Bismillahir rohmanir rohim.

SHUF’A KITOBI

{Shuf’a — uy va yerlari tutash bo‘lgan qo‘shnilarning bir-birlarining uy va yerlarini hamda biror mulkka sherik yoxud biror mulkda ulushi (nasibasi) bor kishilarning bir-birlarining ulush (nasiba)larini birinchi bo‘lib sotib olish huquqlaridur. Shunga binoan, qo‘shni yon qo‘shnisining ijozatisiz o‘z uyi va yerini hamda sherik sherigining ruxsatisiz o‘z ulushi (nasibasi)ni birovga sota olmas}.

1-bob. Taqsimlanmagan (umumiy) mulqda shuf’a (huquqi) mavjud, agar ul mulk taqsimlanib, chsgaralari belgilangan bo‘lsa, unda shuf’a (huquqi) yo‘qdur.

Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam har qanday taqsimlanmagan (umumiy) mulkka nisbatan shuf’a (huquqini) joriy qildilar. Agar umumiy mulk taqsimlanib, chegaralari belgilangan bo‘lsa, unda shuf’a (huquqi) yo‘qdur».

2-bob. Biror mulkda shuf’a huquqi bor kishiga o‘shal mulkni birovga sotishdan oldin «Olasanmi?» deb taklif qilmoq haqida

Amr ibn Sharid rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning ozod qilgan qullari Abu Rofi’ raziyallohu anhu Sa’d ibn Abu Vaqqosning huzurlariga kelib, ul kishiga: «Hovlingizdagi uyimni mendan sotib olingiz!» — dedilar. Sa’d: «Olloh taolo haqi, men senga (uying uchun) to‘rt ming (boshqa rivoyatda «turt yuz» misqol)dan ortiq bermasman, shunda ham muayyan muddatda bo‘lib-bo‘lib berurman», — dedilar. Abu Rofi’: «Uyimni besh yuz dinorga oladirgan xaridor bor erdi. Agar men Janob Rasulullohning «Qo‘shni qo‘shniga (uy-joylarining) tutashligi birlan (boshqalardan ko‘ra) haqliroqdur» deganlarini eshitmaganimda erdi, besh yuz dinorga oladirgan xaridorim bo‘la turib, uni sizga to‘rt yuz dinorga bermas erdim!» — dedilar-da, uylarini ul kishiga (to‘rt yuz dinorga) sotib yubordilar».

3-bob. Qo‘shnilardan qaysinisi yaqinroq?

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan: «Yo Rasulalloh, mening ikkita qushnim bor, ularning qay biriga hadya qilayin?» — deb so‘radim. Janob Rasululloh: «Qay birining eshigi o‘zingga yaqinroq bo‘lsa, o‘shanga», — dedilar».

Bismillahir rohmanir rohim.

ODAM YOLLAB ISHLATISH HAQIDA KITOB

1-bob. Solih odamni yollab ishlatish haqida

Olloh taoloning qavli: «Ey otajon, uni (Musoni ishga) yollangiz, zero siz yollagan shaxs eng yaxshi, kuchli, ishonchlidir» («Qasas» surasi, 26-oyat).

Abu Muso raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Nabiy sallallohu alayhi va sallamning huzurlariga ikki ash’ariy birlan birga kelib: «Bilishimcha, bular amal so‘rab kelishgan», — dedim. Shunda Janob Rasululloh: «Biz amal so‘rab kelgan odamni amalimizga ta’yin qilmasmiz!» — dedilar».

2-bob. Bir necha qiyrotga qo‘ychivonlik qilish haqida

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam: «Olloh taolo yuborgan barcha payg‘ambarlar qo‘ychivonlik qilishgan», - dedilar. Sahobalar: «Siz ham qo‘ychivonlik qilganmisiz, yo Rasulalloh?» — deb so‘rashdi. Janob Rasululloh: «Ha, bir necha qiyrotga Makka ahlining qo‘ylarini boqar erdim», — dedilar».

3-bob. Zarurat tug‘ilganda yoki ahli Islomdan biror odam toiilmaganda mushriklarni ham yollab ishlatishning joizligi haqida

Nabiy sallallohu alayxi va sallam Xaybar yahudiylarini yollab ishlatganlar.

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Janob Rasululloh va Abu Bakr (avval) Banu ad-Dayl qavmiga, keyinchalik Banu Abd ibn Adiy qavmiga mansub bir odamni (u Quraysh kofirlari dinida erdi) mohir yul ko‘rsatuvchi bo‘lgani uchun o‘zlariga yo‘l ko‘rsatuvchi qilib yollashdi-da, unga ikki tuyalarini topshirib, u birlan uch kechadan keyin Savr g‘orida uchrashishni va’dalashishdi. U uchinchi kechaning tonggida tuyalarni ularga (eson-omon) topshirdi. Shu yerdan ular Omir ibn Fuhayra va yul ko‘rsatuvchi birlan birga yo‘lga tushdilar. Yo‘l ko‘rsatuvchi ularni sohil bo‘ylab boshlab ketdi».

4-bob. Agar kishi bir odamni uch kun, bir oy yoki bir yildan keyin ishlab berish sharti birlan yollagan bo‘lsa, joizdur. Faqat, ikkalasi va’dalashilgan vaqt kelganda o‘rtalaridagi kelishuvga vafo qilmoqlari darkor bo‘lur.

Bu yerda yuqoridagi hadis takrorlangan.

5-bob. G’azot vaqtida xizmat qilishi uchun odam yollash haqida.

Ya’lo ibn Umayya raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Janob Nabiy sallallohu alayhi va sallam birlan birga Usra g‘azotiga chiqdim. Bul g‘azotda ishtirok qilganim mening eng umidbaxsh amallarimdan erdi. O’shal g‘azot vaqtida menga xizmat qilmog‘i uchun bir odamni yollagan erdim. U bir odam birlan janjallashib, biri ikkinchisining barmog‘ini tishlab oldi. Barmog‘i tishlangan odam tishlagan odamning og‘zidan barmog‘ini tortib olganda uning kurak tishi tushib ketdi. Keyin, ikkalasi janjallashib Janob Rasulullohning huzurlariga borishdi. Ul zot: «Ul o‘z barmog‘ini ayg‘ir kabi chaynagin, deb og‘zingga tiqmagan-ku!» — dedilar».

6-bob. Bir odamni yollab, unga qilinadirgan ish muddatini aytgan, ammo uning qanday ish ekanligini aytmagan kishi haqida

Olloh taoloning qavli: «(Shuayb) aytdi: «(Ey Muso, agar rozi bo‘lsang), menga sakkiz yil ishlab berishing badaliga men senga mana shu ikki qizimdan birini nikohlab bermoqchiman. Agar o‘n yil to‘la ishlab bersang, sen tomoningdan (bizga marhamat bo‘lur). Men seni qiynashni istamayman. Inshoolloh, sen mening solih odam ekanligimni ko‘rursan». (Muso) dedi: «Mana shu sen birlan mening o‘rtamizdagi (bitimdur). Ikki muddatdan qay birini ado etsam bas, menga zo‘rlik qilinmas. Olloh aytayotgan so‘zimizga guvohdir» («Al-Qasas» surasi, 27-oyat).

7-bob. Yiqilay deb turgan devorni tiklash uchun odam yellashning joizligi haqida

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «So‘ng, (Muso va Xizr alayhissalom) yana yo‘lga tushdilar, yiqilay deb turgan bir devorni ko‘rishgach, (Xizr alayhissalom) qo‘llari birlan uni tiklab qo‘ydilar. Shunda Muso alayhissalom Xizr alayxissalomga: «Agar xohlasangiz, shu mehnatingiz uchun haq olishingiz mumkin», — dedilar».

8-bob. Kunning yarmigacha (peshingacha) odam yollab ishlatish xususida

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday deb marhamat qildilar: «Sizlar birlan ikki kitob ahlini (ya’ni, yahudiy va nasorolarni) quyidagicha qiyoslash mumkin:
Bir odam: «Kim ertalabdan kunning yarmiga qadar bir qiyrot haq uchun menga ishlab berur?» — deb odam yollamoqchi bo‘ldi. Shunda yahudiylar (rozi bo‘lib) unga yollanib ishlashdi. Keyin, u (yana): «Kim kunning yarmidan asrgacha bir qiyrot haq uchun menga ishlab berur?» — dedi. Shunda nasorolar (rozi bo‘lib) unga yollanib ishlashdi. So‘ng, u (yana): «Kim asrdan to Quyosh botguncha ikki qiyrot haq uchun menga ishlab berur?» — dedi. Ana o‘shal yollanganlar siz (musulmonlar)dursizlar. Shunda yahudiy va nasorolar gazablanib: «Biz ko‘p ishladik, ammo kam haq oldik», — deyishdi. Odam yollagan kishi ularga: «Men haqingizdan urib qoldimmi?» — dedi. Ular: «Yo‘q, (va’dalashilgan haqni to‘la-to‘kis berding)», — deyishdi. U: «Mening fazlim shunday, uni o‘zim istagan kishiga ato eturman!» — dedi».