo‘lib yesangizlar kerak-da», deganlarida, ular: «Ha», deb javob berishdi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Taomingizni jam bo‘lib yenglar. Alloh ismini zikr qilinglar. Alloh o‘shanda sizlarga baraka ato qiladi», dedilar. Abu Dovud va Ibn Moja  rivoyatlari.

203-bob Nogiron kishi bilan ovqatlanganda aytiladigan zikr

576/1. Jobirdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam moxovning ko‘lidan ushlab, uni tovoqqa qo‘ydilar-da:
«Kul bismillahi siqotan billahi va tavakkulan ‘alayhi», deb aytdilar. (Ma’nosi: «Allohga ishonib, Unga tavakkal qilib, Uning ismini (zikr) etish bilan yegin».) Abu Dovud, Termiziy va Ibn Mojalar rivoyatlari.

204-bob Mehmon ovqatdan qo‘lini tortganda, agar kifoya qilgudek yemagan bo‘lsa, mezbonning takror-takror «eng» yoki «oling», deb aytishi mustahabligi

Bilingki, bu amalni qilish mustahabdir. Hattoki, agar kifoya qilgudek taom yemasa, kishi o‘z ahli-ayoliga ham mana shunday muomala qilishi mahbub amallardandir. Bunga dalil qilib quyidagi hadis keltiriladi:

577/1. Abu Hurayradan (r.a.)  rivoyat qilingan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam zohir mo‘‘jizalariga dalolat qiluvchi uzun hadisda keltirilishicha, Abu Hurayraning (r.a.) qorinlari ochib, yo‘l bo‘yiga o‘ltirganlaricha mehmon qilishlari uchun Qur’on o‘qir edilar. So‘ngra Rasullulloh sollallohu alayhi vasallam ahli suffadagilarni olib kelish uchun (odam) yubordilar. Ular kelishganida barchalarini bir qadah sut ila siyladilar. Hadisning oxirida Abu Hurayra (r.a.) aytdilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «(Bu sutdan ichmagan) sen va men qoldik, xolos», deganlarida, men: «To‘g‘ri aytdingiz, ey Rasululloh», dedim. U zot: «Utir va bundan ich», dedilar. Men undan ichdim. U zot: «Yana ich», dedilar. Men yana ichdim. Mana shunday ich, deyishda bardavom bo‘ldilar. Hattoki, «Yo‘q, sizni haq bilan yuborgan Zotga qasamki, unga joy qolmadi», dedim. Shunda u zot: «Keltir», dedilar. Men qadahni u zotga uzatganimda Allohga hamd aytib hamda Uning ismini zikr qilib sutning ortib qolganini ichdilar». Imom Buxoriy  rivoyatlari.

205-bob Ovqat yeb bo‘lgandan keyin aytiladigan zikrlar

578/1. Abu Umomadan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dasturxon yig‘ishtirib olingach,
«Alhamdu lillahi kasiron toyyiban mubarokan fiyhi g‘oyra makfiyyin vala muvadda’in vala mustag‘nan ‘anhu robbana», der edilar. (Ma’nosi: «Allohga beadad pok, muborak hamd bo‘lsinki, Undan o‘zga kifoyachi yo‘q. U tark qilingan ham emas. Undan behojat ham bo‘linmas».) Imom Buxoriy va Muslim  rivoyatlari.

Boshqa bir  rivoyatda aytilishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ovqat yeb bo‘lgandan keyin dasturxon yig‘ishtirilgach,

«Alhamdu lillahillaziy kafono va arvono g‘oyra makfiyyin vala makfurin», derdilar. (Ma’nosi: «Bizga kifoyachi bo‘lgan va bizni qondirgan, Undan o‘zga kifoyachi yo‘q va inkor ham qilinmagan Allohga hamd bo‘lsin».)

579/2. Anasdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Albatta Alloh taolo bandalaridan rozi bo‘ladi, agar ular biror taom yeb, hamd aytishsa va biror ichimlik ichib, hamd aytishsa», dedilar. Imom Muslim  rivoyatlari.

580/3. Abu Said al-Xudriydan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam agar ovqat yeb bo‘lsalar,
«Alhamdu lillahil laziy at’amana va saqona va ja’alana muslimiyn», deb aytardilar. (Ma’nosi: «Bizlarni ovqatlantirib, bizlarni sug‘orib hamda bizlarni musulmon qilib qo‘ygan Allohga hamd bo‘lsin».) Abu Dovud «al-Jome’», kitoblarida va Termiziy «Shamoil», kitoblarida  rivoyat qilishgan.

581/4. Abu Ayub Xolid ibn Zayd al-Ansoriydan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam agar yeb yoki ichsalar,
«Alhamdu lillahil laziy at’ama va saqo va savvag‘ahu va ja’ala lahu maxroja», deb aytardilar. (Ma’nosi: «Ovqatlantirib, sug‘orib va uni hazm hamda chiqadigan qilib ko‘ygan Allohga hamd bo‘lsin».) Abu Dovud  va Nasaiylar sahih isnod ila rivoyat qilishgan.

582/5. Muoz ibn Anasdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kimki taom yeb, so‘ngra
«Alhamdu lillahil laziy at’amaniy haza va rozaqoniyhi min g‘oyri havlin minniy vala quvvatin», deb aytsa, uning avvalgi gunohlari kechiriladi», dedilar. (Ma’nosi: «Mening kuch-quvvatimni ketkizmay, mana bu rizq ila taomlantirgan Allohga hamd bo‘lsin».) Abu Dovud, Termiziy va Ibn Mojalar  rivoyati.

583/6. Tobe’in Abdurahmon ibn Jubayrdan (r.a.)  rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga sakkiz yil xizmat qilgan bir xodim u zotdan ovqatlanganlarida
«Bismillah», deyishlarini, agar ovqatlanib bo‘lsalar,
«Allohumma at’amta va saqoyta va ag‘nayta va aqnayta va hadayta va ahsanta, falakal hamdu ‘ala ma a’toyta», deb aytishlarini eshitgan ekan. (Ma’nosi: «Allohim, (meni) taomlantirib, sug‘orib, behojat qilib, qanoatlantirib, hidoyatli etib, yaxshilik qilding, (menga) bergan narsalaringda Senga hamd bo‘lsin.) Nasaiy va Ibn Sunniy rivoyatlari.