73-bob. Qavm singlisining o‘g‘li ham, qavm ozod qilgan qul ham (shu) qavmdandur.

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ansorlarni chaqirib: «Oralaringizda o‘zlaringizdan bo‘lak biror (begona) odam bormi?» — dedilar. Ular: «Singlimizning o‘g‘lidan bo‘lak hech kim yo‘q», deyishdi. Shunda Janob Rasululloh: «Darhaqiqat, qavm singlisining o‘g‘li ulardandur (ya’ni, «begona emas») — deb marhamat qildilar».

74-bob. Zamzam qissasi

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Abu Zarr bunday dedilar: «Men G’ifor qabilasiga mansub bir kishi erdim. (Bir kuni) Makkada bir odamning o‘zini payg‘ambar, deb ta’kidlayotgani haqida bizga xabar yetib keldi. Shunda men ukamga: «O’shal odamning qoshiga borib, u birlan gaplashgil-da, uning xususida menga xabar olib kel!» — dedim. Ukam ul tomon yo‘lga chiqli-da, u birlan uchrashgach, qaytib keldi. Men (unga): «Qanday xabar keltirding?» — dedim. Ukam: «Olloh taolo haqi, men (odamlarni) yaxshilikka buyurib, yomonliqdan qaytarguvchi kishini ko‘rdim», — dedi. Men unga: «Meni (jaholat dardidan) xalos qiladirgan xabar (javob) keltirmabsan!» — dedim. So‘ng, turva birlan bir tayoqni oldim-da, Makka tomon yo‘lga tushdim. O’zimni guyoki ul kishini bilmaydirgan (ya’ni, ul kishi haqlarida mutlaqo hech narsa eshitmagan) hamda ul kishini qidirib surishtirmayotgan, faqatgina zamzam suvidan ichib, masjidda bo‘lib (qaytadirgan) bir odam qilib ko‘rsatar erdim. Bir mahal Hazrat Ali yonimdan  o‘tib ketayotib: «Musofir odamga o‘xshaysizmi?» — dedilar. Men: «Ha», — dedim. Hazrat Ali: «Uyga boringiz!» — dedilar. Men ul kishi birlan birga indamay ketaverdim, na ul kishi mendan biror narsa so‘radilar va na men ul kishiga biror narsa dedim. Ertalab uygongach, ul zot haqlarida surishtirmoqchi bo‘lib, barvaqt masjidga chiqdim, ammo bul xususda menga xabar berguvchi biror odam topilmadi. Shu asnoda, Hazrat Ali yonimga kelib: «Kishi turar joyini bilib olmog‘i lozim bo‘lgan vaqt kelmadimi? (ya’ni, biror boshpana topdingizmi?)» — dedilar. Men: «Yo‘q», — dedim. Hazrat Ali: «Yuringiz men birlan!» — dedilar. So‘ng, (yo‘lda ketaturib): «Qanday ishingiz bor, bu shaharga qanday yumush birlan keldingiz? — deb so‘radilar. Men: «Agar sirimni yashirsangiz, aytaman», — dedim. Hazrat Ali: «Albatta, shunday qilaman!»— dedilar. Men Hazrat Aliga: «Bizga xabar keldiki, shu yerda bir kishi chiqib, o‘zini payg‘ambar, deb ta’kidlayotgan ermish. Men ukamni jo‘natib erdim, ammo u meni (jaholat dardidan) xalos etadirgan biror javob olib kelmadi. Shul boisdan ul zotga shaxsan o‘zim uchramoqchi bo‘lib (yo‘lga chiqdim)», — dedim».
Shundan so‘ng, Hazrat Ali Abu Zarrga: «Siz to‘g‘ri yo‘ldasiz, men hozir ul zotning qoshlariga ketayotirman, ketimdan kelaveringiz, qaerga kirsam, siz ham o‘sha yerga kiringiz, agar biror begona odamni ko‘rib qolsam, sizni ogohlantirish uchun go‘yoki poyabzalimni to‘g‘rilayotgandek bo‘lib devor tagida to‘xtab turaman, shunda siz o‘tib ketaveringiz!» — dedilar.
«Hazrat Ali yurib ketaverdilar, men ham ul kishi birlan birga boraverdim, — deb davom etadilar Abu Zarr, — nihoyat biz birgalashib Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning qoshlariga kirib bordik. Shunda men Janob Rasulullohga: «Menga Islomni bayon qilingiz!» — dedim, ul zot bayon qildilar. Men darhol (iymon keltirib) Islomni qabul qildim. So‘ng, ul zot menga: «Ey Abu Zarr, bu ishni (ya’ni, men birlan uchrashganingni va Islomga kirganingni) sir saqla, yurtingga qayt, agar bizning oshkor chiqqanimizni (ya’ni, ochiqdan-ochiq Islomga da’vat qilayotganimizni) eshitsang, bu yerga qaytib kel!» — dedilar. Men: «Sizni haq (din) birla yuborgan zot haqi, men (hoziroq) ularning (mushriklarning) o‘rtasida buni ro‘y-rost aytgayman!» — dedim».
Shundan so‘ng, Abu Zarr Quraysh (mushriklari) o‘ltirgan masjidga (ibodatxonaga) bordilar-da: «Ey Quraysh jamoasi, darhaqiqat men: «Lo iloha illallohu vashhadu anna Muhammadan abduhu va rasuluhu!» — deb shahodat keltirurman», — dedilar. Shunda ular (Quraysh mushriklari): «Turingizlar, anavi yulduzparastning oldiga boringizlar!» — deyishdi.
«Ular o‘rinlaridan turishib, meni o‘lasi qilib kaltaklashdi, — deb davom etadilar Abu Zarr, — xayriyatki, Abbos yetib kelib, ustimga engashdilar-da, meni ulardan pana qildilar. So‘ng, ularga qayrilib qarab: «Sho‘ringiz qursin! G’ifor qabilasiga mansub kishini o‘ldirasizlarmi, axir savdo (karvon)ingiz ham, o‘zlaringiz ham G’ifor qabilasi yeri orqali o‘tasizlar-ku?!» — dedilar. Shunda ular mendan nari ketishdi. So‘ng, ertasiga ertalab barvaqt yana (ibodatxonaga) bordim-da, kechagi aytgan gaplarimni qaygardim. Shunda ular yana: «Turingizlar, anavi yulduzparastning oldiga boringizlar!» — deyishdi-da, meni kechagidek ahvolga solishdi. Bu gal ham Abbos yetib kelib, meni ulardan pana qildilar-da, kechagi gaplarini qaytardilar».

Ibn Abbos: «Bu (voqea) Abu Zarr raziyallohu taolo anhuning ilk musulmon bo‘lgan kezlarida sodir bo‘lgan erdi», — deydilar.

75-bob. Qahton haqida

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Qahton qabilasiga mansub bir kishi (podshoh) chiqib, odamlarni tabg‘i birlan (poda haydagandek) haydamaguncha Qiyomat bo‘lmaydi» — deb marhamat qildilar».

76-bob. Johiliyat davri da’vosidan qaytish (johiliyat davri odatlarini tark etish) lozimligi xususida

Jobir raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Biz Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam birlan birga g‘azot qildik (Muraysi’ g‘azoti nazarda tutilyapti). Shunda ul zotning (chodirlari) atrofiga ko‘pchilik muhojirlar kelib to‘plandi, ular orasida (Jahjoh ibn Qays nomli) bir muhojir ham bo‘lib, u juda sho‘x va serhazil odam erdi. O’shal muhojir hazillashib bir ansoriyning ketiga urib erdi, ansoriy qattiq darg‘azab bo‘lib: «Ey ansorlar!» — deb ansorlarni yordamga chaqirdi. Boyagi muhojir ham: «Ey muhojirlar!» — deb muhojirlarni yordamga chaqirdi. (Bu odat Islomga zid bo‘lib, johiliyat davrida turli qabilalarga mansub ikki kishi urushib qolsa, har biri o‘z qabila a’zolarini yordamga chaqirar erdi). Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (shovqin-suronni eshitib chodirlaridan) chiqdilar-da: «Nechun johiliyat ahliga mansub (xos) da’vo qilinayotir?» - dedilar, so‘ng: «Ularga ne bo‘ldi?» — deb aytdilar. Odamlar bir muhojir birlan bir ansoriy o‘zaro urushib qolganini xabar qilishib erdi, ul zot: «Johiliyat davri da’vosini qo‘yingizlar, chunki u iflosdur (ya’ni, johiliyat ahliga mansub da’vo iflos bo‘lib, u odamlarni noo‘rin darg‘azab bo‘lmoqqa, nohaq urush va qotillik qilmoqqa undab, jahannam sari yetaklaydi)» — deb marhamat qildilar. Shunda Abdulloh ibn Ubay ibn Salul (ansorlarga): «Hali  muhojirlar bizlarga qarshi chiqishdimi?! Shoshmay turishsin, biz Madinaga qaytaylik, ziyoda izzatli (qudratli) odamlar (ya’ni, «men» demoqchi) tubanlarni (yani, «Rasululloh birlan sahobalarini» demoqchi) ul yerdan albatta haydab chiqargaylar!» — dedi. Hazrat Umar: «Yo Rasulalloh! Bu iflos  Abdulloh ibn Ubayni o‘ldirmaysizmi?» — dedilar. Ul zot: «Yo‘q», odamlar: «U o‘z sahobalarini o‘ldirar erdi» — deb aytishadi», — dedilar».

Abdulloh (ibn Mas’ud) raziyallohu anhu rivoyat qiladilar:  «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «(Biror kimsasi o‘lganda) yonoqlar(i)ni urib yergan, yoqa(si)ni yirtgan va johiliyat da’vosini qilgan (ya’ni, Islomdan oldingi odamlar kabi dod-voy qilib yig‘lagan) kishi bizdan emas!» (ya’ni, «Bizning sunnatimiz ahlidan emas, bizning yo‘limizdagi kishi emas!») — deb marhamat qildilar».

77-bob. Xuzo’a qissasi

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Amr ibn Luhay ibn Qam’a ibn Xindaf Xuzo’a Qabilasining otasidir», — dedilar».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Men Amr ibn Omir ibn Luhay al Xuzo’iyni jahainamda o‘z ichak-chavoqlarini sudrab ketayotgan holda ko‘rdim, u birinchi bo‘lib (Ismoil alayhissalomning dinlarini o‘zgartirib, butlarga sig‘inishni joriy etgan hamda) urg‘ochi tuyalarni butlarga nazr qilgai odamdir».— dedilar».

78-bob Zamzam qissasi va arablarning jaholati xususida

Ibn Abbos raziyachlohu anhu: «Agar arablarning jaholatini bilmoqni istasang, ul holda «Al-An’om» surasidagi 130 dan baland (ya’ni, 130 dan katta raqamli) quyidagi oyatlarni o‘qigil!» — dedilar: «O’z farzandlarini johillik qilib, o‘ylamay-netmay o‘ldirgan kimsalar... («yo‘ldan ozdilar va to‘g‘ri yo‘lga yuruvchi bo‘lmadilar» degan qavligacha)».

79 bob. Kishining nasl-nasabini uning Islom va johiliyat davridagi ajdodlari nomi birlan bog‘lagan zot haqida

Ibn Umar va Abu Hurayra: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Darhaqiqat, kariym o‘g‘li kariym o‘g‘li kariym o‘g‘li kariymdur, ya’ni Ibrohim Xalilulloh o‘g‘li Ishoq o‘g‘li Ya’qub o‘g‘li Yusuf (ularning ashrafidur)» deb aytdilar», — deyishadi.

Baro raziyallohu anhu: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Men Abdulmuttalib o‘g‘liman» — deb aytdilar», — deydilar.

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Olloh taoloning «O’zingizning yaqin qarindosh-urug‘laringizni (parvardigoringizning azobidan) ogohlantiringiz!» degan oyati karimasi nozil bo‘lganda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Qurayshga mansub qabilalarni: «Ey Qahr avlodlari! Ey Adiy avlodlari!» — deb chaqira boshladilar».

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «O’zingizning yaqin qarindosh-urug‘laringizni ogohlantiringiz!» degan oyati karima nozil bo‘lganda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam har bir qabilani o‘z bobokaloni nomi birlan chaqira boshladilar».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Ey Abdu Manof avlodlari. o‘zlarish izni Olloh taolodan sotib olingizlar (ya’ni, «Islomga kirib, o‘zlaripgizni Olloh taoloning azobidan xalos qilingizlar!»). Ey Abdumuttalib avlodlari, o‘zlaringizni Olloh taolodan sotib olingizlar! Ey Rasulullohning ammasi Ummu Zubayr ibn Avvom, ey Muhammad qizi Fotima, o‘zlaringizni Olloh taolodan sotib olingizlar! (Bu dunyoda) mol-dunyomdan istagan narsalaringizni surangizlar-u, ammo (Qiyomatda) sizlarni Olloh taolo(ning azobi)dan zarracha himoya qilolmayman!». (Ya’ni, Janob payg‘ambarimiz inson kim bo‘lishidan qat’iy nazar, Hatto payg‘ambar farzandi bo‘lganida ham, oxirat azobidan xalos bula olmasligini uqdiradilar).

80-bob. Habashlar qissasi va Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning «Ey Banu Arfida!» deb murojaat qilganlari xususida

Urva raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Abu Bakr raziyallohu anhu Mino kunlaridan birida (qizlari) Oishaning huzuriga kirdilar, shunda ul yerda ikki qizaloq doira chalib (qo‘shiq aytishayotgan erdi). Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ersalar kiyimlarini ustlariga tashlab yotgan erdilar. Abu Bakr raziyallohu anhu boyagi ikki qizaloqni (doira chalib, ashula aytayotganlari uchun) koyib erdilar, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kiyimlarini yuzlaridan tortib: «Ey Abu Bakr, ularni o‘z holiga quyingiz, Mino kunlari bayram kunlaridir!» — dedilar».

Oisha raziyallohu anho: «(Bir kuni) men (hujram eshigi ostonasida) Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning turganlarini ko‘rdim. Shunda men (bir guruh) habashlarning masjid (hovlisi)da o‘tkazayotgan (harbiy) mashqini tamosho qilayotgan erdim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ersalar (begonalar ko‘zi tushmasin, deb) meni to‘sib turgan erkanlar. (Shu asnoda) Hazrat Umar kelib qoldilar-da, ularni urushib berdilar. Shunda Janob Rasululloh: «Ey Umar, ularni o‘z holiga qo‘y! Ey Arfida avlodlari, bemalol mashq qilaveringizlar!» — dedilar».

81-bob. O’z nasabining (qarindoshlarining) haqorat qilinmasligini xushlagan zot haqida

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «(Shoir) Hasson Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan mushriklarni hajv qilmoqqa ruxsat suradi. Shunda ul zot: «Mening nasabimni qanday? (ya’ni, «Quraysh mushriklari mening qarindoshlarim bo‘la turib, ularni qanday hajv qilasan?)» — dedilar. Hasson: «Xamirdan qilni sug‘urib olgandek, sizni ulardan ajratib olgayman», — dedi».

Hishom otalaridan naql qiladilar: «Men Oishaning huzurlarida Hassonni so‘ka boshladim. Shunda Oisha: «Uni so‘kmagil, chunki u Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni (o‘z she’rlari birlan) himoya qilar erdi», — dedilar».