BERUNIY Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad (973-1048) - o‘rta asrning buyuk qomusiy olimi, mutafakkiri. Xorazmning qad. poytaxti Kot (Kat) sh.da tugaldi. Yoshligidanoq ilm-fanga qiziqdi. B. o‘z ona tilidan tashqari arab, so‘gd, fors, suryoniy, yunon va qad. yahudiy gillarini, keyinchalik Hindistonda sanskrit tilini o‘rgandi. Tarix, matematika, astronomiya, tibbiyot, geologiya, geofafiya va b. fanlarni chuqur o‘rgandi va bu ilmlarga oid 150 dan ortiq asar yozdi. B. Allohni birinchi yaratuvchi sifatida e’tirof etdi, lekin olam keyin tabiiy ravishda rivojlanadi, deb hisobladi. B. xudoga, uning payg‘ambariga bag‘ishlab madhlar aytgan. U koinotda Yerdan, bizning hayotimizdan tashqari yana boshqa dunyolar mavjudligi haqida fikr yuritgan. Uning mashhur "Mas’ud qonuni" kitobi astronomiya va matematika bo‘yicha ungacha yozilgan barcha kitoblarning eng mukammalidir. Qizig‘i shundaki, ushbu kitobda bayon etilgan ta’limotlarning ko‘pchiligini B. Kur’on oyatlari b-n solishtirgan. Shuning uchun ham uning "Hindiston", "Mas’ud qonuni" asarlari o‘tmishdaga barcha dinlar va islom uchun ham katta ahamiyatga egadir. Keyinchalik *Mas’ud qonuni"da bayon etilgan kashfiyotlardan Ulug‘bek rasadxonasida unumli foydalanilgan. Ulug‘bek kutubxonasida bu asarning bir necha nusxasi mavjud bo‘lgan. B. mamlakatning obodonchiligi ilm-fanning gullashiga bog‘liq, inson bilimli va ma’rifatli bo‘lgandagina baxtli bo‘la oladi, deb bildi. Zero, islom dini ham ilm olishga da’vat etadi. B. "Qadimgi xalkdardan qolgan yodgorliklar", "Hindiston" asarlarida o‘sha davrdagi va undan oldingi davrdagi ko‘p dinlar (mas., hind e’tiqodlari, zardushtiylik va b.)ga xos urf-odatlar, marosimlar, taqvimlar qaqida boy ma’lumotlar qoldirgan. Uning dunyoqarashiga xos xususiyatlardan biri - diniy e’tiqodlarga xolisona qarashi, g‘ayri dinlarga beg‘araz munosabatda bo‘lishidir. U ma’rifat dushmanlariga, yomon urf-odatlarga, adolatsizlikka qarshi edi. B. asarlari rus, lotin, frantsuz, italyan, nemis, fors, ingliz, turk tillariga tarjima qilingan. Uning ijodi musulmon Sharqi madaniyatining rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatdi.