Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Isro’ kechasi Muso alayhissalomni uchratdim», — dedilar-da, ul kishining qiyofalarini bunday deb tavsif qildilar: «Qarasam, ul kishining sochlari to‘lqinsimon bo‘lib («jingalak» deb aytdilar shekilli), go‘yoki Shinva’a qabilasi kishilariga o‘xshaydilar». «Keyin, Iso alayhissalomni ham uchratdim», — dedilar Rasululloh sallallohu alayhi va sallam, so‘ng bunday deb ul kishining qiyofalarini tavsif qildilar: «Ul kishi o‘rta buyli, oq-qizil yuzli, go‘yoki hozirgina hammomdan chiqqanga o‘xshaydilar. So‘ng, Ibrohim alayhissalomni ko‘rdim. Men ul kishining o‘zlariga eng o‘xshash farzandlari erkanman. Keyin, menga ikki idish (qadah) keltirildi, birida sut va ikkinchisida mast qilguvchi ichimlik. «Bulardan xohlaganingni olib (ichgil)!» — deyildi. Men sutni olib ichdim. Shunda (Jabroil alayhissalom) menga: «(Ummatingizga) fitratni hadya qildingiz (ya’ni, «Ummatingizga Islom tabiatiga xos ne’matni yoki Olloh taolo Odam bolasiga halol qilgan eng dastlabki ne’matni hadya qildingiz»), agar mast qilguvchi ichimlikni olganingizda, ummatingiz gumroh bo‘lgan bo‘lur erdi», — dedilar («Fitratga yetishdingiz» deb aytgan bo‘lishlari ham mumkin», — deydilar raviy)».

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday deb marhamat qildilar: «Men (Isro’ kechasi) Iso, Muso va Ibrohim alayhissalomlarni ko‘rdim. Iso alayhissalom oq-qizil (yuzli), sochlari jingalak, ko‘kraklari keng kishi erkanlar. Muso alayhissalom ersalar, bug‘doyrang, baland bo‘yli va (sochlari) silliq, guyoki Zutt qabilasi kishilariga o‘xshaydilar».

Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kunlardan bir kuni odamlar davrasida Masih Dajjol xususida eslatib bunday dedilar: «Darhaqiqat, Olloh taolo g‘ilay ermas, Masih Dajjolning ersa, o‘ng ko‘zi g‘ilay bo‘lib, suv betida qalqib turgan uzum donasi kabi (kosasidan chiqib ketay deb turadi). Kechasi uyqumda o‘zimni Ka’ba yonida ko‘rdim. (U yerda) ko‘rib yurilgan bug‘doyrang kishilardan ham chiroyliroq bir bug‘doyrang kishini uchratdim. O’shal kishining sochlari ikki yelkalariga tushib turgan bo‘lib, to‘lqinsimon erdi, boshlari suv tomizib turar erdi (ya’ni, o‘ta pokiza erdi), ikki qo‘llarini ikki kishining yelkasiga qo‘ygan holda Baytullohni tavof qilur erdilar. Men: «Bul kishi kim bo‘ladilar?» — dedim. «Bul kishi Maryam o‘g‘li Masih (Iso alayhissalomdurlar», — deyishdi. Keyin, men o‘ta jingalak sochlari orqasiga tushib turgan bir kishini ko‘rib qoldim. Unint o‘ng ko‘zi g‘ilay bo‘lib, men ko‘rgan kishilardan unga eng o‘xshashi Ibn Qatandur. U ikki qo‘lini bir kishining ikki yelkasiga qo‘ygan holda Baytullohni tavof qilur (ya’ni, Baytullohda aylanib yurur) erdi. Men: «Bu kim?» — dedim. «Bu Masih Dajjol», — deyishdi».

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Xudo haqi, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Iso alayhissalomni qizil (yuzli) deb aytmaganlar, aksincha ul zot bunday degan erdilar: «Bir mahal men uyqudaligimda Ka’bani tavof qilayotganimni ko‘rdim. (U yerda) bug‘doyrang, sochlari silliq bir kishi ikki kishi o‘rtasida (ularga) suyangan holda ketib borar erdilar, boshlari suv tomizar erdi (ya’ni, uta pokiza erdi). Men: «Bul kishi kim bo‘ladilar?» — dedim. «Maryamning o‘g‘li», — deyishdi. So‘ng, men ugirilib qaragan erdim, qizil (yuzli), semiz, sochlari jingalak, g‘ilay o‘ng ko‘zi guyoki suv betida qalqib turgan uzum donasidek (kosasidan chiqib ketay deb turgan) bir kishiga ko‘zim tushdi. «Bu kim?» — deb erdim, «Bu Dajjol» — deyishdi. Unga eng o‘xshash kishi — Ibn Qatandur».

Zuhriy: «Ibn Qatan Xuzo’a qabilasiga mansub bir kishi bo‘lib, u johiliyat davrida halok bo‘lgan», — deydilar.

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning bunday deganlarini eshitdim: «Men Maryam o‘g‘liga (ya’ni, Iso alayhissalomga) eng munosib odamman. Payg‘ambarlar (alayhimissalotu vas-salomu) (bir otaning turli) xotinlaridan tug‘ulgan bolalaridur (ya’ni, payg‘ambarlarning dinlari asosi bir bo‘lib, shari’at borasidagina farq qiladi). Men birlan ul kishi (ya’ni, Iso alayhissalom) o‘rtamizda payg‘ambar yo‘qdur (ya’ni, Iso alayhissalomdan keyin mening payg‘ambarlik davrimga qadar birorta ham payg‘ambar mustaqil shari’at birlan yuborilmagan, ular Iso alayhissalomning shari’atlari hukmlariga tayanib ish ko‘rganlar)».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Men Maryam o‘tli Isoga (bu) dunyoda ham, oxiratda ham eng munosib odamman. Payg‘ambarlar (bir otaning turli) xotinlaridan (tug‘ilgan) birodarlardurlar. Ularning onalari boshqa-boshqa va dinlari birdur».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Maryam o‘g‘li Iso (alayhissalom) o‘g‘rilik qilayotgan bir kishini ko‘rib, unga: «O’g‘rilik qildingmi?» — dedilar. U: «(Mutlaqo o‘g‘rilik qilganim) yo‘q, o‘zi yakkayu yagona Olloh haqi!» — dedi. Iso (alayhissalom): «Olloh (taoloning nomi birlan qasam ichgan kishi)ga ishonib, ko‘zimni yolg‘onchiga chiqardim», — dedilar». (Ya’ni, boyagi odamning biror narsaga qo‘l uzatganini ko‘rib: «O’g‘rilik qildi» — deb uylagan bo‘lsalar, u qasam ichgach, 6u fikrlaridan qaytgan bo‘lishlari ehtimol).

Ibn Abbos Umar raziyallohu anhuning minbarda turib bunday deganlarini eshitgan erkanlar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning bunday deb marhamat qilganlarini eshitdim: «Nasorolar Maryam o‘g‘lini (xudo, xudoning o‘g‘li deb) haddan ziyod maqtaganlari kabi meni ortiqcha madh qilmangizlar! Chunki, men (Olloh taoloning) bandasi (va rasuliman), meni «Ollohning bandasi va rasuli» deb aytingizlar!».

Abu Muso al-Ash’ariy raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday deb marhamat qildilar: «Agar kishi o‘z cho‘risiga odob o‘rgatib, uning odobini yaxshilasa hamda unga ilm o‘rgatib, bilimini yaxshilasa, so‘ng uni ozod qilib, erga bersa, buning uchun unga ikki savob ato etilur. Shuningdek, Iso alayhissalomga iymon keltirgach, menga ham iymon keltirgan kishiga ham ikki savob berilur. Qul, agar parvardigoridan taqvo qilsa hamda o‘z xojalariga itoat qilsa, unga ham ikki savob ato etilur».

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Darhaqiqat, sizlar (Qiyomat kuni) yalangoyoq, yalang‘och va xatna qilinmagan holda (mahsharda) to‘planasizlar», — dedilar. So‘ng, «Dastlab (yo‘qdan) qanday vujudga keltirgan bo‘lsak, shunday yana (yo‘qdan) qayta vujudga keltirurmiz, Biz zimmamizga olgan va’damizni albatta bajarguvchimiz» («Anbiyo» surasi, 104-oyat) degan oyati karimani qiroat qildilar-da, yana bunday deb gaplarida davom etdilar: «Payg‘ambarlardan birinchi bo‘lib Ibrohim alayhissalomga kiyim kiyintiriladi. Keyin, sahobalarimdan bir nechasini (qo‘llaridan) ushlab, o‘ng (jannat) tomonga va (bir nechasini) chap (jahannam) tomonga (etaklashgay). Shunda men (jahannam tomonga olib ketilayotgan sahobalarim xususida): «(Bular) mening sahobalarim-ku! (Bular) mening sahobalarim-ku!» — degayman. «Siz ulardan ajraganingizdan buyon (siz vafot qilganingizdan buyon) ular ortlariga qaytishda davom etganlar» — deyilgay. Men solih banda (Maryam o‘g‘li Iso alayhissalom) aytganlaridek: «Ular orasida ekanligimda (ortlariga qaytmoqqa yo‘l quymay) ularni nazorat qilib turgan erdim («hikmatlisan» degan qavligacha. «Moida» surasi, 117—118-oyatlar)» — deb aytgayman».

Abu Abdulloh: «Ular Abu Bakr as-Siddiq (xalifalik qilgan) davrlarida ortlariga qaytgan kishilar bo‘lib, ul kishi ularga qarshi jang qilganlar», — deydilar.

62-bob. Maryam o‘g‘li Iso alayhissalomning (osmondan Yerga) tushishlari haqida

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday deb marhamat qildilar: «Jonim qulida bo‘lgan zot haqi, yaqin (kelajaqda) Maryam o‘g‘li (Iso alayhissalom ikki farishtaning qanotlariga ikki kaftlarini qo‘ygan holda mening shariatim bo‘yicha odilona hukm yurgazish uchun osmondan oralaringizga, Damashqning sharqrog‘idagi oq minora yaqiniga) tushadilar-da, xochni sindirib, to‘ng‘izni (cho‘chqani) o‘ldiradilar (ya’ni, xochlarni va to‘ng‘izlarni yo‘q qilmoqni amr qiladilar). Keyin, (zimmiylar bo‘ynidagi) jizyani (ya’ni, jon solig‘ini) bekor qiladilar. (Jobir raziyallohu anhu: «Iso alayhissalom jizyani bekor qiladilar, chunki barcha odamlar Islomni qabul qilib, musulmon bo‘lgach, bunga ehtiyoj qolmaydi», — deydilar. Ammo, ba’zi ulamolar: «Iso alayhissalom Janob Rasulullohning shariatlari buyicha hukm yurgazish uchun osmondan Yerga tushadilar. Shu boisdan ul kishi jizyani bekor qilmay, aksincha uni ado etmoqni zimmiylar buyniga quyib, qayta joriy qiladilar. Chunki, Janob Rasululloh o‘zlari shar’iy qilgan narsani faqat o‘zlarigina bekor qilishlari mumkin»,— deyishadi). So‘ng, mol-dunyo (shu qadar) ko‘payib ketadiki, hatto (biror narsa bersang, qadri yo‘qligidan), hech kim olmaydi va hatto bir sajda butun dunyo va undagi barcha narsalardan afzal bo‘lib qoladi». («Chunki, Yer yuzida adolat urnatilib zulm mahv bo‘lgach, Olloh taoloning barakotidan barcha benihoyat boyib ketadi», — deydilar Navaviy)».

Abu Hurayra bunday deydilar: «Agar istasangizlar, (Olloh taoloning quyidagi qavlini) o‘qingizlar: «Va har bir kitob ahli o‘limi oldidan albatta unga (Isoga) iymon keltirur va u Qiyomat kuni ularga guvoh bulur» («Niso» surasi,: 159-oyat)».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Agar Maryam o‘g‘li (Iso alayhissalom osmondan) oralaringizga tushganlarida o‘zlaringizdan bo‘lgan bir kishi sizlarga imomlik qilib turgan bo‘lsa, ne qilgan bo‘lur erdingizlar?» — dedilar». (Muslim ibn Hajjoj: «Shunda Iso alayhissalomga: «Bizga imomlik qilib namoz o‘qingiz!» — deyishadi. Ul kishi bu ummatni izzat qilib: «Yo‘q, sizlar bir-birlaringizdan afzalsizlar» — deydilar-da, safda turib namoz o‘qiydilar. Chunki, Janob Rasululloh: «Mendan keyin payg‘ambar yo‘q» — deganlari uchun hamda bu borada odamlar ko‘nglida ikkilanish paydo qilmaslik niyatida shunday qiladilar», — deydilar. Sa’duddin at-Taftazoniy: «Iso alayhissalom ularga imomlik qilib namoz o‘qiydilar, Mahdiy ersalar ul kishiga iqtido qiladilar, chunki Iso alayhissalom Mahdiydan afzaldurlar», — deydilar. Hofiz Abu Zarr al-Hiraviy: «Bu hadisning ma’nosi shuki, Iso alayhissalom Injilga ermas, balki Qur’onga tayanib hukm yurgizadilar», — deydilar).

Bismillahir rohmanir rohim

63-bob. Banu Isroil xususida zikr qilingan hadislar

Huzayfa raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning bunday deganlarini eshitdim: «Darhaqiqat, agar Dajjol chiqsa, o‘zi birlan suv va o‘t olib yuradi. Ammo, odamlar (undagi) «o‘t» deb o‘ylagan narsa— sovuq suv, «sovuq suv» deb uylagan narsa ersa, kuydirguvchi (yondirguvchi) o‘t bo‘ladi. Agar (sizlardan) qaysi biringiz shunga duchor bo‘lsangiz, «o‘t» deb o‘ylagan narsangizga tushingiz, chunki haqiqatda u sovuq suvdur» (Bu — Olloh taoloning imtihonlaridan biri bo‘lib, shu birlan u o‘z bandalarini sinaydi).

Huzayfa raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Bir kishi qoshiga o‘lim kelib, hayotdan umidini o‘zgach, bola-chaqasiga: «Agar men o‘lsam, jasadim atrofiga ko‘p o‘tin to‘plab, yoqib yuboringizlar. So‘ng, go‘shtlarim yonib bo‘lib, suyaklarim kuygach, ularni olingizlar-da, yanchib kukun qilingizlar. Keyin, kattiqroq shamol bo‘ladirgan kunni kutib turingizlar, (shunday kun kelgach), kulimni dsngizga sochib yuboringizlar!» — deb vasiyat qildi. Bola-chaqalari uning vasiyatini ado etishdi. Shunda Olloh taolo uni (qayta) tarkib topdirib: «Nechun bunday qilding?» — dedi. U: «Sendan qo‘rqqanimdan», — dedi. Olloh taolo uning gunohidan o‘tdi».

Oisha va Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qilishadi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam dardlari ko‘chaygach, ko‘ylaklarini yuzlariga yopib oldilar, so‘ng nafaslari bo‘g‘ilib, ko‘ylaklarini yuzlaridan tushirdilar-da: «Yahudiy va nasorolarga Olloh taoloning la’nati bo‘lsin! Ular o‘z payg‘ambarlarining qabrlari (ustiga) masjidlar qurib oldilar», — dedilar. (Janob Rasululloh bu birlan o‘z ummatlarini yahudiy va nasorolar qilgan ishni qilmaslikka da’vat qilayotirlar)».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Banu Isroilni payg‘ambarlar idora qilur erdilar, har safar bir payg‘ambar vafot etsa, o‘rnini boshqasi egallar erdi. (Ammo), mendan keyin (boshqa) payg‘ambar yo‘q, ko‘plab xalifalar bo‘ladi», — dedilar. Sahobalar: «(Agar sizdan keyin xalifalar ko‘payib ketib, o‘rtalarida janggu jadal va nizolar chiqsa), bizga nima qilmog‘imizni amr qilursiz?» — deyishdi. Janob Rasululloh: «Avvalgi bay’atga vafo qilishda davom etingizlar (ya’ni, «Bir xalifaga bay’at qilgan bo‘lsangiz-u, ayni vaqtda yana boshqa xalifa chiqib qolsa, avvalgi xalifaga qilgan bay’atingizga vafo qilishda davom etingizlar, shunday qilsangizlar fitna va yomonliklarga yo‘l bermagaysizlar), ularga (o‘zlaringiz bay’at qilgan xalifalarga) quloq osib, itoat qilingizlar. Chunki Olloh taolo (Qiyomat kuni) ulardan (ya’ni, xalifalardan) o‘zi ularga rioya qilmoqni buyurgan narsalar xususida so‘ragay», —. dedilar».

Abu Sa’id raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Sizlar, albatta, o‘zlaringizdan avvalgilarning qonun-qoidalari (yo‘llari, urf-odatlari)ga qarichma-qarich va qadam-baqadam ergashursizlar, hatto ular kaltakesak (echkemar) ini(dek tor va yomon yo‘l)dan yursalar, ketlaridan (qolmay) borursizlar», — dedilar. Biz (sahobalar): «Yo Rasulalloh, yahudiy va nasorolar(ning ortlaridan) hammi?» — dedik. Ul zot: «(Ularning bo‘lmay), kimning?!» — dedilar».

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «(Islomning dastlabki davrida Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan sahobalar odamlarni namozga qanday chaqirish kerakligi xususida o‘zaro maslahatlashishdi). Shunda ba’zilar: «Gulxan yoqish kerak», — dedi, ba’zilar ersa: «Qo‘ng‘iroq chalish lozim»— deb aytdi. Keyin, yahudiylar va nasorolarning odamlarni ibodatga qanday chorlashgani haqida eslashdi. Shunda Janob Rasululloh Hazrat Bilolga azonning ko‘pchilik so‘zlarini juft va takbir so‘zlarini toq aytishni amr qildilar».