Rhaq bunday savol berilishini hisobga olib qo‘ygan edi, shu sababli ikkilanib o‘tirmadi:
— Yo‘q, — deb kulimsiradi.
— Shu paytgacha-ya? Nahot biron-bir jonon yuragingizdan urmagan bo‘lsa!
— Shunaqasi topilmadi-da, Asqarali aka.
— Be! — Asqarali shunday deb kuldi. — Dunyoni aylanib yuraveribsiz-ku, ishq-muhabbat ko‘chasiga kirmabsiz-da, a? Qo‘ying-e, inim! Sevgi dardini tortmagan bo‘lsangiz, hali dunyoga kelmabsiz. Sizga qoyil bo‘lmadim. — Asqarali Rhaqni yelkasiga urib qo‘ydi. — Hali ham kech emas, ko‘chaga chiqqanda sal boshingizni ko‘tarib, ko‘zingizni kattaroq ochib yuring. Birontasiga yuragingiz «jiz» etsa, o‘rtada mana men kafil.
Yurak «jiz» etish... Qiziq odam ekan bu Asqarali. «Jiz» etgani bilan Rhaq unga dardini ocha olarmidi. Qiziq... Bu qanaqasi?! Yerga tushgan zahoti Nazirani izladi, keyin Saboxonni ko‘rganda g‘alati bo‘ldi. Endi rost gapni aytolmayapti. Bu yuragida uyg‘onayotgan muhabbat belgilarimi? Saboxonga ko‘ngil qo‘yyaptimi? Ana xolos!
— Inim, choyni iching, soviyapti...
Rhaq bu gapdan keyin xayolini yig‘ib, sovib qolgan choyni shoshilib ho‘pladi-da, piyolani uzatdi.
— Ba’zan uyqum o‘chib, osmonga qarayman, — dedi Asqarali piyolaga choy quya turib. — Bir kuni to‘ng‘ichim, yulduzlarda ham odam yashar ekan, degan gap topib kelgan edi. Shundan beri, o‘y o‘ylab o‘yimga yetolmayman. Yulduzlarda odamlar bo‘lsa bordir, ammo ularda ham muhabbat degan his bormikin? Bizga o‘xshab bir-birini yaxshi ko‘rib, dardini ichiga yutib yasharmikin?
Rhaq bu gapni eshitib, birdan Tangni esladi-yu, beixtiyor: «Yo‘q», deb yubordi. Asqarali unga savolomuz qaradi.
— Muhabbat yo‘q deysizmi?

Rhaq vujudidagi hisni boshqara olmay, sirini oshkor qilay deganini tushundi. Gapni boshqa mavzuga burish maqsadida chaynaldi:
— Muhabbat... emas, yulduzlarda odam yashamasa kerak...
Xayriyat, baxtiga Asqarali uning dovdirashini sezmadi.
— Kim biladi, odamlarning og‘zidagi bir gap-da, bu, — dedi-da, choynak-piyolani olib o‘rnidan turdi.— Dilmurodjon bugun qaytmasalar kerak. Ulov bo‘lmagan ko‘rinadi. Ezmalanib sizni ham uyqudan qo‘ymay.
Rhaq-Mirzavoy Asqarali bilan xayrlashib, shifoxona tomonga o‘tdi. Ammo ichkari kirmay ostonada turib qoldi. Samovarchining muhabbat haqidagi gaplari uning xayolini chalg‘itdi. Rhaq Devona boshidan kechirgan voqealar bilan tanishgach, hech kim bilan suhbatlashmay, yotaman, deb o‘ylagan edi. Devona tufayli vujudida uyg‘ongan tuyg‘ular azobi unga yetib ortar edi. Aksiga olib, samovarchi gapga tutdi. Gapga tutganda ham yarasini yangilab, tuz sepdi. Rhaq uchun mana shu tuyg‘u hozir ortiqcha edi. Muhabbat haqida, Nazira, Saboxon haqida o‘ylashni istamasdi. Shuning uchun ham to‘xtadi. Orqasiga o‘girilib, qabriston tomonga qaradi. Ko‘z oldiga titroq bosgan Devona keldi. O‘zining badaniga ham yengil titroq yugurib, junjikdi. Ichkari kirdi. Rhaq Devonaning boshiga tushgan barcha savdolarni bilmasa-da, aqldan ozish sababini angladi.
Yerliklarning yuragi tangliklarnikiga nisbatan ancha kichik. Asab hujayralari ham kam. Ammo shu mitti yurakka tushuvchi ruhiy kuch bir necha baravar katta. Rhaq bu fikrni, bu nomutanosiblikni avvalgi safar chog‘ida sezmagan ekan. U yoshligida, tarixni titkilash orzusida yurganida, tangliklarning bir vaqtlar beshta barmog‘i bo‘lganini tasodifan eshitgan edi. Jismoniy harakat kamaygan sayin barmoqlar kichrayib-kichrayib, oxiri ikkitasi yo‘qolgan ekan. Balki yurak buning aksidir? His-tuyg‘u, ruhiy yuk kamaygani sayin tangliklarning yuragi kattalashib ketgandir. Axir u hozir qon haydashdan bo‘lak ishni bilmaydi-ku?! Yurak keraksiz hislardan, demakki, ortiqcha ruhiy yukdan xoli qilingani ma’quldir. Lekin mehrdan uzmaslik kerak ekan. Rhaq buning azobini Tangda sezmagan edi. Yerga tushib, bildi. Bildi-yu, og‘ir yuk ko‘taruvchi ana shu mitti yurak egalariga havasi oshdi.

Rhaq vujudidagi hisni boshqara olmay, sirini oshkor qilay deganini tushundi. Gapni boshqa mavzuga burish maqsadida chaynaldi:
— Muhabbat... emas, yulduzlarda odam yashamasa kerak...
Xayriyat, baxtiga Asqarali uning dovdirashini sezmadi.
— Kim biladi, odamlarning og‘zidagi bir gap-da, bu, — dedi-da, choynak-piyolani olib o‘rnidan turdi.— Dilmurodjon bugun qaytmasalar kerak. Ulov bo‘lmagan ko‘rinadi. Ezmalanib sizni ham uyqudan qo‘ymay.
Rhaq-Mirzavoy Asqarali bilan xayrlashib, shifoxona tomonga o‘tdi. Ammo ichkari kirmay ostonada turib qoldi. Samovarchining muhabbat haqidagi gaplari uning xayolini chalg‘itdi. Rhaq Devona boshidan kechirgan voqealar bilan tanishgach, hech kim bilan suhbatlashmay, yotaman, deb o‘ylagan edi. Devona tufayli vujudida uyg‘ongan tuyg‘ular azobi unga yetib ortar edi. Aksiga olib, samovarchi gapga tutdi. Gapga tutganda ham yarasini yangilab, tuz sepdi. Rhaq uchun mana shu tuyg‘u hozir ortiqcha edi. Muhabbat haqida, Nazira, Saboxon haqida o‘ylashni istamasdi. Shuning uchun ham to‘xtadi. Orqasiga o‘girilib, qabriston tomonga qaradi. Ko‘z oldiga titroq bosgan Devona keldi. O‘zining badaniga ham yengil titroq yugurib, junjikdi. Ichkari kirdi. Rhaq Devonaning boshiga tushgan barcha savdolarni bilmasa-da, aqldan ozish sababini angladi.
Yerliklarning yuragi tangliklarnikiga nisbatan ancha kichik. Asab hujayralari ham kam. Ammo shu mitti yurakka tushuvchi ruhiy kuch bir necha baravar katta. Rhaq bu fikrni, bu nomutanosiblikni avvalgi safar chog‘ida sezmagan ekan. U yoshligida, tarixni titkilash orzusida yurganida, tangliklarning bir vaqtlar beshta barmog‘i bo‘lganini tasodifan eshitgan edi. Jismoniy harakat kamaygan sayin barmoqlar kichrayib-kichrayib, oxiri ikkitasi yo‘qolgan ekan. Balki yurak buning aksidir? His-tuyg‘u, ruhiy yuk kamaygani sayin tangliklarning yuragi kattalashib ketgandir. Axir u hozir qon haydashdan bo‘lak ishni bilmaydi-ku?! Yurak keraksiz hislardan, demakki, ortiqcha ruhiy yukdan xoli qilingani ma’quldir. Lekin mehrdan uzmaslik kerak ekan. Rhaq buning azobini Tangda sezmagan edi. Yerga tushib, bildi. Bildi-yu, og‘ir yuk ko‘taruvchi ana shu mitti yurak egalariga havasi oshdi.

Kesganbel uyquga berildi. Hatto itlar ham hurmay qo‘ydi. Uylar qora qutilar kabi terilgan. Qabristonni daraxtlar qorasi to‘sgan. Shunday bo‘lsa ham Rhaq o‘sha yoqqa tikildi. Devonaning titrab, bukchayib o‘tirishi sira ko‘z oldidan ketmadi. Aslida, u bunday qilmasligi kerak edi. Devonaning azob chekishini yaxshi bilardi. Shuning uchun ham dastlabki kunlari bu ishdan o‘zini tiyib yurdi. Ammo bo‘lajak tahlillar uchun Devonaning boshiga tushgan savdolarni bilishi juda zarur edi.
O‘sha tun Rhaq Devonadan ko‘proq azob chekdi. Tongni bedor qarshilab, yuragidagi hissi yanada qudrat kasb etganini kashf qildi. U faqat qiyofasi bilan emas, ichki dunyosi bilan ham yerlik odamlarga yaqinlashayotganiga amin bo‘ldi.
Rhaq-Mirzavoy samovorxonada nonushta qilgach, tog‘dagi ko‘katlardan tayyorlagan turkana dorini eltib, raisni tinchitdi. Shundan so‘ng to peshinga qadar xonasidan chiqmadi. U bo‘lajak ishlar uchun ruhiyatini sozlab olishi kerak edi. Shu sababli shiftga tikilgancha hech nimani o‘ylamay yotdi.
Uning tinchini Dilmurodning ovozi buzdi. Rhaq erinibgina turib kerishdi-da, unga peshvoz chiqdi. Qoshlarigacha changga belangan Dilmurod qo‘lidagi qora sumkani ostonaga qo‘yib, o‘zi tol soyasidagi so‘riga borib o‘tirdi. Qaytishda ulovsiz qiynalganini aytib bo‘lgach: «Hammayoq jimjit, tinchlikmi?» deb so‘radi.
— Saboxondan darak bo‘lmadi. Shopo‘lat akamiz bugun progul qildilar. Nazarimda, Umidani olib ketganingizdan xafa, — dedi Rhaq.
— O‘zim ham shunday bo‘ladi, deb o‘ylagandim. Yana oldiga borish kerak. Endi o‘zicha kelmaydi.
Dilmurod yuvinib, choy ichib olgach, qabristonga yo‘l olishdi. Hujrani qarashdi: Devona yo‘q. Uni ertasiga ham, indiniga ham topa olishmadi. Oradan besh kun o‘tsa ham undan darak bo‘lmadi. Nima qilishni bilmay garang bo‘lib turganlarida, Saboxon kelib Devonani mozorboshida ko‘rganini aytdi. Paysalga solmay, o‘sha zahoti Devonaning hujrasiga borishdi. Ma’yus o‘tirgan Devona ularga qarab ham qo‘ymadi. Rhaqning hazil-huzuli ham e’tiborsiz qoldi.
— Menga qarang, Shopo‘lat aka, siz Umidaning ketib qolganiga xafa bo‘lganga o‘xshaysiz, a? To‘g‘rimi?

Devona boshini egdi.
— Be, shunga shunchami, — dedi Rhaq-Mirzavoy, Dilmurodga «Masala ravshan» degandek ko‘z qisib qo‘yib, — Umida erta-indin keladi. «Ungacha Shopo‘lat amakim do‘xtirxonada ishlab tursinlar», debdi. Ishga bormasangiz qaytmas ekan..
... Hozir Devonaga gapirish ortiqcha ekanini bilib, bo‘shashgan holda izlariga qaytdilar. Rhaqning gaplari ta’sir qildimi, har nechuk Devona ertasiga «ishga» keldi. Bir necha kun shu zaylda o‘tdi. Dilmurod yaxshi gapirib uning ko‘nglini ovlar, bu tayyorgarlikning mashaqqatidan emas, cho‘zilib borayotganidan kuyunardi. Devona hadeganda bo‘yin beradigan emasdi. Buni anglagan Dilmurod yana Rhaq-Mirzavoy yordamida ish tutishga harakat qildi.
Mirzavoy hovliga chiqib, Devonani tol soyasidagi so‘riga chaqirdi-da, Dilmurod tayyorlab bergan savollar bo‘yicha uni asta so‘roqqa tutdi.
— Samovarchi Asqaralining eshigiga borgansiz-a? Eshigida nima bor edi?
— Eshigida... eshak! — Devona yelkasini silkitib huzurlanib kuldi.
— Yana nima bor?
— Eshak...
— Uyida sholcha-polcha, xontaxta bormi?
Devona Mirzavoyning og‘ziga qarab indamay turaverdi.
— Uyida nima bor?
— G‘ing-g‘ing, taka-tum, taka-taka-tum, — Devona shunday deb qo‘li bilan havoda aylana chizdi.
«Patefon shekilli», deb o‘yladi Dilmurod uning harakatlariga razm solib.
— Shopo‘lat aka, manavi xo‘jayin mendan pakana,a? Asqaralining nevarasi ham shunday. Ularning orasida nima farq bor?
— Pak-pakana...
— Kapalakni bilasiz-a, musichani ham bilasizmi? Ularning bir-biridan nima farqi bor?
Devona atrofiga olazarak qaradi: aftidan, musicha yoki kapalak izladi. Ammo ko‘zi eshikdan kirib kelayotgan raisga tushib, o‘rnidan turib ketdi. Orqasiga chekindi.
Dilmurod Devonaning raisdan ozor chekkanini sezdi.

Rais qamchinini o‘ynatgancha etik qo‘njiga urib-urib kelardi. Do‘xtirlar bilan sovuqqina so‘rashib, so‘riga omonat o‘tirdi.
— Bu nimasi yana! Odamlar do‘xtirxonaga yo‘lamaydigan bo‘lib qolishibdi-ku?
— Qani, ichkari kiraylik...
— Menga shu yer ham bo‘laveradi, ichkari dim.
— Shopo‘lat aka, sizga ruxsat, boravering.
Devona osongina qutulganidan quvonib tezgina chiqib ketdi. Rhaq-Mirzavoy voqeani raisga asta tushuntirdi. Mamarayim uning gaplarini bo‘lmay tingladi. Keyin hech nima eshitmaganday: «Jinnini yo‘latmanglar, tamom!» deb turib oldi.
— Odamlar qo‘rqyapti bu birlamchi, — dedi qarorini izohlashga urinib, — ikkilamchi, o‘zlaring o‘ylab topgan santexnikaga ham to‘g‘ri kelmaydi. Do‘xtirxona ozoda bo‘lishi kerak.
— Santexnika emas, sangigiena... — dedi Dilmurod uning xatosini to‘g‘rilab.
— Ha, nima bo‘lsa o‘sha-da, — dedi rais bepisand ohangda.
— Axir, Toshkentdan ataylab tajriba o‘tkazaman, deb kelgan bu kishi!
— Bu yer tajribaxona emas, kolxoz! Jinni kerak bo‘lsa, ana, olib ketaversin.
Rais: «Gap tamom!» degandek qamchini bilan etik qo‘njiga bir urib qo‘ydi-da, turdi.
— To‘xtang, Mamarayim aka, gapimizni eshiting. Rentgen apparatini bilasiz-a? Dizelni ham eshitgansiz. Aslida Rentgen ham, Dizel ham olimlarning nomi. Dilmurodjon antiqa bir asbob yasaganlar. Shu bahona qishlog‘ingizning nomi dunyoga mashhur bo‘lsa yomonmi?
Mamarayim, meni mazax qilyaptimi bu, deb bir qarab oldi. Rhaq-Mirzavoyning jiddiy turganini ko‘rib, hovridan tushdi.
— Menga qolsa, yo‘q demayman. Lekin odamlar...
— Odamlarga tushuntiramiz.
— Yaxshi, agar biror gap qo‘zg‘alsa, ranjimaysizlar... Asbobga «Kesganbel» deb nom beradimi, balo deydimi, bari bir ayab o‘tirmayman... — Rais shunday deb chiqib ketdi.

Ertasiga Rhaq raisga uchrashdi-da, toqqa chiqib ketishayotganini, dorivor giyohlar terib tushajaklarini aytib ruxsat oldi. Sahar chog‘ida, Asqarali ikkita eshakka to‘qim urib bergach, yo‘lga tushishdi. Dovon oshib yuqorilashgan sari archazor qalinlasha bordi. Salqin havoda etlari junjikdi. Eshakda yurib o‘rganmaganlari uchun endi piyoda bo‘lib olishgan edi. Dilmurod atrofga boqib to‘ymasdi. Yolg‘izoyoq so‘qmoq qorli cho‘qqi tomon uzayib boraveradi. Qorli cho‘qqining uchi esa ko‘rinmaydi. Paxmayib ketgan qo‘ng‘ir bulut xuddi tog‘ cho‘qqilariga ilashib qolganday qimirlamasdan turibdi.
«Odamning hayoti ham tabiatdagi daraxtu ko‘katlarga o‘xshaydi, — deb o‘ylardi Dilmurod. — Odamlar har xil bo‘lganidek, daraxtlar ham turlicha. Biri istagancha egilaveradi. Biri egilishdan ko‘ra sinishni ravo ko‘radi. Mana, archalar qiyalikda ham tik o‘syapti. Ularni qor ko‘mib tashlaydi, sel yulmoqchi, shamol egmoqchi bo‘ladi. Lekin bari bir u tik o‘saveradi. Qorning ham, selu shamolning ham o‘tkinchiligini biladi...»
Eshagini yetaklab olgan Rhaq Dilmuroddan besh qadamcha orqada kelardi. U ham bu ajib manzaraga suqlanib boqar, bunday go‘zallikni xayolan Tangdan izlardi. «Tang ham balki qachonlar shunday sehrli bo‘lgandir, — deb o‘ylardi u. — Ajdodlarimiz xuddi shunday sof havoda nafas olgandirlar. Tabiatning bunday chiroyidan zavqlangandirlar. Hozirgi avlod esa hammasidan mahrum. Tangliklar Yerga kelsa, bularning qadriga yetarmikanlar?»
Ular bir-biriga yelka tiragan ikki tog‘ orasidan o‘tib, ko‘m-ko‘k o‘t bilan burkangan yalanglikka chiqdilar.
— Buni qarang, Mirzavoy aka, quling o‘rgilsin oromgoh bo‘ladigan joy ekanmi, a? — dedi Dilmurod to‘xtab.
— Ha, bunaqa jannatsifat joylar hamma yerda ham bo‘lavermasa kerak, — dedi Rhaq-Mirzavoy uning gapini ma’qullab.
— Attang, ming attang, — dedi Dilmurod bosh chayqab. — Biz jannatimizning qadriga yetmaymiz. Bunaqa joyda hordiq chiqargan odamga kasal degan narsa yaqinlashmaydi. Avvalo havoning o‘zi dori. Qolaversa, faqat sut yoki qimiz ichib shifo topish mumkni. Mana shu ko‘katlarning hammasi dori.

— Sizga o‘xshagan olimlar buni xalqqa tushuntirishlari kerak-da.
— E, tushuntirish bilan ish bitmaydi. Agar so‘zim o‘tsa, boshqa narsani taklif qilardim.
— Nimani?
— Hozir kattalar Qrimda dam olishni rasm qilishgan. Borib to‘g‘ri qilishadi. Yil bo‘yi ishlab charchagandan keyin dam olish kerak. Ular Qrimni ko‘rib, yaxshi taassurotlar bilan qaytishadi-yu, o‘shanaqa oromgohlarni shu yerda qurishni o‘ylashmaydi. Shuning uchun men ularni Qrimga yubortirmasdim. Ana o‘shanda ular uzoqqa borishni o‘ylamay, shu yerlarda oromgohlar qurishga majbur bo‘lishardi.
Rhaq uning rejasini eshitib, kuldi.
— Dilmurodjon, sizga razm solib turibmanu hayron bo‘laman. Bir qarasam, dono, ko‘p o‘ylab, kam gapiradigan vazmin olimsiz. Bir qarasam, bolalarcha soddalik bilan kuyunasiz.
— Bu hammada ham bor qusur, Mirzavoy aka. Siz o‘zingizni bilmay gapiryapsiz shekilli, a?
— Men ham shunaqamanmi?
— Hozir menga taqagan aybingiz to‘laligicha o‘zingizga tegishli. Hatto harakatingizda ham mo‘’tadillik yo‘q. Dam og‘ir qadam tashlaysiz, dam yugurib ketay deysiz. Ayniqsa qiyaliklarda sizga yetish qiyin. Yana, o‘pkamning mazasi yo‘q, deysiz. Ochig‘ini aytsam, ovqatni ham bir xilda yemaysiz. Kayfiyatingizga-ku mutlaqo tushuna olmayman. Sizda askiyaga moyillik bor desam, kamgap bo‘lib qolasiz. Odamovi desam, Asqarali aka bilan teppa-teng gaplashasiz. To‘g‘ri sezibmanmi?
Rhaq-Mirzavoy jilmayib bosh irg‘adi. Ammo ichidan zil ketdi. U Tang kemasidagi gen kamerasini mukammal deb hisoblagani uchun chinakam yerlik qiyofasiga kirganman, deb o‘ylardi. Holbuki, harakatlarida shuncha tafovut bor ekan. Demak, vaqt oqimining tezligidagi farq genetik kod tuzilayotgan damda aniq hisobga olinmagan. Endi diqqatni bir yerga jamlab, o‘ylab ish yuritish kerak...

Ular Novqatga kun oqqanda kirib kelishdi. Samovarxonaga kirib shu qishloqdan ketib qolgan jinnini surishtirishdi. Rhaq shu qishloqlik Mashhura ismli ayolni topish kerakligini bilsa ham sir boy bermadi.
Samovarxonadagilar jinni voqeasini eslash uchun ko‘p urinishmadi. Darrov eslashdi.
— O‘n yilning nari-berisida telba paydo bo‘luvdi,— dedi chalako‘sa bir qariya tamshanib. — Jalol so‘fining qizi, «Akam», deb boshlab keluvdi. Jalol so‘fining mullavachcha o‘g‘li bo‘lardi. Aytishlaricha, o‘shaning esi og‘ib qog‘onakan. Omma men unga o‘xshatmadim. Yo jinni bo‘g‘oniga o‘zgarib ketganmi, nevlay. Omma so‘fining qizi kichkina to‘y bergan kundan keyin jinnining ham qorasi o‘chdi. O‘shandan beri, Xudoga shukr, Novqatda jinni zoti bo‘lmadi.
Mashhuraning uyiga o‘sha qariyaning o‘zi boshlab bordi. Ichkari kirib fotiha o‘qidi-da, yumushi borligini aytib, chiqib ketdi.
Dilmurod Mashhuraning oppoq sochlari, ajin bosgan yuzi, xiyol egik qaddiga boqib, qari kampir bo‘lsa kerak, deb o‘ylagandi. Keyin bilsa u Devonaning singlisi ekan. Mashhura ham, uning muomalasi dag‘alroq eri ham mehmonlarning vrach ekaniga ishonishmadi. (Qaysi vrach, qaysi zamonda bitta jinnining tarixini bilaman, deb tog‘ oshib kelibdi?) Shuning uchun savollarga uzuq-yuluq javob berishdi. Hatto Mashhura «Nevlay, akamga o‘xshatib edim. Keyin ketib qoldi», deb gapni kalta qildi. Rhaq suhbatni yana maromiga solaman, deganda Dilmurod qovun tushirib qo‘ydi.
— Akangiz Norxo‘ja degan qo‘rboshi bilan birga bo‘lgan ekan. Buxoroda o‘qib kelgan ekan, shu rostmi?— degan savolni eshitib, Mashhuraning eri yorilib ketdi.
— Hoy, uka, menga qarang, siz unaqa ipni chuvalatavermang. Yo‘q yerdan aybni topib kelib qo‘yishni biz ham bilamiz. Opangizning umri bolalarni o‘qitish bilan o‘tyapti. Men ham kolxozda kichkina emasman. Bizni qaqshatishni o‘ylamang. Mening urug‘imda ham, opangizning urug‘ida ham bosmachi, mulla degani bo‘lmagan. Opangizning akasi qizil komandir edi. Hujjatlarimiz bor. Bizni gangitmang. Choyni ichib bo‘lgandirsizlar-a?

Bu gapdan keyin noiloj turib, samovarxonaga qaytishdi. Mashhura ularning ko‘ziga qaray olmadi. Eri bo‘lsa, pok odam ekanini to ko‘chaga qadar ta’kidlab bordi.
Samovarxonadagilar bo‘lgan voqeani eshitib achinishdi.
— Shunaqa bo‘lishini bilib, darrov izimga qayta qoluvdim, — dedi hali yo‘l ko‘rsatgan qariya. — Bu so‘ltamatga aql bitmadi-bitmadi. Eshigingga otangning qotili kelsa ham bir kechaga joy qilib bermaysanmi, it emgan. Axir uyingga non so‘rab kelishmabdi-ku? Tag‘in ham baxtiga omonliq zamon. Eski paytlar bo‘lganda mehmonning yuziga chopgani uchun sazoyi qilinardi...
— Jinnining qadamini ham o‘sha nomard qirqdi. To‘yda odamlarga ko‘rinsa izza chekaman, deb tog‘asinikiga olib borib qamab qo‘yibdi. Jinnida ham farosat bo‘larkan-da, eshigiga qaytib kelmadi.
Samovarxonadagilar Mashhuraning eriga shu zaylda la’nat tamg‘asini bosishgach, mehmonlarni (biri olib, biri qo‘yib) uylariga chorlashdi. Rhaq bilan Dilmurod qulluq qilib, samovarxonada qolishdi.
— Har holda kelganimiz chakki bo‘lmadi. Voqea ancha oydinlashdi. Devona shu xotinning akasi. Dovdirashidan bilinib turibdi. Faqat aytishga qo‘rqyapti. Endi o‘z otini aytib chaqirsak ham bo‘ladi, — dedi Dilmurod, ichiga paxta tiqilgan qattiq yostiqqa yonboshlab.
— Yarasini yangilab qo‘ymaymizmi? — dedi Rhaq o‘rnini tuzata turib.
— Bu gapingizda jon bor. Agar unga qattiq ta’sir qilgan voqeani aniqlasak, qoyilmaqom ish bo‘lardi. Lekin bu voqeani bularning o‘zlari ham bilmasa kerak. Har holda, bosmachilarga bog‘liqqa o‘xshaydi. Boshiga urishganmi, qo‘rqitishganmi, qiynashganmi, ishqilib, bir gap bo‘lgan. Askar qalpog‘i esingizdami? Demak, u Mashhuraning katta akasiniki. Demak, jinni aqlini butunlay yo‘qotmagan. Bu ishimizni ancha yengillashtiruvchi dalil!
Dilmurod «kerakli narsalarni» bilib olganidan mamnun edi. Rhaq esa Mashhuraning yashirin o‘ylarini o‘qib, Sabohiddinning qismatiga yanada kuchliroq qayg‘urardi.
Novqatdan qaytishgandan so‘ng Dilmurod sinovga tayyorgarlikni tezlashtirdi. Devona xonaga kirib yotishga to‘rt marta bo‘yin bermadi. Oxiri, hech qanday qo‘rqinchli hodisa sodir bo‘lmasligiga ishonch hosil qilgach, ustiga charm qoplangan taxta so‘ri ustiga chiqib ko‘zlarini chaqchaytirgancha jim yotdi. TET ishga tushib impuls yuborilgach, hushidan ketdi. Rhaq savol nazari bilan Dilmurodga qaradi.