* * *
Bir kecha Usayd ibn Huzayr va Abbod ibn Bishr shom namozidan keyin ketmasdan, xuftongacha masjidda kolishdi. Xuftonni o‘qigach, Payg‘ambar (a.s.v.) bilan suhbat qurishdi. Keyin ruxsat so‘rab, uylariga ketishdi.
Ikki birodar Payg‘ambar (a.s.v.) huzurlaridan chiqib manzil tomon ketar ekanlar, oldilarida bir nur paydo bo‘ldi. Ular yurgan sari nur ham ildamlar, yo‘llarini yoritib borar edi. Ikki o‘rtoq qadamlari qaerga tushayotganini, nimani bosayotganlarini ko‘rib turishardi. Ular ajralgach, nur ham ikkiga ajraldi. Biri Usaydning, ikkinchisi Abbodning yo‘liga shu’la tashlab, uylarigacha kuzatib qo‘ydi. Keyin nur g‘oyib bo‘ldi. Ikki do‘st buni Ollohning ikromi deb bildi.
Rasululloh (s.a.v.) Madina xalqini, ya’ni, musulmoniyu musulmon bo‘lmagan barchasini bir tanbir jon etmoqqa niyat qildilar. Bu bilan tashqaridan kutilayotgan hujumlarga qarshi Madinaga kuchli ichki osoyishtalik o‘rnatilishi mumkin edi. Yahudiylarning kattalari bilan uchrashdilar. Ikki tomonga foyda beradigan bir shartnoma ularga ham lozim edi.
Bu shartnomada: musulmonlar va yahudiylarning o‘z dinlarida erkin bo‘lishlari, shaharni har qanday hujumlardan birgalashib mudofaa etishlari; bir-birining dushmani bo‘lgan biron qabila bilan shartnoma tuzmasligi; qurayshliklarga yordam berilmasligi; zulm va haqsizlik qilganlarni himoya etmasligi; biron kelishmovchilik chiqsa, Rasulullohga murojaat etishlari lozim, degan muhim moddalar bor edi.
Madina kechagi kunga nisbatan yanada quvvatli, yanada osoyishta holatga keldi. Muhojirlar bilan ansorlar o‘rtasida birodarlik vujudga kelishi bilan musulmon bo‘lmagan madinaliklar bilan yahudiylar oraga solishi mumkin bo‘lgan fitnafasodning oldi olingan bo‘lsa, butun Madina xalqi qattiq e’tibor bergan bu shartnoma tufayli tashqi munosabatlarda ham mavqe’lari xiyla ko‘tarildi.
Hazrati Abu Bakr, Bilol va Amir ibn Fuhayra qattiq betob bo‘lib qolishdi. Isitma xuruj qilgan choqlarda Abu Bakr hushidan ketar, alahsirab: «Har inson oila a’zolari orasida tong ottirar, holbuki, o‘lim unga chakmonining kamaridan ham yaqinroqdir», ma’nosidagi baytni takrorlar edi.
Yonida yotgan Bilol ham shunday holatda edi. «Oh, bir tungina bo‘lsa ham, dimog‘imda maysalarning hidini tuyib, Makka vodiyida tunasam edi. Bir kungina bo‘lsa ham, Majannaning suvi boshida mehmon bo‘lsam... Shoma va Tofil tepaliklarini ko‘rarmikinman...» kabi baytlarni o‘qir, ba’zan bu baytlar ketidan: «Ollohim, Utba ibn Robiaga, Shayba ibn Robiaga, Umayya ibn Xalaflarga la’nat yog‘dir. Ular bizni vafo yurti bo‘lgan bu shahardan qanday surib chiqargan bo‘lsalar, Sen ham ularni rahmatingdan chiqar», deb duoibad etar edi.
Bemorlarning ziyoratiga kelganlar orasida Hazrati Oyisha ham bor edi. U ham, boshqalar qatori, bemorlardan holahvol so‘rar, ko‘pincha ulardan javob ololmas, alahsirab o‘qilgan she’rlarni tinglabtinglab qaytib ketar edi.
Bir kuni yana ularni ko‘rib qaytarkan, ularning ahvolidan Rasulullohni xabardor etdi:
— Qattiq isitma tutib, na birovning gapini tushunadilar, na o‘zlarining gaplarini anglaydilar, — dedi. Nabiyyi akram (s.a.v.) Ulug‘ Ollohga yuzlandilar:
— Ollohim, Makkani sevdirganing kabi, hatto undanda ustun bir sevgila Madinani ham bizlarga sevdir. Toshtorozularimizga barakot ber. Kelgan bu ofatni Juhfaga ko‘chir, — deya duo qildilar.