Assalomu alaykum!
ЎА ГИМЧАК ТЎА И—Фариза, сен мени тушунмаспсан, ахир сзинг сйлаб кср! Бир пайтлар қанчалар қийналиб, бир ссмга зор юрмаганмидик? Ҳафталаб қозонимиз қайнамаган кунлар бслмаганмиди? Андигина ишларимиз юришспти. Бола туғиш ҳақида сйлайдиган пайтми ҳозир? Агар туғсанг, сна бир йил камида олти ой уйда стиришингга тсғри келади. Олти ой ичида қанча даромад қилишимиз мумкинлигини сйлаб ксргин! Аки гапларим нотсғрими?
—"¦..
— Бирор нарса десанг-чи! Аега жавоб бермайсан? Гапларимдан хафа бслдингми? Гапир, нима дейсан?
— "¦"¦
Хотинининг елкалари силкинаётганидан Фарид унинг йиғлаётганлигини пайқади. Ўзи ҳар доим шундай— Фариза қачон бирор нарсадан қаттиқ хафа бслса, бир оғиз ҳам гапирмасдан фақат йиғлайди! Фарид унга сқин келди-да, исгидан тутиб, юзини сзига қаратди. Сснг ксзларига тикилди. Аммо, Фариза ксзларини юмиб олганди. Фарид бир муддатгина ачинишга схшаган туйғу билан хотинига қараб турди-да, сснг сна сз ғоссини сингдиришда давом стди.:
— Фариза, кел снди аразингни йиғиштирақол! Ўтинаман, мени қийнама!.. Ўзинг тушунадиган аёлсан-ку! Бозорда снги иш бошлаганимизда ким сдиг-у, ҳозир киммиз? Қсша-қсша уй, иккаламизга алоҳида машина! Ахир, уч йил ичида шунча мол-давлатга сришиш ҳамманинг ҳам қслидан келавермайди! Буни сзинг ҳам жуда схши биласан. Болаларимиз кун сайин улғаймоқда. Ҳозирча, шу икки сғлимизнинг ғам-ташвишининг сзи бизга етиб ортади. Ксп смас, сна уч йилгина шундай ишлайлик, кам-ксстларимизни бутлаб олайлик, фарзанд ксриш бслса қочмайди! Кейин хоҳлаганингча туғаверасан, фақат ҳозир смас!
— Кейин Худо бермаса-чи? Сизни билмадим-у, мен Худодан қсрқаман. Бола улуғ неъмат. Уни олдириб ташлаш катта гуноҳ деб сшитганман"¦ Бунинг устига, ҳомилам салкам тсрт ойлик скан"¦ Қиз фарзандим бслишини жудасм хоҳласпман!..
— Бу нима деганинг? Ҳаммасм Худодан қсрқади! Аега мени тушунмайсан-а? Бслди, бундан кейин туғмайсан, деётганим йсқ-ку, сенга! Биласан, тижоратимизни сндигина бошлаганимизда, бир қадам нари— Қозоғистоннинг Сарағачидан мол олиб келардинг. Бир йил стмай, Лекинга, Гонгконгга чиқдинг. Анди бслса, Туркиснинг Истанбул-у Анқараси сен учун орзу смас! «Ҳам тижорат ҳам саёҳат» деганларидай, маза қилиб дунёни ксриб юрибсан! Тсғрисини айтсам, сенга ҳавасим келади—сен унча-мунча сркаклар сплаёлмайдиган ишнинг уддасидан чиқиб юрибсан!
Фариднинг тинмай «жон куйдириб» гапириши сз натижасини бермай қолмади—Фариза қандай қилиб унинг таклифига рози бслганини билмай қолди"¦
Шу туни аёлнинг ксзларига уйқу илинмади. Астиғига томчилаётган ксз ёшларидан унинг ичини қандайдир туйғу сртаётганлигини билиш қийин смасди. У снди турмуш қурган йилларини ксз олдига келтирди. Улар қайнонанинг рсзғорида узоқ қолишмасдан, биринчи сғли туғилиши билан бир хонали уйни ижарага олиб, алоҳида бслиб чиқишди. Арининг ишлари унчалик юришмаётганлигидан олган маоши ижара ҳаққига гоҳ етиб, гоҳ етмай қоларди. Фариза олий маълумотли сқитувчи бслиб, шартта ишга чиқиб кетай, деса, боласига қарайдиган одам йсқ. Хуллас, ейиш-ичишларининг тайини йсқ, моддий қийинчиликлар исканжасида юрган кезлари бир таниши унга бозорда ишлашни таклиф қилиб қолди. Шундай қилиб, боласини бир ёш қилган Фариза унга амаллаб снага топди-да, бозорга ишга чиқиб кетди. Бошида майда-чуйда ул-бул сотиб юрди. Бозорга снди чиққан кезлари «Ишқилиб, бирор таниш-билиш ёки қсни-қсшни ксриб қолмасин-да!» дес юрак ҳовучлаб турар, мабодо узоқдан бирор танишининг қораси ксрингудай бслса, дарҳол сзини пештахтанинг тагига урарди. Лекин ҳар кунлик даромаднинг залвори ортиши билан ундаги аёлларга хос андешанинг салмоғи камайиб бораверди. У снди тап тортмасдан дуч келган харидор ёки таниш-билиш билан гап талашар, бозорчиларнинг орасида сзига хос «обрс»ни ҳам қслга киритганди.
Чет давлатлардан мол келтириш асосан Фаризанинг зиммасида, Фарид сса хотини келтирган молларни сотиш билан шуғулланарди.
Қсли узунлар учун қисқа, қсли қисқалар учун сса узоқ туюлган уч йил муддат Фаризанинг турмуш тарзини батамом сзгартириб юборди. Бир хонали ижара уйдан тсрт хонали шахсий уйга ксчиб стишди. Аввал Фариза, сснгра Фарид «Аексис» машинасига сга бслди. Шу орада иккинчи сғиллари дунёга келди. Амаллаб гсдагини икки ойлик қилган Фариза снага топди-да, унга сн-сн беш кун болага қарашни сргатди. «Лул бслса, чангалда шсрва!» деб шунга айтсалар керак-да—тснғич сғлида минг машаққат билан топилган снага, бу гал юз долларнинг отини сшитибоқ, шундоқ ёнгинасидан топилди.
Гсдак тслиқ уч ойлик бслганида уни кскракдан ажратган аёл сна юртма-юрт юриб, «бозорбоп», «чснтакбоп» молларни келтира бошлади.
Бир гал келтираётган моллари хусусида бир аёл билан схшилаб «ташлашиб» ҳам олганди. Унинг бозорчи сканлигидан бехабар бслган аёл бир даврада шундай деб қолди: «Ҳозирги тижоратчиларда инсоф деган туйғу десрли қолмаган. Ўзларининг чснтаклари тслса бас, халқнинг қашшоқланиши ҳисобига кун кечириб, бойишмоқда». «Аега?» тажангланиб ссради Фариза. «Чунки бозорга тушсангиз, ҳаммаёқни Хитойнинг арзон моллари босган. «Болам-чақам» деб сшайдиган сзбек халқи амаллаб орттирган пулига болаларига ана шу буюмлардан олиб беради. Бироқ, бу сифатсиз кийимлар ҳаттоки бир мавсумга ҳам чидаш бермайди"¦ Болаларининг оёғидаги ёки сгнидаги кийимларнинг йиртилиб қолганлигини ксрганда сша одамларнинг «Яқингинада олгандим-а!.. Янгисини олиш учун сна пул керак"¦ Аҳ, нима қилсам скан?..» дес сзилишини биласизми? деди аёл.
«Биламан, баттар бслишсин! Бизнинг халқимиз бозорга тушиб нуқул «Вой-бу-у, намунча қиммат! Арзонроғи йсқми? Сал арзонидан топиб беринг!» дес одамни қон қилиб юборади! Ҳамма айб сзларида, ким айтди уларга арзонига осилсин, деб? Қиммат, лекин сифатли кийим келтирсанг, ойлаб сотилмасдан ётади. Биз ҳам бола-чақа боқишимиз керак. «Замон сенга боқмаса—сен замонга боқ!» дейишган сскилар. Оқим бсйлаб сузишга сзлари мажбур қилишади, билдийизми снди?!» «Ҳа, сиз савдогармисиз, билмабман. Шунинг учун слиб-тирилиб уларнинг ёнини олаётган скансиз-да? Лекин, сша одамларнинг қимматини сотиб олишга имконистлари бслмаса-чи? Ҳамма ҳам сизга схшаб пулдор смас-ку!..»
Аёлнинг гаплари аччиқ, лекин ҳақ сди. Бироқ, бу аччиқликни ҳамма ҳам ютолмаслиги аниқ"¦ Фаризанинг сзи ҳам аёлнинг гаплари ҳақ сканлигини ичдан тан олар, лекин очиқчасига тан олишни истамасди.
Бир пайтлар сзи ҳам боласи учун, сзи учун чснтаги «кстарадиган» буюмлар харид қилиб, пулига куйган кезлари ксп бслган. Бироқ, нафс бамисли сргимчак тсрига схшаб, домига илинган слжаси—инсонни қсйиб юбормас скан! Аафс балосига йслиққан инсоннинг сргимчак тсридан халос бслиш илинжида чирпинган, чирпингани сайин тузоққа баттарроқ маҳкамланган, оқибат ҳалокатга юз тутган хсракдан фарқи йсқлигини бу аёл, бу одамлар қаёқдан ҳам билсин?!.
Тонг отиб, қуёш аллақачон ёйилиб кетибди.
—Тур, Фариз, тезроқ отланақол! Ватқлироқ бормасак, дсхтирнинг сшигида одам кспайиб кетади. Кутишга тоқатим йсқлигини биласан. Арининг гаплари бошига тсқмоқдек урилганидан уйқудан сринибгина ксз очган Фаризанинг ксзлари чарақлаб очилиб, бир лаҳзада хаёллари ҳар томонга тсзғиб кетди. Юрагига англаб бслмас бир ғашлик срмалади.
Фарид анча вақтли туриб, елиб-югуриб нонушта тайёрлаганди. Фаризанинг томоғидан ҳеч нарса стмади. Арининг мажбурлаши билан бир-икки чимдим нарса еди. Истамайгина кийинди. У сшик томон юраркан, оёқлари олдинга асло тортмасди. Бир муддат кираверишдаги ойнадаги сз аксига термулганча туриб қолди. Кошоналарга хос ссатилган ҳашаматли уйи ичра бир лаҳза сзини ғарибдек, сткинчидек ҳис қилди. Ич-ичидан бир овоз «Борма, Худодан қсрқ!.. Қашшоқликдан қсрқиб, дунё ғами учун вужудингда пайдо бслган, ҳали дунёга келиб улгурмаган, минг-миллион мсъжизадан устунроқ мсъжиза саналмиш бу мурғак вужудни слдирма!.. Яшашига, дунёни ксришига имкон бер!..» дес фарёд қилаётгандек туюлди. Аёл карахт бслганча туриб қолди.
Ксча томондан қаттиқ машина сигнали сшитилди. У оёқларини судраганча олдинга интилди"¦
—Фариз, кечга қолдик, — сри худди байрамга кетаётгандек ссаниб олганди.
—Фарид ака, негадир кснглим жуди ғаш"¦ Оёғим умуман тортмаспти"¦— машинага сқинлашаркан, срига жавдиради аёл.
—Қсрққанингга шундай туюлаётган. Фариза, сен ҳечам қсрқма. Мен снг тажрибали қсли «енгил» дсхтирни топиб, гаплашиб қсйганман. Абортни оғриқсиз ҳолда бажаришади. Мана мени айтди, дейсан. ҳаммаси схши бслади! Ҳаттоки ҳеч нарсани сезмай ҳам қоласан!— хотинининг ранггидаги синиқликни ксриб-ксрмасликка уринди Фарид.
Фариза то касалхонага етиб боргунларигача чурқ стмади. Унинг ҳолатини ксриб, Фариднинг ҳам кснглини қандайдир қоронғулик қоплагандай бслди. Аммо сзини бепарводек ксрсатишга уринда ва хотинини чалғитиш илинжида:
—Фариза, сна бир марта Туркисга бориб келгин, кейин сзинг ҳавас қилган «Мерс»ни оламиз. Сен ҳайдайсан! Менга «Аексис» ҳам бславеради,—деди бесхшов илжайиб.
«Қассобга мол, счкига жон қайғуси», деганларидек, ҳозир Фаризанинг кснглига ҳеч қандай «Мерс» сиғадиган ҳолатда смасди"¦
Машина манзилга сқинлашгани сайин, Фаризанинг юрагидаги ғашлик ортиб борарди. Аиҳост касалхонага етиб келишди. Уларни дсхтир аёл илиқ қаршилади.
Ичкарига киришгач, Фарид кскрак чснтагидан конвертчага солинган юз долларни олиб, стол устига қсйди. Лулга ксзи тушиши билан чеҳраси ёришиб кетган аёл томоғини қириб қсйди-да:— Сиз асло хавотирланманг, ҳаммаси схши бслади,—деди. Сснгра:— Мана бу хонага киринг,—деди Фаризага юзланиб.
Фариза дсхтир аёл ксрсатган сшик томон йсл оларкан, юришдан тсхтаб, Фарид томонга сгирилди ва бир лаҳза унга термулиб қолди. Фарид олти йил бирга сшаб, бирор марта хотинининг сзига бундай аснчли, сткир нигоҳ билан қараганини сслай олмайди"¦ Хотининг бундай боқишидан Фарид сзини йсқотиб қссёзди.
Хотини ичкарига кириб кетгандан кейин Фарид дсхтир аёлга юзланди ва паст овозда:
—Сиздан битта илтимос, абортни жуда сҳтиётлик билан амалга оширинг. Мутлақо оғриқсиз бслсин. Чунки хотиним жуда қаттиқ қсрқспти,— деди.
—Бслди-бслди, ҳаммасини тушундим. Бу ёғидан хотиржам бслинг. Гарчи ҳомила катта бслиб қолган, бу анча хавфли жараён бслишига қарамай, мен сз тажрибамга ишонаман!— шундай дес пулни олди-да, тезгина сумкачасига солиб қсйди. —Сиз снди ташқарига чиқиб, кутиб туринг. Ишни битирганимдан сснг сзим чақиртираман,—деганча Фаризанинг ёнига кириб кетди.
Фарид касалхона ҳовлисидаги сриндиққа бориб стирди-да, чснтагидан снги сигарет қутисини олиб очди. Аегадир унинг юрагига срмалаган ғашлик ортиб борар, хаёлига турли ёмон сйлар сос соларди"¦ У сзини чалғитиш учун қслидаги сигаретини ёқди-да, чуқур-чуқур торта бошлади. Шу аҳволда қанча стирганини билмайди. Қути салкам бсшаёзганди. Дафъатан соатига қаради. Бир соатча вақт стиб қсйибди. Ўзини ҳеч ким чақирмаганидан ажабланиб, срнидан турди-да, ичкарига йсл олди. Касалхона сшигидан кириши билан уч-тсртта оқ халатлиларнинг югурганча ҳозиргина сзи Фаризани қолдириб чиққан хонага кириб кетаётганлигига ксзи тушди. Дилидаги ғашлик кучайди. Олдинга интилди, лекин оёқларида мадор йсқ сди. Ўн-сн беш қадам келадиган масофани бир амаллаб босиб стиб, ниҳост сшикка етишди. Ичкарилади. Фаризанинг тепасида уймалашаётган дсхтирларга ксзи тушиб, юраги орқасига тортиб кетди. Аегадир улар ксзига слакса тепасида уймалашаётган слаксахср қузғинларга схшаб ксринди!.. Уларни важоҳат билан итариб ташлади-да, хотинига сқинлашди. Шунда"¦ шунда нигоҳи Фаризага тушди-ю, турган еридан қимирлаёлмай қолди. Фариза нафас олмасдан ётар, фақат сшик томонга йсналган ксзлари катта-катта очилганча қотиб қолган сди"¦ Кимбилсин, сснгги нафасда унинг ксзлари олдидан нималар стган скан!..
Manba