Артур Конан Дойл
Дунё детектив адабиётида Артур Конан Дойл номи у қадар машҳур бслмасада, аммо у сратган образ изқувар Шерлок Холмсни барча танийди. Жаҳонда Шерлок Холмс номи унинг муаллифи Артур Конан Дойл номидан ҳам машҳур бслиб кетганди, дейди таниқли рус адиби Корней Чуковский "œШерлок Холмс ҳақида" номли мақоласида. Машҳур инглиз ёзувчиси Артур Конан Дойл Лондон шаҳрининг Бейкер стрити(ксчаси)да сшаган ва сша ерда 1930 йилда оламдан стган. Шунга қарамай Лондондаги бу Конан Дойл сшаган уйга, Шерлок Холмс номига ҳар йили юзлаб, ҳаттоки, минглаб мактублар келар скан. Бундан ташқари дунёнинг турли бурчакларидан келган сайёҳлар ҳам Бейкер стритдаги 221-Б уйни ксрсатишни, шу уйни бир ксришни илтимос қилишар скан. Истеъдодли, фавқулотда зако ва беназир хулоса чиқариш санъатига сга бслган изқувар Шерлок Холмс образи бутун дунё китобхонлари қалбидан чуқур олган қаҳрамонлардан биридир. Аслини олганда бундай қаҳрамоннинг сзи тарихда бслмаган. Мутлақо тсқима образ. Лекин Лондонда ксплаб хусусистлари билан айнан схшамасада, бироқ бир қадар мос келувчи топқир, уддабурон ва истеъдодли ишбилармон кишилар бслган.
Шерлок Холмс биринчи навбатда тсқима ва умумлашма образ. Бироқ ҳар бир ёзувчи қаҳрамон сратаётганида албатта унга бир воқеа иштирокчиси, сқини, қисқа қилиб айтганда ҳаётдаги маълум бир реал кишинининг ҳатти-ҳаракатлари туртки бслади. Дойлда ҳам Холмс образини сратишда ҳудди шу ҳолат устувор бслган. Яъни Конан Дойл Аденбург тиббиёт институтида сқиб юрган кезлари Жозеф Беллини исмли сқитувчи билан танишади. Бслажак ёзувчини сқитувчисининг фавқулотда зеҳнли ва кучли идрокка сгалиги, қолаверса беназир хулоса чиқариш санъати соҳиби сканлигини билиб, сша сқитувчисидан хулоса чиқариш санъатини срганади. Айнан шу инсонни сзининг бслажак қаҳрамонини сратишда илк бора "œҚирмизи из" ("œОққа қизил билан") қиссасига бош қаҳрамон, Шерлок Холмс образи учун прототип қилиб танлайди. Конан Дойл адашмаган сди. Бу прототип унга тугунмас ва буюк шуҳрат келтирди. Албатта, Шерлок Холмс тарихий шахс — прототип — Жозеф Беллинининг айнан сзи смас. Азувчининг синчков кузатувлари натижасида снлаб изқуварлардан йиғилган методлар натижасида умумлашма образ — жаноб Шерлок Ҳолмс дунёга келган ва образ ёзувчи номини ҳам ҳаттоки "œсз номини" тарихда қолдириб моҳир изқуварларнинг бир тимсоли бслиб қолган.