ISHRATXONA — Samarqanddagi me’moriy yodgorlik. Amir Temur davrida qurilgan (1397-1398 ) bog‘i Dilkusho o‘rtasidagi ko‘shk binosi. Ishratxonaning me’moriy shakllari, nafis bezaklari hashamatli. Baland devor bilan o‘rab olingan bog‘ o‘rtasidagi ko‘rkam imorat — ko‘shki Dilkusho (tarhi 30x22,4) peshtoqining ikki qanotiga ikki oshyonli xonalar yondoshgan. Izorasi toshdan, bezaklari silliq g‘ishtdan, choklari feruza va lojuvard rang koshin bilan qoplangan. Peshtoq ravoqi ichida yana bir kichik ravoq bo‘lib, uning ichki devoriga izora ishlangan. Ikki yonidagi kichik eshikchalar va darvoza orqali ichkariga kirilgan. Ikki oshyon balandligidagi katta xonaqoh — miyonsaroy (tarhi 8x8 metr) to‘ridagi eshik orqali tashqariga chiqilgan. Janubdan 3 xonali saroyga o‘tiladi. Shimoldan esa mehrobli, uzunchoq xonai xos (taxminlarga ko‘ra, ko‘shk masjidi) ga o‘tilgan. Miyosaroyning tashqi burchaklarida 4 aylana zina bo‘lib, ular orqali yuqoridagi oshyon xona (xujra) larga va gumbaz tomga chiqilgan. Miyonsaroy ostidagi 8 qirrali yer osti "œsardoba" — tagxonasida saroy mulki va oziq-ovqat mahsulotlari saqlangan. Tagxona izorasi koshin va toshdan ishlangan. Miyonsaroy shipi juda murakkab o‘zaro kesishuvchi ravoqlar va burchaklaridagi qalqonsimon bag‘allardan tashkil topgan. Izorasi koshinkori naqsh, uning tepasi oppoq ganch ustiga ishlangan rang-barang naqshinkor gullar chamanzoriga aylangan. Ular orasida bir oz bo‘rtib turgan kundal gullari xonani yanada jilvador etgan. Miyonsaroy usti tashqi tomondan ikkinchi gumbaz bilan qoplangan. Bu gumbaz baland davra chambarakka o‘rnatilgani uchun ham qaddi raso va mahobatli. Chambarak yuzasi girihli koshinkor naqshlar bilan bezatilgan. Gumbaz butunlay feruza g‘ishtlar bilan qoplangan. Shuning uchun ham ko‘shk keyinroq "œko‘k gumbaz" nomi bilan atalgan. Ishratxonadagi islimiy va girih naqshlar, zarhal kundal bezaklar milliy me’morlik xazinasidagi noyob durdonalardan hisoblanadi. Hozir ham ishratxonaning qoldiqlari garchi ancha qismini yo‘qotgan bo‘lsa-da, ko‘rkam va jozibali ko‘rinadi. Uning baland gumbazi 1903-yildagi kuchli zilzila vaqtida qulab tushgan. Lekin gumbaz tuzilishini 1872-yilda olingan suratdan aniqlab olish mumkin. Ishratxona binosi Amir Temur Samarqand atrofida alohida ixlos bilan, shaxsan o‘zi nazoratida qurilgan, bog‘ ko‘shklari ichida eng mashhuri va eng muhtashami sifatida, ayniqsa, saqlanib qolgan yagona namuna sifatida O‘zbekiston me’morligi tarixida alohida o‘rin tutadi.

JOMAIQATONIY — qimmatbaho cho‘pon, u kanop tolasidan to‘qilgan qatondan tayorlangan.

JIBA — hujum va mudofaa qurol-yarog‘i.

KAHHOL — ko‘z kasalligi tabiblari.

KARBOS — bo‘z.

KEMUXTAGAR — teri ishlash, charm pishirish kasbi.

KIRPICHPAZLIK — xumdonda pishiq g‘isht pishirish.

KITOBA — lavha.

KITOBXONA DORUG‘ASI, KITOBDOR —saroy kitobxonalari boshliqlari.

KORDAGARON — pichoqchi.

KOSHIN — sirli pishiq g‘isht.

KOCHI — marza.

KO‘KALDOSH JOME’ MASJIDI — Ulug‘bek davrida Samarqandda qurilgan jome’ masjidi. U 210 gumbazli bo‘lgan.

LAJOMDO‘Z — yuganchi.

LALMIKOR YERLAR, BAHORIKOR YERLAR — adir zonasidagi sug‘orilmay dehqonchilik qilinadigan yerlar.

LAVVOHLIK — lavha chizish.

"œLISON UT-TAYR" (arab. — "œQushlar tili") — Alisher Navoiyning dostoni, o`zbek mumtoz adabiyoti va o`zbek adabiy tilining muhim yodgorliklaridan. 1498-99-yillarda fors shoiri Farididdin Attorning «Mantiq ut-tayr» asari ta’sirida yozilgan. Asar mazmuni va bosh g`oya xususida Attorga izdoshlik qilgan. «Lison ut-tayr» falsafiy doston bo`lib, shoir unda majoziy obrazlar, qahramonlarning sarguzashtlari orqali tasavvufiy g`oyalarini ifodalagan. Navoiy asarda Xudo tashqarida emas, sening o`zingda, degan fikrni olg`a suradi. Shu yo`sinda insonni ulug`laydi, uning kamolotga erishish yo`lini yuksak she’riy mahorat bilan bayon etadi. «Lison ut-tayr» 3598 baytdan (176 kichik bobdan) iborat bo`lib, aruz vaznining ramali musaddasi maqsur (foilotun — foilotun — foilon) vaznida yozilgan. Asardagi boblar alohida epizodlardan, savol-javoblardan, kichik hajmli hikoya va masallardan tashkil topgan. Asardagi hikoyalarda Navoiy buyuk hikoyanavis sifatida ko`zga tashlanadi. "œLison ut-tayr" Alisher Navoiyning 20 jildli Mukammal asarlar to`plami 12-jildi(T., 1996)dan o`rin olgan.

MADINAT AR-RIJOL — erlar shahri, o‘rta asrlarda Termizga berilgan faxriy nom.

"œMAJOLIS UN-NAFOIS" ("œNafislar majlislari") — Alisher Navoiy tazkirasi (1490-91; 1497-98-yillarda qayta ishlangan). Turkiy tazkirachilikning ilk namunasi. Asarda XV asrda Xuroson va qo`shni mamlakatlarda yashagan shoir, yozuvchi va olimlar (jami 459 kishi) ijodiga oid qisqa ma’lumotlar berilgan. Ma’lumotlar yillar, geografik o`rinlar hamda sulolaviy tartiblarga tayanib joylashtirilgan. 8 qism — «majlis»dan iborat. birinchi ikkinchi majlislarda muallifning salaflari — tazkira yozilayotgan vaqtda hayot bo`lmagan shoirlar, 3-majlisda o`ziga zamondosh shoirlar haqida ma’lumotlar keltirilgan. 5-oltinchi majlislarda Xuroson, Samarqand, Xorazm, Qarshi, Badaxshon, Qazvin, Sova, Kirmon, Sheroz va boshqa joylardan chiqqan qalam ahllari haqida; 7-majlisda esa temuriylarga mansub shoirlar haqida fikr yuritilgan. 8-majlis Sulton Husayn Boyqaroga bag`ishlangan. Tazkirada shoirlarning bilim darajasi, axloqi, dunyoqarashi, mehnatga munosabati kabi xususiyatlari alohida ko`rsatilgan. Har bir shoirga berilgan tasnif uning ijodidan namuna keltirish bilan asoslangan. Asarda badiiy ijod asosi va mohiyatini belgilovchi nazariy masalalar yuzasidan ham fikr yuritilgan: mazmun va shakl haqida fikrlar ilgari surilgan, shoirlar ijodiga baho berishda asarlarning g`oyaviy mazmuni bilan birga badiiy mahoratiga ham e’tibor qaratilgan. Navoiy o`z davri adabiy muhitining qizg`in manzarasini, adabiyotdagi poetik janr va turlar rang-barangligini ko`rsatib bergan. Asar qiziqarli va sodda, ravon uslubda yozilgan, fikrlar puxta va ixcham ifodalangan. Tazkira XV a. o`zbek ilmiy nasrining go`zal namunasi hisoblanadi. «Majolis un-nafois» boshqa xalqlar tillariga ham tarjima qilingan va tazkirachilik ishiga samarali ta’sir ko`rsatgan.