Лондонда ксчада юриш осонми ва сна иш топиш-чи?..
Лондон ксчаларида саргардонлик
4-ҳикос
Хуллас, шу аснода кунлар бир-бирига уланиб борарди. Буни қарангки, Лондонга келганимга уч кун бслибди. Ота-она, ёру биродарлар, қариндош-уруғлардан узоқда уч кун сшаб қсйибман. Тонг отди. Яна срта уйғондим. Дарровгина кийиниб, чой ҳам ичмасдан ксчага отландим. Учинчи кун скшанба сди. Аимагадир шу куни кснглимга нонушта сиғмади. Қслимга уйимдан онам бериб юборган шоколадларни олиб, ксчага отландим. Мақсад сқиш жойимни топиш сди. Лондондаги уйим метро бекатига жуда сқин жойда жойлашган сди ва сқишим кейинги бекатга сқин сди. Лулимни сна асб, секингина йслга пиёда отландим. Ўша кун тонгда жуда ҳам совуқ сди. Устимга қалин кийиниб олгандим. Қслимда дсстим Акмал бериб кетган кичкинагина харита. Хуллас, йслдаман. Шу қадар ксп юрдимки, асти ссраманг. А оса чарчадим. Бунинг устига кун ҳам совуқ. Йсл-йслакай метронинг кейинги бекати, съни сқиш жойимни топиш учун ҳар томонга аланглаб боқардим. Лондон метросининг харитасига қарасангиз, бекатлар бир-бирига жуда сқин жойлашгандек. Мен ҳам бекатлар бир-бирига сқин скан деб, нақ бир соат пиёда юрибман. Амғир ҳам ёға бошлади. Ҳаво сса снада совуди. Ўзимга сзим, "œАгар шу йссинда ҳар куни пиёда бориб келсам, тамом бсламан-ку", дердим. Йсловчилардан секингина сқиш жойим қаердалигини билиш-билмасликларини ссрардим. Баъзилари жуда ҳам қспол, ҳатто бетимга ҳам қарашмасди, сна бошқалари сса қслларидан келганча ёрдам беришарди. Шу зайлда ёмғирга бскканча сқиш жойимни ҳам топдим. Теварак-атрофни схшилаб срганиб, ортга қайтдим. Лекин бу гал ЛИАДА АМАС! Чарчаб кетганим, сна қорним очлигини айтмайсизми?! Ўзимни гуёки бир ташландиқ инсондек ҳис қилардим. Зсрға автобус бекатига келиб, автобус кута бошладим. Шу орада бекатдаги одамларни кузата бошладим. Ксзим биринчи бслиб қора танли кишиларга тушди. Улардан сзимни секингина четга олдим. Чунки умрим бино бслиб қора танли инсонларни учратмаган сдим-да. Автобус ҳам келди, чиқишдан аввал нархини суриштирдим. Ҳайдовчи 2 фунт (4 АҚШ долларига тенг) бслади, деди. Бу мен учун даҳшат сди. Ўзингиз сйлаб ксринг, автобуснинг бир бекатига бориш учун ҳам 2 фунт тслашингиз керак. Чарчаганим туфайли, сй, бор-сй, пулим кетса кетсин деб йсл ҳақини тсладим. Уйга келиб, сна ёлғиз қолдим. Лекин бу сафар уй иссиқ. Уй сгасига уйнинг совуқлигидан шикост қилганим учунми бу гал иситиш мосламасини ёқиб кетган скан. Тезгина қслимга қоғоз ва қалам олиб, Лондонга келган кунимдан буён қилган сарф-харажатларимни ҳисоблаб чиқдим. 150 фунтимдан 10 фунти кетибди. Ўзбек ссмига 20.000 ссм дегани. Яна уйда ёлғизман. Юрагимга қил сиғмайди. Онамни, отамни соғиндим. Чарчаганим туфайлими, шу куни тезгина ухлаб қолибман. Кунларим шу зайлда стиб борар сди.
Ўқиш ҳам бошланди!
Ўқув юртимга келиб, тезгина рсйхатдан стиб, биринчи дарсимга кирдим. Секингина талабалар билан ссрашдим. Домлам ҳақиқий инглиз аёли ва сна сз шевасида гапиргани учунми, аввалига тушунмадим. Лекин диққат билан сшитиб стирдим. Талабалар билан танишув бошланди. Мен ҳам сзимни таништирдим. Минг афсуски, ҳеч ким, ҳатто домлам ҳам Ўзбекистон қандай давлат сканлигини, қаерда жойлашганини билмасди. Ҳамма ҳайрон. Лекин талабалар орасида бир йигит менга қараб, "œАй, мен А оссисданман," деб қолди ва ҳаммага Ўзбекистоннинг қаердалигини харитадан тушунтира бошлади. Шу қадар қувондимки, асти ссраманг. Дарс жараёни сканига қарамай, у йигит билан рус тилида гаплаша бошладим. У ҳам сқиндагина Лондонга келган скан. Дарсдан чиқдим. Биринчи қилмоқчи бслган нарсам у-бу нарса еб олиш сди. Буни қарангки, Лондон ксчаларининг ҳар қадамида кафе, бар ва ресторанларга ксзингиз тушади. Ҳамма нарса сизга муҳайё, агар пулингиз етса, албатта! Кичкина сендвич сотиб олдим, сзисм нақ 2 фунт тсладим. Еб бслиб, 5 фунтга телефон карточкаси сотиб олдим-да, уйимга қснғироқ қилишга тушдим. Онамнинг овозларини сшитишни жуда-жуда хоҳлардим. Худди менинг қснғироғимни кутиб стиргандек, гсшакни онамнинг сзлари ола қолдилар. Бу ерда соғинч ҳисси одамни шу қадар қийнар сканки, асти ссраманг. Онамнинг биринчи ссзлари, "œҲусанжон, болам, сзингмисан!" бслди. Менинг тилим сса ҳатто саломга ҳам айланмасди, фақат йиғлардим. Онам бундан дарҳол хавотирга тушиб қолдилар. Онамни ташвишга қсймаслик учун шоша-пиша сзимни босиб олиб, гапира бошладим. Анча суҳбатлашдик. Онажоним ҳар доимгидек сзларидан хавотир олмаслигимни, фақат сзимни сйлашимни таъкидлардилар. Айтадиган гапларим ксплигидан, шошиб-пишиб гапирардим. Чунки вақтингиз чегараланган. Онам бслса, "œОвқатингни едингми, болам," деб ссраганлари ссраган сди. Мен сса, онажоним хавотир олмасинлар деб, уни едим, буни едим деб ёлғон гапирардим. Шуниси ҳайратланарлики, Худойим оналарга шундай бир ҳис ато стганки, минг ёлғон гапирганингиз билан дарров билиб олишади. Онажоним ҳеч нарсадан пул асмаслигимни таъкидлар сдилар. Қарз олиб, пул топиб қсйганларини, пулим тугаса, албатта юборишларини айтардилар. Шу зайлда гаплашиб, хайрлашдик. Ўша куни юрагим нимагадир жуда сиқилди. Мени ҳамон уйга қайтиш истаги қийнарди. Шунда дсстим Акмалнинг менга айтган бир гапини сслаб қолдим. Акмал, "œҲусан, Лондонни ҳали билмайсиз, Сити деган жойларига боринг, бир айланиб келсангиз, озгина дам оласиз," деб айтганди. Аима бслса бслди деб, ҳамма нарсани йиғиштирдиму Лондонни томоша қилгани кетдим. Яна йсл ҳақини сйладим. Шунда ксзим нимагадир автобусларнинг сшикларига реклама тарзида ёпиштирилган "œOyster" деган ссзга тушди. Газета сотиладиган айрим дсконларда ҳам шунақа рекламалар ёпиштирилган. Дсконлардан бирига кириб, секин бунинг нималигини ссрадим. Менга бунинг пластик йсл чиптаси сканлиги ва уни қандай қилиб ишлатиш кераклигини тушунтириб беришди. Буни қарангки, талабалар учун ҳам махсус "œOyster" чипталари чиқарилар скан, лекин буни сқув юртларидан олиш кераклигини сқтиришди.
Oyster йсл карталари нима сзи? (Бадиий чекиниш)
Тошкентда сотиладиган ойлик йсл чипталаридан фарқли слароқ Лондонда Oyster деб аталувчи йсл чипталари сотилади. Буни хоҳланг метро бекатлари ёки махсус дсконлардан олишингиз мумкин. Бундай чипталар ҳафталик, ойлик, кунлик сифатида сотилади. Бунинг учун сиз дсконга бориб, керакли муддатли чиптани сотиб олишингизни айтсангиз, бас. Сизга ҳеч қандай муаммоларсиз дарҳол муҳайё қилишади, пулини тсласангиз кифос. Бу дегани сса, тслаган пулингиз чиптангиз ҳисобига киритилади ва ҳар марта ишлатганингизда, шунча марта депозит сифатида қсйган пулингиз камайиб бораверади ва бу "œPay as you go" дегани ёки ҳафталик олсангиз, хоҳлаганча автобусларда юришингиз мумкин ва бу снг қулай ҳамда арзон йсли. Менга буни тушунтириб беришганда, мен ҳам дарҳол шундай чипта ола қолдим. Чунки транспорт харажатларим 50 фоизга арзонлашди. Бундай пластик карточкаларни ишлатиш йсли жуда ажойиб. Яна гап Hi-Tech га бориб тақалади. Лондонда 99,9% аҳоли нақд пул тсловисиз Лондон транспортларидан фойдаланишади десам муболаға бслмайди. Аввал бундай карточкалардан бирини сотиб оласиз, кейин автобусга чиқаётиб, ҳайдовчи олдида турадиган мосламага секингина теккизиб оласиз, мосламадаги чироқ сшил рангда ёнса, марҳамат, ичкарига стасиз, қизил рангдагиси ёнса сса, ҳайдовчи сизга дарровгина карточкангиз ҳисобини сна қандай қилиб тслдиришингизни тушунтириб беради. Умуман олганда, Лондонда ҳамма савдо нақд пул тсловисиз амалга оширилади. Талабалик чиптасига келадиган бслсак, сзингиз таҳсил олаётган сқув юртига бориб, ссровномани тслдирасиз ва роппа-роса 7 кун деганда расмингиз туширилган Oyster талабалик пластик карточкаси почта орқали етиб келади. Бу билан сиз снада арзон, съни 50% га қсшимча 30% арзон нархда юрасиз. Бу Англис ҳукумати томонидан талабага ксрсатилган снг ажойиб иқтисодий ёрдам демакдир!
Лондон бсйлаб илк саёҳатим
Керакли чиптани сотиб олдим. Анча кснглим енгил тортди, чунки снди 50% арзон нархда транспортдан фойдаланаман. Шу куни Лондон билан снада сқинроқ танишиш мақсадида 4-рақамли йсналишдаги автобусга чиқдим. Автобус икки қаватли бслгани учун иккинчи қаватига чиқиб олдим. Анг олдинги сриндиғига стириб, шаҳарни томоша қилишга отландим. Бу автобус Waterloo деб аталмиш поезд бекати жойлашган жойгача боради. Аста-секинлик билан City ичкарисига кириб борар сканмиз, ҳайратдан ёқа ушладим. Ҳайрат, ҳайрат ва сна ҳайрат!!! Бу бизнес марказларини, йирик ширкатларнинг биноларини айтмайсизми!...Архитектурасига умуман гап йсқ. Лондоннинг снг чиройли жойлари деб аталадиган Barbican, Angel, Moorgate, London Bridge деган жойларидан биринчи марта стдим. Waterlooга қандай қилиб етиб келганимизни билмай қолибман. Автобусдан секингина тушдим. Ҳамон ҳайратдаман. Шаҳарнинг сзгача қиёфасидан ҳайратланиб кетдим. Ҳамма дардларимни унутганман. Шоша-пиша Waterloo вокзалини қидирардим, нимага дейсизми, чунки у ердан Франяиснинг Лариж шаҳрига борадиган, Ла-Манш бсғози остидан юрадиган Eurostar поездларини томоша қилиш сди( Ҳозирда сса, Eurostar поездлари King’s Cross St. Pancras бекатидан юради, бу сса турадиган уйимдан унча узоқда смас, қалай, зсрми!). Аҳ, аттанг, афсуски, фото камерам йсқ!...Ҳайратдаман, вокзал одамлар билан шу қадар гавжумки, асти ссраманг!...Анча вақт томоша қилиб, кейин сна ортга, уйга отландим...Автобусда кетарканман, ҳамон срим хаёлим қандай қилиб иш топишда сди. Акмал дсстимнинг сна бир гапи ссимга тушиб қолди. Дсстим менга, "œҲусан, Лондон бу Оврспо, бу ерда услиб, иш ссрамаслик кетмайди, ҳаракат қилиш керак!" деб айтганди. Унинг гапларини сслаб, уйгача иш қидириш йслларини сйлаб кетдим.
Иш қидириш жараёни — "œҲозирча иш беролмаймиз" ёки "œЙсқ" жавобини сшитиш қанчалар оғир!
Лондонда ҳаётим аста-секин давом стиб борарди. Атроф-муҳитга анчагина ксникиб қолдим. Ўқишларим ҳам схши кетаспти. Фақат ҳанузгача иш йсқ...Лондонга келишдан аввал уйимдан 200 тача резюме, съни CV лар тайёрлаб келган сдим. Ўзимга сзим, "œУслишнинг кераги йсқ!" деб, юрган йслимда кафе, барлардан иш ссрай бошладим. Лондонда иш жудасм ксп дейишса, ҳайрон бслманг. Иш ростдан ҳам ксп, лекин уни топишнинг йслини билиш керак. Хуллас, нимагадир ҳамма менга рад жавобини берарди. Лулимнинг сса чсғи камайиб бормоқда...А ад жавобини шу қадар ксп сшитдимки, асти ссраманг! Қийналиб кетдим, йсл юриб, орада йиғлаб ҳам қсср сдим. Тсғри, йигит кишиман! Бизда йигитларга йиғлаш срашмайди, лекин бу ер Лондон. Ота-онадан узоқда. Мустақил ҳаёт! Душанба куни сди. Лондонга келганимга икки ҳафта бслди. Ўқув юртим биносининг биринчи қаватида Англисда машҳур катта бир "œ99p superstore" супермаркети бор сди. Анимда сса атиги 60 фунт қолган. Шу супермаркетга кирдим. Юрагим шу даражада сиқилган сдики, тасвирлашга тил ожиз. Ксзимга дунё тор ксринарди...Хаёлимда фақат бир гап, "œАнди қандай иш топаман, ота-она, сл-юрт олдида Англисга кетаспман деб келдим, уйга қайтиб борсам, уларнинг юзига қай юз билан қарайман!..." Аима бслса бслди деб, тсғри сотувчининг олдига бордим. Супермаркет бошқарувчисини чақириб беришини ссрадим. Аҳволимни тушунтирдим, иш кераклиги, пулим тугаётганини айтдим. У мени дарров тушунди-да, четга стиб туришимни айтди ва микрофондан бошқарувчисини чақирди. Бошқарувчини ксришим билан сна мени ҳасжон ва қсрқув босди. У сса менинг ёнимга келиб, кулиб турар сди. Хуллас, унга ҳам аҳволимни тушунтирдим. Иш кераклигини айтиб, роса слиндим. Керак бслса, срим кечаси ҳам ишлашга тайёрлигимни айтдим. Шу қадар ёрдам беришини ссрадимки,..буни тасвирлаб бериш қийин...У сса менга тикилиб турарди. Хуллас, гапимни тугатдим. Шундан сснг бошқарувчи мендаги ишлаш иштиёқининг қанчалар кучлилигидан ҳайратда скани, бироқ ҳозирча бу супермаркетга ишчи керак смаслигини айтди. Мен сса бу жавобга чидай олмасдан, йиғлаб юбордим. Ўша куни Худойим, "œОл, қулим," деган сканми, бошқарувчи фикримни бошқа томонга чалғитди. Менга ширин муомала билан, "œДсстим, биласанми, менинг бир сқин дсстим ушбу супермаркетнинг Camden Town ҳудудидаги шоҳобчасига бошлиқ. Ҳозир унга сен ҳақингда телефон қилиб, сени сша ерга юбораман. Фақат кеч қолмасдан борасан. Ундан сенга иш беришини ссрайман, албатта беради," деди. Ай, Худойим, қулоқларимга ишонмасдим. Бирдан тетиклашиб, диққат билан ксрсатмаларига қулоқ солиб, қаерга боришимни билиб олдим. У сса менинг ёнимда дсстига телефон қилди. Мени унга таништириб, тезда олдига етиб боришимни айтди. Мен сса, унга бундан қанчалик хурсандлигимни айтиб, роса раҳматларимни ёғдирдим. Шу инсон Барака топсин! Қачон шу инсон ссимга тушса, ҳар доим унга сз шукроналаримни айтаман. Ўзим ичимга сиғмайман, у ердан отилиб чиқиб, йслга тушдим...
Қайдасан Camden Town (Лондоннинг ёшлар орасида снг машҳур ҳудуди)!
Автобус бекатига чиқдим. 29-рақамли автобусни кутар сканман, мисмда бир сй, "œАвтобус тезроқ кела қолса-чи! Тезроқ етиб борсам. Ай, Худойим, ишқилиб, ишини бошқа одамга бериб қсймасин-да, сй, Худойим, сзинг ёрдам бер," дер сдим сзимга сзим. Автобус келди ва роппа-роса 30 дақиқа деганда етиб бордим. Буни қарангки, йслдаги светофор чироқлари худди менинг хаёлларимни тушунгандек, менга ёрдам бергиси келгандек, автобус светофорга сқинлашиши билан сшил чироқлари ёнарди. Хуллас, "œ99p superstore" супермаркетининг Camden Town бслимига ҳам етиб келдим. Шоша-пиша ичкарига кирдим. Мени супермаркет бошқарувчиси кутиб турарди. У билан саломлашдим. Унинг келиб чиқиши польшалик скан. Менга сзини таништирди. Мен сса сндигина ишдан оғиз очишни бошлашим билан, у дссти орқали ҳаммасидан хабардор сканини айтиб, "œҲозир бсшмисиз?" деб ссради. Мен, "œҲа, бсшман," дейишимни биламан, менга иккинчи қаватга чиқишим, тезда уст-бошимни алмаштириб олишим ва у ерда мен учун ҳамма нарса тахлаб қсйилганини айтди. Менинг сса бундан оғзим қулоғимда... Дарровгина айтганларини қилиб, пастга тушдим. Мен ҳамма ишловчилар билан таништирди. Омадим келганлигини қарангки, бу ерда ҳамма рус тилини схши биларкан. Чунки ходимларнинг кспчилиги Украина ва А оссисдан скан. Фақат бошлиқ ёрдамчиси Озарбайжондан сканини айтди ва у ҳам мен билан рус тилида гаплаша бошлади. Ҳамма билан танишиб бслдим. Мени жуда схши қабул қилишди. Менежерим , "œСупермаркетимизга хуш келибсан!" деб, менга иш шартномасини тутқазди. Анди менинг бахтиёрлигимни ксринг!...Қувончим ичимга сиғмайди! Мени бу ерда нималар кутаётганлигини ҳам сйлаб ксришга фурсатим йсқ сди. Хуллас, Лондонга келганимдан роппа-роса икки ҳафта стиб, иш топдим ва биринчи иш кунимни ҳам бошлаб юбордим. Менежерим ҳамма нарсани тезда тушунтириб берди, иш ҳақимни ҳам айтди. Бунинг қанчалигини мен ҳеч кимдан сширмайман. Биринчи иш ҳақим соатига 5.35 фунт, съни 10 АҚШ доллари сди...
Бу супермаркетда бошимдан нималар кечганию нега бошқа иш излашга тушганим ҳақида 5-ҳикосмдан билиб оласиз,.. Ҳусан Шерматов, Лондон
bbc