53-bob. Sotib olingan oziq-ovqat mahsulotlarini qo‘lga olmay (ushlamay) turib qayta sotib yuborish yoki o‘zingda yo‘q narsani (ya’ni, sotib olingan joyingda qoldirgan narsangai) qayta sotib yuborishing haqida

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallamning bizlarga man’ qilgan narsalari sotib olingan oziq-ovqat mahsulotlarini ushlamay turib (sotib olingan joyda qoldirgan holda) qayta sotib yuborish bo‘lib, bul amrlari bo‘lak narsalarga ham taalluqli, deb o‘ylayman».

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kimki oziq-ovqat mahsuloti sotib olgan bo‘lsa, uni qo‘liga olmay turib qayta sotib yubormasin!» — dedilar».

54-bob. «Kimki biror oziq-ovqat mahsulotini ko‘tara sotib olgan bo‘lsa, uni uloviga ortmay (ya’ni, sotib olingan yeridan bo‘lak joyga olib bormay) turib qayta sotib yubormasligi kerak, chunki tijorat odobi shuni taqozo qilur!» — deb hisoblagan kishi haqida

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning davrlarida odamlarning oziq-ovqat mahsulotlarini ko‘tara sotib olib, ularni turgan yerlarida qayta sotib yuborayotganlarini va ulovlariga ortib, bo‘lak yerga olib borib sotmaganlari uchun kaltaklanganlarini ko‘rdim».

55-bob. Agar kishi biror mato’ yoxud ulov sotib olib, uni sotuvchining huzurida (omonat) qoldirsa, joizdur

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam biznikiga ko‘pincha ertalab yoki tushdan keyin kelardilar. Madinaga hijrat qilishga (Olloh taolodan) ruxsat bo‘lgan kuni ersa har safardagidek emas, balki tush paytida keldilar. Janob Rasulullohning biznikiga kelayotganlari Abu Bakrga xabar qilinganda, ul kishi: «Biror muhim voqea yuz bergan bo‘lsa kerak, aks holda biznikiga bu vaqtda kelmagan bo‘lardilar», — dedilar. Janob Rasululloh xonaga (uyga) kirganlarida, bizga ishora qilib: «Bular tashqari chiqib turishsin!» — dedilar. Janob (Abu Bakr): «Yo Rasulalloh, bular mening qizlarim Oisha va Asmodur», — dedilar. So‘ng, Janob Rasululloh: «(Madinaga) hijrat qilish lozimligi menga xabar qilindi (vahiy keldi)», — dedilar. Otam: «Birga junaymizmi, yo Rasulalloh?» — dedilar. Janob Rasululloh: «Ha, birga jo‘naymiz», — dedilar. Otam: «Yo Rasulalloh, menda safarga tayyorlab quyilgan ikki tuya bor, bittasini olingiz!» — dedilar. Janob Rasululloh: «Uni sotib oldim, (hozircha o‘zingizda turaversin!)» — dedilar».

56-bob. (Musulmon odam musulmon) birodarining savdosiga, toki uning o‘zi ruxsat bermaguncha yoxud o‘zi (savdoni) tark qilmaguncha, zinhor aralashmas hamda o‘z molini o‘tkazish yoki biror molni sotib olish uchun (musulmon) birodarining savdosini aynitmas!

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Birortangiz birodaringiz savdosi ustiga savdo qilmangiz!» — dedilar».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘troq aholini ko‘chmanchilar molini olib qolib, qimmat narxda sotib berishdan qaytardilar».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘troq aholini ko‘chmanchilar molini olib qolib, qimmatroq narxda sotib berishdan qaytardilar-da, bunday dedilar: «(Birovni aldash uchun) molning narxini ataylab oshirmangizlar, birodaringiz savdosi ustiga savdo qilmangizlar, birodaringiz xutbasi ustiga xutba qshshangizlar, birorta ayol o‘z (muslima) singlisini rizqini tortib olish uchun uning taloq qilinmog‘ini talab qilmasin».

57-bob. «Kim oshdi» savdosi haqida

Ato rivoyat qiladilar: «O’ljalarni «Kim oshdi» savdo qilsa, bo‘laveradi, deb hisoblaganlarni ko‘rdim».

Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Bir odam o‘z quliga: «O’lganimdan keyin, ozodsan» — deb va’da qilib quydi, ammo u (tez fursatda o‘shal qulni sotib puli(ni sarf qilish)ga muhtoj bo‘lib qoldi. Shunda Janob Rasululloh (o‘shal odamga yordam qilmoq uchun) qulni (sotib) oldilar-da, (uni «kim oshdi» savdosiga quyib): «Buni mendan kim sotib olur?» — dedilar. Uni Nu’ayn ibn Abdulloh falon va falon narxga sotib oldi. So‘ng, ul zot sotilgan qulning pulini o‘shal odamga berdilar».

58-bob. Molning bahosini sun’iy oshirish haqida haqida hamda «Bunday savdo nojoiz» deganlar xususida

Ibn Abu Avfo: «Molning bahosini sun’iy oshirguvchi odam sudxo‘r, xoin va aldamchi bo‘lib, topgani halol ermas» deydilar.

Nabiy sallallohu alayhi va sallam: «Aldamchining joyi duzaxdur. Kimki biz buyurmagan ishni qilsa, ul ish rad etilur» — deganlar.

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam molning bahosini sun’iy oshirishdan qaytardilar».

59-bob. Tug‘ilmagan bo‘taloqni sotish haqida

Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam tug‘ilmagan bo‘taloqni sotishni man’ etdilar. (Johiliyat davrida joriy bo‘lgan qoidaga binoan tuyaning hali tug‘ilmagan bo‘talog‘ining bo‘talog‘ini ham sotishardi).

60-bob. Matoni (taxini ochib kurmay, faqat) ushlab ko‘rish sharti birlan savdo qilmoqlik haqida

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (qorong‘uda) matoni (taxini ochib kurmay, faqat) ushlab ko‘rish sharti birlan savdo qilmoqdan qaytardilar».

Abu Sa’id raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam munobazadan qaytardilar. Munobaza — kishining o‘z matosini birovga ushlab ko‘rmaslik va taxini ochib qaramaslik sharti birlan sotmog‘idur. Shuningdek, ul zot mulomasadan ham qaytardilar. Mulomasa — matoni taxini ochib kurmay, faqat ushlab ko‘rish sharti birlan sotmoqlikdur».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kishining yalang qavat kiyim kiyib yurmog‘idan hamda uning etagani yelkasiga tashlab olmog‘idan qaytardilar, (chunki ul shunday qilsa, avrati ko‘rinib qolur). Shuningdek, ul zot mulomasa va munobaza sharti birlan savdo qilmoqliqdan ham qaytardilar».

61-bob. Sotuvchi tuya, sigar va sovliq kabi sog‘in hayvonlarni sersut qilib ko‘rsatish maqsadida ataylab sog‘may quymasligi lozim!

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Tuya va sovliqlaringizni (sersut qilib ko‘rsatish maqsadida) ataylab sog‘may quymangizlar! Kimki (bilmay) shunday hayvonni sotib olgan bo‘lsa, uning ixtiyorida ikki yul bordur, biri — uni sog‘ib ko‘rgach, ma’qul bo‘lsa, o‘zida olib qolmoqlik, ikkinchisi — uni egasiga qaytarib bermoqlikdur Agar qaytarib beradirgan bo‘lsa, (bir-ikki kun soqqani uchun) bir so’ xurmo qo‘shib bersin!» — dedilar».

Abdulloh ibn Mas’ud raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Kimki ataylab sog‘ilmagan sovliqni (bilmay) sotib olgan bo‘lsa, uni egasiga qaytarib berur, ammo (bir-necha kun soqqani uchun) bir so’ xurmo ham berur. Janob Rasululloh bozorga mol olib kelayotganlarni to‘xtatib, ulardan oziq-ovqat mahsulotlarini ko‘tara sotib olib, o‘shal yerning o‘zida qayta sotmoqdan ham qaytardilar».

Abu Hurayra ryaziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallollohu alayhi va sallam: «Bozorga mol olib kelganlarning yo‘lini to‘smangizlar, birodaringizning (pishib turgan) savdosini buzmangizlar, ataylab narx-navoni oshirmangizlar shaharliklar qishloqdan kelganlarning molini arzon-garovga olib, qimmatga sotmasinlar, sovliqlaringizni ataylab sohmay qo‘ymangizlar! Kimki (bilmay) shunday sovliqni sotib olgan bo‘lsa, ixtiyor o‘zida, xohlasa olib qolsin, xohlamasa, egasiga qaytarib berur, lekin unga bir so’ xurmo ham qo‘shib berur», — dedilar».

Bu yerda yuqoridagi hadis takrorlangan.

62-bob. Zinokor qulni sotib yubormoq haqida

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Agar cho‘ri zino qilib qo‘ysa-yu, zino oshkora bulib qolsa, unga darra urilur, lekin tanbih berilmas. Agar u ikkinchi marta zino qilsa, yana darra urilur, lekin tanbih berilmas. Basharti uchinchi marta zino qilsa, yana darra urilib, bir jun arqon narxida bo‘lsa ham, sotib yuborilur».

Abu Hurayra va Zayd ibn Holid raziyallohu anhumo rivoyat qiladilar. «Nabiy sallallohu alayhi va sallamga (zinodan tiyilmagan) cho‘ri haqida savol berishdi. Shunda ul zot: «Birinchi marta zino qilganda darra uringizlar, ikkinchi marta zino qilganda ham darra uringizlar, ammo uchinchi marta zinoni takrorlasa, darra urib, so‘ng uni bir jun arqon narxida bulsa ham, sotib yuboringizlar!» — dedilar».